Axel Olrik'in Halk Anlatılarının Epik Yasaları Bağlamında "Ağalık" Adlı Karagöz Oyunu Çözümlemesi

Uğur Tuncel

-

Yıl 2013, Cilt: 48 Sayı: 48, 203 - 240, 21.01.2014

Öz

In this work Karagöz which is an important branch of the traditional Turkish theater was analyzed according to the Epic Laws of the Folkloric Narratives evaluated within the concepts of text based folklore and it has been tried to reveal the applicability of this law to Karagöz text over a sample play named “Ağalık”. We confined our study with the text of the play named “Ağalık” which we chose among these plays because lots of the plays within the Karagoz repertoire hold a common form in structural and executive terms. However, occasionally we made references to certain samplings and emphases and thus to other plays and we tried to demonstrate the suitability of Karagöz to lots of the plays. Within this context, it has been tried to show that this law applied in general to verbal and written folkloric narratives, may be applied to a style based on the sound / movement comics within the theatrical folkloric plays and which differs from others with its theatral structure and thereby offers the opportunity to be analyzed on this basis.

Anahtar Kelimeler

Ağalık, Axel Olrik, Epic Laws, Folk Narratives, Karagöz

Kaynakça

And, Metin, “Karagöz, Mimus ve Reich”, Türk Dili, C. 12, S. 144, 1963, s. 817-825.
And, Metin, Geleneksel Türk Tiyatrosu Kukla, Karagöz, Ortaoyunu, Bilgi Yayınevi, Ankara 19 And, Metin, Dünyada ve Bizde Gölge Oyunu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 19 Asena, Orhan, “Karagöz’ü Nasıl Diriltebiliriz?”, Türk Tiyatrosu, S. 423, 1977, s. 62-64.
Aytaç, Pakize, “Karagöz’ün Perde Gazellerinde Tasavvuf” Somut Olmayan Kültürel Miras Yaşayan Karagöz Uluslararası Sempozyum Bildirileri, [27-29 Nisan 2006], Yay. Haz.: M. Öcal Oğuz, Yeliz Özay, Gazi Üniversitesi Türk Halkbilimi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, Ankara 2006, s. 162-183.
Baltacıoğlu, İsmail Hakkı, “Karagöz Nasıl Dirilir”, Yeni Adam, S. 255, 1939, s. 10-11.
Baltacıoğlu, İsmail Hakkı, “Karagöz Nasıl Dirilir”, Yeni Adam, S. 256, 1939, s. 10-11.
Banarlı, Nihad Sâmi, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi: Destanlar Devrinden Zamanımıza Kadar, C.2, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1971.
Çalışlar, Aziz, Tiyatro Kavramları Sözlüğü, Boyut Yayınları, İstanbul 1992.
Coşar, Asiye Mevhibe, Çiğdem Usta, “Geleneksel Türk Gölge Oyununda Ana Tipler ve Dil Yergisi”, Bilig, S. 51, 2009, s. 13-32.
Çobanoğlu, Özkul, Halk Bilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, 4. bs., Akçağ Yayınları, Ankara 2008.
Düzdağ, Ertuğrul, Şeyhülislam Ebussuud Efendi’nin Fetvalarına Göre Kanuni Devrinde Osmanlı Hayatı= Fetava-yı Ebussuud Efendi, Şule Yayınları, İstanbul 1998.
Emeksiz, Abdulkadir, “Geleneksel Türk Tiyatrosunda Seyirci Odaklı İcra Farklılaşması”, Dümbüllü İsmail Efendi ve Dünden Geleceğe Geleneksel Türk Tiyatrosu Sempozyumu Bildirileri, [6-7 Kasım 2007/ İstanbul], İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş., İstanbul 2008, s. 55-68.
