Kudsî’s Work Called Hüsnü’s-Sülûk fî Şâni’l-Mülûk (Commentary of Forty Hadith)

Yıl 2020, Cilt: 60 Sayı: 1, 215 - 262, 30.06.2020

Gökhan Demir

https://doi.org/10.26650/TUDED2020-0027

Öz

The type of Forty Hadith has gone through various periods in line with the Islamic community’s philosophy of life and has continued to develop and mature with new discovery areas. In this way with hundreds of works created in religious, moral, social and literary fields a rich religious literature has been constituded in Arab, Iranian and Turkish literature. It is possible to see the traces of the spiritual and personal tendencies of authors and commentators in the evolution of this species, which has an important place in the moral development and literature of the Muslim nations. In our study, we disseminated the text of Kudsî’s Hüsnü’s-Sülûk fî Şâni’l-Mülûk. It consists of hadiths that emphasized that padishahs, sultans, governors, in short, the state officials/ administrators are elected people and the necessary respect should be shown to them. In our study, firstly the type forty hadith was introduced, the place of this genre in Turkish literature and studies of this type in Turkish literature were emphasized. Then Kudsî and his commentary text were introduced. After giving information about the commentary method used by Kudsî in the work, the translation of the text into today’s Turkish is presented in a transcription way.

Anahtar Kelimeler

Hadith literature, forty hadith, commentary, translation, Kudsî

Kudsî’nin Hüsnü’s-Sülûk fî Şâni’l-Mülûk (Şerh-i Hadîs-i Erba‘în) Adlı Eseri

Öz

Kırk hadis türü, İslam ümmetinin hayat felsefesi doğrultusunda çeşitli dönemler geçirmiş, her dönem yeni keşif alanlarıyla gelişmeye ve olgunlaşmaya devam etmiştir. Bu suretle dinî, ahlakî, toplumsal ve edebî mahiyette vücuda getirilen yüzlerce çalışma ile Arap, İran ve Türk edebiyatlarında tesir ve nüfuzu geniş, zengin bir dini edebiyat sahası oluşturulmuştur. Müslüman milletlerin ahlakî gelişiminde ve edebiyatında önemli bir yer edinen bu türün tekamülünde müellif ve şarihlerin manevî ve şahsî temayüllerinin izlerini görmek mümkündür. Sultan III. Selim devrinde -XVIII. yüzyılın sonu ile XIX. yüzyılın başı- yaşamış bir âlim ve şair olan Kudsî’nin Süleymaniye Kütüphanesi Bağdatlı Vehbi 1048 numaralı Hüsnü’s-Sülûk fî Şâni’l-Mülûk (Şerh-i Hadîs-i Erba‘în) adıyla -kendi ifadesiyle “tercüme suretinde” oluşturulmuş- bir kırk hadis şerhi bulunmaktadır. Kudsî’nin, çalışmamızda metnini neşrettiğimiz eseri; padişahların, sultanların, valilerin kısacası devlet ricalinin/yöneticilerinin seçilmiş kişiler olduğunu ve bunlara gereken ta‘zimin yapılması gerektiğini vurgulayan hadislerden oluşmaktadır. Çalışmamızda öncelikle kırk hadis (Hadis-i Erba‘în) türü tanıtılmış; bu türün Türk edebiyatındaki yeri ve Türk edebiyatında bu türde yapılan çalışmalar üzerinde durulmuştur. Ardından Kudsî ve şerh metni tanıtılmıştır. Kudsî’nin eserde takip ettiği şerh metodu hakkında bilgiler verildikten sonra metnin transkripsiyonlu bir şekilde günümüz Türkçesine çevirisi sunulmuştur. Anahtar

