Trajik Karaktere Karşı İdealist Tip: Küçük Ağa’da Dramatik Başlangıç, İdeolojik Hikâye, Melodramatik Son

Yıl 2024, , 157 - 179, 30.04.2024

Veysel Öztürk

https://doi.org/10.26650/TUDED2024-1380378

Öz

Tarık Buğra’nın Küçük Ağa (1963) romanı, tarihsel bağlamın karmaşıklığını gözden kaçırmadan Kurtuluş Savaşı’na dair özgün bir tarih algısı kurmaya çalışır. Resmî tarih anlatısına itiraz ve onun revizyonu talebinin yanında güçlü bir kurmaca gayesi, Küçük Ağa’ya edebî ve ideolojik gerilimler arasında salınan bir dinamik yapı sağlar. Bu makale, roman kişilerinden Çolak Salih üzerinden bu dinamik yapıyı görünür kılmaya çalışıyor. Küçük Ağa’nın başında yazar Çolak Salih’i içsel çatışmaları ve çelişkileri ile inşa ederek karakterin dramatik gelişimi için büyük bir potansiyel sunar. Ancak hikâye ilerledikçe, yazarın yakın Türkiye tarihi üzerine tezini ilerletme kaygısı, karakterlerin kaderini derinlemesine etkiler; Salih’in dönüşümü ise bu mesajı iletmek için kullanılan bir araca indirgenir. Karmaşık karakterin tek boyutlu bir kahramana dönüşümüyle roman karmaşıklık ve çoklu anlamlılıktan feragat eder. Bu durum Küçük Ağa’nın derin kurgusal yapısını zedeleyerek romanı dramatik bir anlatıdan melodrama çevirir. Ancak bu yapısal değişim içinde bile, özellikle Salih’in baştaki temsili ile Küçük Ağa, modernist edebiyatın temel unsurlarının bir kısmını korumayı başarır. Romanın başında Salih’in yaşadığı çatışma ve gerilimler Küçük Ağa’ya modernist bir “bildungsroman” karakteri verir. Salih’in yabancılaşma hissi, modernist karakterlerde sıkça görülen özelliklerle örtüşür. Bu modernist ögeler, romanın melodrama kayışını kısmen dengeleyerek metne derinlik ve anlam katmanları ekler. Yine, dramatik yapıdan melodramatik bir yapıya geçiş, yazarın çift yönlü niyetlerini ve eğilimlerini yansıttığı bir işleyiş olarak yorumlanabilir. Bu durum, tez odaklı, basitleştirici eğilim ile romanın karmaşıklık ve çoğulluğa açık olan anlatı potansiyeli arasındaki üretken gerilimi vurgular. Bu makale, Küçük Ağa özelinde edebî yapılar ve ideolojik mesajlar arasındaki gerilimin incelenmesini amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Küçük Ağa, Kurtuluş Savaşı, tezli roman, dramatik yapı, melodramatik kalıp

Tragic Character vs. Idealist Type: Dramatic Beginning, Ideological Narrative, and Melodramatic Closure in Küçük Ağa

Öz

Tarık Buğra’s 1963 novel Küçük Ağa [The Little Agha] strives to offer an original historical perspective on the Turkish War of Independence while acknowledging its historical complexity. The book challenges the official historical narrative, emphasizing the need for revision all while maintaining a strong narrative purpose. The novel’s dynamic structure is explored through the character Çolak Salih and starts by presenting the potential for Salih’s dramatic development through his internal conflicts. As the story progresses, however, the author’s intention to convey his historical thesis profoundly influences the character’s fate, turning Salih into a mere literary tool for this message. This transition from a complex character shaped by inner conflicts to a one-dimensional hero simplifies the narrative and detracts from its complexity and also shifts Küçük Ağa from a dramatic narrative to a melodrama, weakening the overall structure of the novel. Nevertheless, Küçük Ağa manages to retain the major elements of modernist literature, particularly in Salih’s initial portrayal by aligning him with the characteristics of a modernist “bildungsroman” [novel of character development]. This infusion of modernist elements counterbalances the novel’s shift toward melodrama, adding depth and meaning to the text. Additionally, the transition from drama to melodrama can be seen as reflecting the author’s dual intentions, highlighting the tension between a thesis-driven tendency to simplify and a narrative open to complexity and plurality. This article contributes to the examination of the tension between literary structures and ideological messages, shedding light on their intricate interplay.