Emeksiz, Abdulkadir, Bir İstanbul Kahramanı Bekri Mustafa (İnceleme-Metin), Mühür Kitaplığı, İstanbul 2010.
Evliya Çelebi Mehmed Zıllî İbn Derviş, Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, C. 1, Tab’ı: Ahmed Cevdet, Dersaâdet: İkdam Matbaası, 1314.
Gerçek, Selim Nüzhet, Türk Temaşası, 2. bs., Kanaat Kitabevi, İstanbul 1942.
Güngör, Erol, Kelâmî Sahada Estetik Yapı Organizasyonu, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1999.
Hayalî Memduh, Semaîler, Tekerlemeler, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Belediye Yazmaları, No: K.62-II, 62 yk. (23,5x17,5 cm.). Hayalî Memduh, Akıl, Nasihat, Gelgeç vd. Muhavereler, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Belediye Yazmaları, No: K.63-II, 49 yk. (24x17 cm.). Hayalî Memduh, Bilmece Muhaveresi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Belediye Yazmaları, No: K.65-I/II, 47-57 yk. (20x15,5 cm.). Hayalî Memduh, Külbastı, Gül ve Sahte Hasta Muhaveresi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Belediye Yazmaları, No: K.62-V, 39 yk. (25x16,5 cm.). Jacob, George, Türklerde Karagöz, Çev: Orhan Şaik Gökyay, Bürhaneddin Basımevi, İstanbul 19 Kudret, Cevdet, Karagöz, C. 1, Bilgi Yayınevi, Ankara 1968.
Kudret, Cevdet, Karagöz, C. 2, Bilgi Yayınevi, Ankara 1969.
Kudret, Cevdet, Karagöz, C. 3, Bilgi Yayınevi, Ankara 1970.
Mutlu, Mustafa, “Karagöz Yapım ve Oynatım Tekniğinde Yenilikler Neler Olmalıdır?”, Milletlerarası Türk Folklor Kongresi-3, (Bursa, 22-28.06.1981), Ankara 1983, s. 1851
Nutku, Özdemir, Dünya Tiyatrosu Tarihi (Başlangıçtan XVIII. Yüzyılın Sonuna Kadar), C. 1, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara 1971.
Olrik, Axel, “Halk Anlatılarının Epik Kuralları”, Milli Folklor, C. 3, S. 23, Ankara 1994, s. 2-5.
Olrik, Axel, “Halk Anlatılarının Epik Kuralları- II”, Milli Folklor, C. 3, S. 24, Ankara 1994, s. 4
Oral, Ünver, Karagöz Nasıl Yaşatılabilir?”, Türk Edebiyatı, S. 147, İstanbul 1986, s. 39-41.
Oral, Ünver, Karagöz Oyunları I, Kâr-ı Kadim, Kitabevi, İstanbul 2007.
Oral, Ünver, Karagöz Oyunları II, Nev- İcâd, Kitabevi, İstanbul 2007.
Oral, Ünver, Karagöz Oyunları III, Yeni, Kitabevi, İstanbul 2007.
Özhan, Mevlüt, Kukla ve Gölge Tiyatrosu, Bursa Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş., Bursa 20 Rona, Mustafa, Karagöz’ün Ağalığı, Türkiye Yayınevi, [y.y.] 1944.
Sevilen, Muhittin, Karagöz, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1969.
Sevin, Nureddin, Türk Gölge Oyunu, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1968.
Siyavuşgil, Sabri Esat, İstanbul’da Karagöz ve Karagöz’de İstanbul, Bürhaneddin Basımevi, İstanbul 1938.
Siyavuşgil, Sabri Esat, Karagöz Psiko-Sosyolojik Bir Deneme, Maarif Matbaası, [y.y.] 1941.
Thevenot, Jean De, 1655-1656’da İstanbul ve Türkiye, Çev: Reşad Ekrem Koçu, Çığır Kitabevi, İstanbul 1939.
Tietze, Andreas, The Turkish Shadow Theater and the Puppet Collection of the L. A. Mayer Memorial Foundation, Gebr. Mann Verlag, Berlin 1977.
Toygar, Kamil, “Türk Gölge Oyunu: Karagöz’ü Nasıl Yaşatabiliriz?” Türk Folklor Araştırmaları, C. 16, S. 313, İstanbul 1975, s. 7390.