Milletleşme Dönemi Şairinin İcadı: Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Yahya Kemal Monografisi

Yıl 2019, Cilt: 59 Sayı: 2, 315 - 332, 31.12.2019

Halim Kara

Öz

Bu çalışma Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Yahya Kemal Beyatlı’nın ölümünden kısa bir süre sonra yayımlanan Yahya Kemal başlıklı monografisini tartışmayı amaçlıyor. Tanpınar’ın şairin şahsiyeti, mizacı, düşünce dünyası ve şiir estetiğini inceleme ve onu Türk edebiyatı tarihinde konumlandırma çabasına odaklanarak bu çabanın kültürel, siyasi ve yazınsal imalarını tartışıyor. Makale daha özelde edebiyat çalışmalarında hayat ve eser modeli yani tek bir sanatçının hayat ve eserine adanmış metin olarak tanımlanan monografi kavramı bağlamında, Tanpınar’ın Yahya Kemal’in fikriyatını bir yandan Batı Avrupa modern düşünce tarihindeki son cereyanlarla karşılaştırarak değerlendirmesini ele alıyor; diğer yandan ise şairin şiirsel üretimini yine başta Fransız edebiyatı olmak üzere dönemindeki dünya edebiyatlarıyla, Osmanlı-Türk edebî modernleşmesi ve klasik şiir geleneğiyle kurduğu münasebetler üzerinden inceliyor. Bu doğrultuda, Tanpınar’ın Yahya Kemal’i Tanzimat’tan sonraki Osmanlı-Türk kültürel ve siyasi modernleşmesi içine yerleştirdiği monografisinde, özellikle şairin şahsiyeti ve edebî üretiminin kendinden önceki ve kendi kuşağındaki Türk şair ve yazarlardan farklılığını, özgünlüğünü ve emsalsizliğini ortaya koymayı amaçladığını ileri sürüyor. Tanpınar’ın Yahya Kemal’i doğrudan Türkiye’de ulus inşası sürecinin ve modern Türk şiirinin merkezine yerleştirerek şairin etkileşimde bulunduğu yerli ve Batı Avrupalı kültürel ve yazınsal kaynaklarını modern Türk ulusunun ihtiyaçları doğrultusunda güncelleyerek dönüştürüp millileştirme becerisinin altını çizdiğini iddia ediyor. Son tahlilde Tanpınar’ın monografiyi, klasik Osmanlı şiiriyle girdiği yaratıcı diyalogla Tanzimat modernleşmesiyle sekteye uğrayan ulusun geçmiş edebiyatını bugünkü edebiyata bağlayan Yahya Kemal’i doğrudan milletleşme sürecinin şairi olarak icadının bir anlatısına dönüştürdüğünü gösteriyor.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Hamdi Tanpınar, Yahya Kemal Beyatlı, monografi, modern Türk edebiyatında monografi, modern Türk edebiyatı

Invention of the Poet of the Nation-Building Era: Ahmet Hamdi Tanpınar’s Yahya Kemal Monograph

Öz

This study aims to discuss Ahmet Hamdi Tanpınar’s monograph Yahya Kemal, published shortly after the poet Yahya Kemal’s death. It focuses on Tanpınar's attempt to examine Yahya Kemal’s personality, character, worldview, poetic aesthetics, and position him in the history of Turkish literature. In addition, this study discusses the cultural, political and literary implications of this attempt. Using the discussions on the concept of the monograph, it investigates Tanpınar's evaluation of Yahya Kemal's ideas by comparing them with modern trends in the history of Western European modern thought. It also considers his poetic production in relation to world literatures, in order to show the singularity and uniqueness of Yahya Kemal’s personality and literary productions in relation to other Turkish authors from both his own and the previous generation. It argues that in directly placing Yahya Kemal at the center of the Turkish nation-building process and modern Turkish poetry, Tanpınar underlines the poet’s skillfulness in the nationalization and domestication of Western European cultural and literary traditions, in which he interacts according to the needs of the modern Turkish nation. The article thus demonstrates that Tanpınar transforms his monograph into a narrative that invents Yahya Kemal as the poet of the nation-building process by reconnecting the current literature of the Turkish nation through his creative dialogue with classical Ottoman poetry.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Hamdi Tanpınar, Yahya Kemal Beyatlı, monograph in modern Turkish literature, monograph, modern Turkish literature

Kaynakça

• Eralp, H. V. (1999). Eserin basılışı hakkında birkaç söz. A. H. Tanpınar, Yahya Kemal içinde (s. 157). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Felski, R. (2010). Edebiyat ne işe yarar? (E. Ayhan, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Guercio, G. (2006). Art as existence: The artist’s monograph and its Project. Cambridge, MA: MIT Press.
• Kaplan, M. (2010). Kitap hakkında birkaç söz. A. H. Tanpınar, Yahya Kemal içinde (s. 11-16). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Okay, O. (2008). Kırk yıllık dostluğun hikâyesi: Tanpınar ve Yahya Kemal. K. Yetiş (Ed.), Yahya Kemal Beyatlı: Ölümünün 50. Yılı içinde (s. 80-93). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Öztürk, V. (2006). Tanpınar’da sanatın meşrulaşması. Parşömen: Edebiyat Eleştiri Dergisi, 4/1, 1-21.
• Uçman, A. (1999). Kitap üzerine birkaç söz. A. H. Tanpınar, Yahya Kemal içinde (s. 7-11). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (1999). Önsöz. Yahya Kemal içinde (s. 13-14). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2018). Yahya Kemal. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (1977). Yahya Kemal için. Z. Kerman (Ed.), Edebiyat üzerine makaleler içinde (s. 345347). İstanbul: Dergâh Yayınları.