Anahtar Kelimeler

Küçük Ağa, Turkish War of Independence, thesis novel, dramatic structure, melodramatic framework

Kaynakça

• Abbot, H. P. (2002). The Cambridge introduction to narrative. Cambridge: Cambridge University, Press. google scholar
• Andı, M. F. (2000). Tarık Buğra. İstanbul: Şule Yayınları. google scholar
• Atik, Ş. (2012). Tarık Buğra romanında kadın. İstanbul: Hat Yayınevi. google scholar
• Ayvazoğlu, B. (2018). Büyük ağa Tarık Buğra. İstanbul: Kapı Yayınları. google scholar
• Baş, M. K., Dağ, E., ve Korkmaz, N.G. (Ed.). (2019). Tarık Buğra 100 yaşında: sempozyum kitabı. Ankara: Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları. google scholar
• Baym, N. (1987). Novels, readers, and reviewers: responses to fiction in antebellum America. Ithaca ve Londra: Cornell University Press. google scholar
• Buğra, T. (1976). Kurtuluş savaşı: niçin ve nasıl. Türk Dili 34(298), 113-114. google scholar
• Buğra, T. (1996). Küçük ağa. İstanbul: Ötüken Neşriyat. google scholar
• Buğra, T. (1984, 16 Mayıs). Küçük ağa ve devamı için birkaç söz. Tercüman. 6-9. google scholar
• Buğra, T. (2004). Söyleşiler (Mehmet Tekin, haz.). Konya: Çizgi Kitabevi. google scholar
• Çırak, Ö. (2017). Tarık Buğra: Romanını arayan adam. İstanbul: İndie Kitap. google scholar
• Egri, L. (1972). The art of dramatic writing. New York: Touchstone. google scholar
• Gökçek, F. (Ed.). (2010). Romancı ve hikâyeci yönüyle Tarık Buğra. İstanbul: Küçükçekmece Belediyesi Kültür Yayınları. google scholar
• Kernen, R. (1999). Building better plots. Cincinnati: Writer’s Digest Books. google scholar
• Knott, W. C. (1983). The craft of fiction. Reston VA: Reston Publishing House. google scholar
• Kocakaplan, İ. (1993). Tarık Buğra ile romanları üzerine sohbet. Türk Edebiyatı, 233, 31-33. google scholar
• Koçak, O. (2022). Sunuş. Georg Lukâcs, Roman kuramı (Cem Özdemir, çev.) içinde (s. 7-21), İstanbul: Metis. google scholar
• Lukâcs, G. (2022). Roman kuramı (Cem Özdemir, çev.). İstanbul: Metis. google scholar
• Öz, A. (Ed.). (2020). Tarık Buğra kitabı: Hatırlayıp yeniden bulmak. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları. google scholar
• Suleiman, S. R. (1983). Authoritarian fictions: the ideological novels as a literary genre. Princeton, NJ: Princeton University Press. google scholar
• Tarakçı, Ü. G. (2017). Tarık Buğra’nın tefrika halinde kalan romanı: Küçük Ağa’da yarım kalan şanlı tokadın hikâyesi: “Çolak Salih Niko ile Hesaplaşıyor”. Littera Turca: Journal of Turkish Language and Literature 3(2), 120-130. google scholar
• Taşdiken, M. (1973). Tarık Buğra ile mülakat. Pınar, 14, 8-11. google scholar
• Tekin, M., ve Yılmaz, E. B. (Ed.). (2011). Tarık Buğra. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. google scholar
• Topçu, N. (1964). Küçük Ağa. Tohum 1(8), 18-21. google scholar
• Tosun, N. (2019). Tarık Buğra ve ideoloji. Baş, M. K., Dağ, E., ve Korkmaz, N.G. (Ed.)., Tarık Buğra 100 Yaşında sempozyum kitabı içinde. (s. 130-138). Ankara: Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları. google scholar
• Williams, C. (2012). Melodrama and the realist novel. K. Flint. (Ed.). In The Cambridge history of Victorian Literature (pp. 193-219). UK: Cambridge University Press. google scholar
• Williams, C. (2018). Melodrama and the realist novel. C. Williams. (Ed.). In The Cambridge companion to English melodrama (pp. 209-223). UK: Cambridge University Press. google scholar
• Yıldırım, E. (2023). İnsan karşısında bir romancı olarak Tarık Buğra. İstanbul: Nobel Bilimsel. google scholar