Anahtar Kelimeler

Hadis edebiyatı, kırk hadis, şerh, tercüme, Kudsî

Kaynakça

• Ağırman, C. (2001). Hadis edebiyatının intikal safhaları ve kitabet meselesi, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5(1), 155-168.
• Aksu, C. (2004). Hanif’in manzum kırk hadis tercümesi şerhi, İlmi Araştırmalar, 17(1), 17-34.
• Arık, M. S. (2014). Hadislerdeki kırk sayılarına genel bakış, İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi (İMAD), 1(1), 136-181.
• Aybey, S. (2018). Din eğitimi ve öğretiminde kırk hadis geleneği -Nevevî Örneği-, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 18(3), 201-228.
• Bozkurt, N. (1993-1994), Hadislerin tercüme ve yorumlarında uyulması gereken kurallar, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (11,12), 211-281.
• Çakan, İ. L. (1985). Hadîs edebiyâtı (çeşitleri-özellikleri-faydalanma usulleri), İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Demir, G. (2017). Kudsî’nin Şerh-i Kasîde-i Emâlî adlı eseri, Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (AUID), (9), 325-365.
• Dölek, A. (2012, Nisan). İslam-Türk edebiyatında hadis, YDÜ I. Uluslararası Hadis İhtisas Sempozyumu’nda sunulan bildiri, Yakın Doğu Üniversitesi Süreli Yayınları içinde (s. 162-186), Yakın Doğu Üniversitesi, Lefkoşa.
• Fatîn Davud. (2001). Hâtimetü’l-Eş’âr (Fatîn Tezkiresi) (e-kitap). Ömer Çiftçi (Haz.). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, Erişim: 26 Nisan 2020 http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78465/fatin-davud--hatimetul-esar.html.
• Gökdemir, A. (2016). Lütfî’nin manzum kırk hadis tercümesi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(24), 83-94.
• Gültekin, H. (2014). Samakovlu Ahmed Keşfî Efendi’nin Cevâmiu’l-Kelim türü kırk hadis şerhi, tercümesi, tahriç ve tahlili. (Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Güngör, Z. (2007, Nisan). Türk-İslam edebiyatının kaynağı olarak hadisler, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı Sempozyumu’nda sunulan bildiri, İslami İlimler Dergisi Yayınları içinde (s. 201-211), Çorum.
• İsen, M. (2012). Türler. M. İsen (Ed.). Eski Türk edebiyatı el kitabı içinde (7.bs), Ankara: Grafiker Yayınları.
• Kahraman, H. (2007, Ocak-Haziran). Hadis şerhinde mezhep faktörü, Usûl İslam Araştırmaları, (7), 7-34.
• Kandemir, M. Y. (2002). Kırk hadis. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), 27, 467-470.
• Karacabey, S. (1992). XV. ve XVI. asır Osmanlı medreselerinde hadis öğretimi, Uludağ -Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4 (4), 227-235.
• Karahan, A. (1952). Hadis-i erbaîn nev’inin doğuşu ve âmilleri, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (1), 76-82. __________ (1953a). Kırk hadis tercümelerine umumî bir bakış ve Ankaralı İsmail Rüsûhî’nin Tercüme-i Hadîs-i Erbaîn’i, Türkiyat Mecmuası, 10, 235-242.
• __________ (1953b), Türk edebiyatında Arapçadan nakledilmiş kırk hadis ve tercüme şerhleri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 5 (5), 61-84.
• __________ (1991). İslami Türk edebiyatında kırk hadis, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• __________ (2002). Kırk hadis, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), 27, 470-473.
• Karal, E. Z. (2001). Büyük Osmanlı Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kılıç, M. (2001). Edebiyat tarihi bakımından kırk hadisler, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 18, 93-101.
• Kudsî. Hüsnü’s-Sülûk fî Şâni’l-Mülûk. Bağdatlı Vehbi 1048, İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi.
• __________. Şerh-i Kasîde-i Emâlî. AE Şer’iye, 328, Millet Kütüphanesi.
• Levend, A. S. (1968). Ali Şir Nevâî, divanlar ve hamseler dışındaki eserler, c. 4, Ankara: TKK Basımevi.
• Mehmed Süreyyâ. (1996). Kudsî Efendi (Hoca), Nuri Akbayar (Haz.). Sicill-i Osmanî içinde, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 3, 802.
• Özdemir, A. (2019). Hadis edebiyatında İdris-i Bitlisî’nin Hadîs-i Çihil adlı eserinin değerlendirilmesi, Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi/Journal of Oriental Scientific Research (JOSR), 11(1), 171-185.
• Özpınar, Ö. (2008). Hadis şerhlerinde hadis kaynaklarının kullanımı, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (25), 51-86.
• Sucu, N. (2006). Eski Türk edebiyatında tercüme geleneği, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 19, 125-148.
• Türcan, Z. (2009). Hadis şerhçiliğinin doğuşu ve gelişimi, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(15), 101-134.
• _________ (2011, Nisan-Mayıs). Anadolu’da hadis şerhçiliği, Anadolu’da hadis geleneği ve daru’l-hadisler. Uluslararası Katılımlı Sempozyumunda sunulan bildiri (s. 339-351), Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Ünal, İ. H. (1999). İslam kültüründe kırk hadis geleneği ve Şeyh Hamid-i Veli’nin hadis-i erbain şerhi, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 39(1), 137-146.
• Yazar, S. (2011). Anadolu sahası klasik Türk edebiyatında tercüme ve şerh geleneği. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yıldırım, S. (2011, Nisan-Mayıs). Anadolu’da hadis geleneği ve daru’l-hadisler. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Uluslararası Katılımlı Sempozyumda sunulan bildiri (s. 139-152), Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Yıldız, A. (2004, Mayıs). Klasik edebiyatımızda manzum hadis tercümeleri ve Necip Fazıl’ın 101 hadis tercümesi. I. Kahramanmaraş Sempozyumunda sunulan bildiri (s. 221-238), MARAŞDER, İstanbul.
• _________ (2011). Sirâcî’nin manzum kırk hadis tercümesi, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(1), 127-150.
• _________ (2017). Hz. Peygamber (s.a.s.) ile ilgili edebî türler. Ali Yılmaz (Ed.). Türk İslam edebiyatı el kitabı içinde (s. 172-247), Ankara: Grafiker Yayınları.
• Yuvacı, B. (2014). Tuhfe-i Nâilî Metin ve muhtevâ (II. Cilt 735-999). (Yüksek Lisans Tezi). Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.