Şiirde Düşünmek: Melih Cevdet Anday ve Özdemir Asaf’in Şiirleri Üzerine Gözlemler

Yıl 2021, Cilt: 61 Sayı: 1, 21 - 44, 08.07.2021

Alphan Akgül

Öz

Şiir sanatı üzerine yapılan çalışmalarda ses ve imge baskın bir rol oynar. Düzyazı ile şiir dili arasında yapılan ayrımların doğal bir sonucu olarak, şiir sanatının söylevden ayrı, ses ve imge gibi dış dünyanın somut verilerine dayanan bir sanat olduğu görüşü hâkimdir. Buna karşın, şiirde düşünce, kimi zaman didaktik kimi zaman da şiirsel bir derin düşünme şeklinde, ses ve imgeden bağımsız olarak ortaya çıkmaktadır. Özellikle, duyguların denetimsiz bir şekilde dışa vurulduğu romantik şiire karşı çıkan modernist şairlerin akla yaptıkları vurgu, bu makalenin ağırlık noktasını oluşturur. Modernist şairler kalbin çığlığı yerine zihnin çığlığını tercih etmişler; modern yaşamın buhranını düşünsel yönü ağır basan şiirlerle dile getirmişlerdir. Modern Türk şiirinde de bu yönde eser veren şairlere rastlanır. Bu makalede, ilkin, Türk edebiyatında fikir şiirleri hakkında genel bir bilgi verilecek, ardından Eliot ve Pound’un görüşleri özetlenecek, sonra da Melih Cevdet Anday ve Özdemir Asaf’ın ses ve imgeden çok düşünceyi öne çıkardıkları şiirleri tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Şiirde düşünce, metafizik şiir, akıl ürünü, Melih Cevdet Anday, Özdemir Asaf

Destekleyen Kurum

yok

Teşekkür

Ömer Aygün ve Efe Murad Balıkçıoğlu'na logopoeia teriminin anlamı konusunda görüş bildirdikleri için teşekkür ederim. (Not: İlgili dipnotta var)

Thinking in Poetry: Observations on the Poems of Melih Cevdet Anday And Özdemir Asaf

Öz

In studies on the art of poetry, sound and image play a dominant role. As a natural consequence of the differences between prose and poetic language, the prevailing view is that poetry is an art separate from discourse based on sound, image, and concrete data from the outside world. In poetry, thoughts occasionally occur in didactic form and deep thinking, independent of sound and image. Modernist poets emphasized reason and opposed romantic poetry, where emotions find free expression. They preferred the cry of the mind to the cry of the heart. They expressed the depression of modern life in poems that outweighed the intellectual aspect. In modern Turkish poetry, some poets give works in this direction. This article begins with general information on the poems and ideas in Turkish literature. Next, Eliot and Pound’s views will be summarized, followed by Melih Cevdet Anday and Özdemir Asaf's work, where thoughts are highlighted rather than sound and image. 

Anahtar Kelimeler

Thought in poetry, metaphysical poetry, logopoeia, Melih Cevdet Anday, Özdemir Asaf

Kaynakça

• Abrams, M. (1971). The mirror and the lamp. Oxford: Oxford University Press. google scholar
• Ahmet Haşim. (2013). Bütün şiirleri. İstanbul: Dergâh. google scholar
• Armağan, Y. (2004). Anday şiirinde zaman’ı “yok”lamak. K. Özkan ve A. Akgül (Ed.), Bütün yüzyılları yaşadım (ss. 49-66). İstanbul: Alkım. google scholar
• Aksal, S. K. (2014). Ne tuhaf. İstanbul: YKY. google scholar
• A. Kadir. (2015). Şiirlerim. O. Kahyaoğlu (der.), Modern türkçe şiir antolojisi 1 içinde (s. 291). İstanbul: Ayrıntı. google scholar
• Anday, M. C. (1990). Ben belki de duyguculuğa bir tepkiyimdir. Şair çünkü onlar. Enver Ercan, (haz).İstanbul: Kavram. google scholar
• Anday, M. C. (2017). Doğa toplum ilişkisi. Yalçın Armağan (Ed.), Suçumuz edebiyat içinde (ss. 13-22).İstanbul: Everest. google scholar
• Anday, M. C. (Haziran/Ekim 1989). Melih cevdet anday’la söyleşi. Defter, 10, Orhan Koçak, (haz.). (s. 81-87). google scholar
• Anday, M. C. (1997). Rahatı kaçan ağaç. İstanbul: Adam. google scholar
• Belge, M. (2018). Şairaneden şiirsele. İstanbul: İletişim. google scholar
• Blake, W. (2011). Güz. Nail Bezel (haz.) Şiir perilerine: İngiliz romantik şiirinden seçmeler içinde (s. 13). İstanbul: YKY. google scholar
• Blake, W. (2011). Kış. Nail Bezel (haz.) Şiir perilerine: İngiliz romantik şiirinden seçmeler içinde (s. 14).İstanbul: YKY. google scholar
• Blake, W. Hasta gül. Hasta gül içinde (s. 13). (Dost Körpe, çev.). İstanbul: Kabalcı. google scholar
• Cansever, Edip. (1998). Yerçekimli karanfil. İstanbul: Adam. google scholar
• Cuddon, J. A. (1999). Dictionary of literary terms & literary theory. Londra: Penguin. google scholar
• Dağlarca, F. H. (2014). Bütün şiirleri 1. İstanbul: YKY. google scholar
• Dirlikyapan, D. (2016). Ölümü gömdüm, geliyorum. İstanbul: Metis. google scholar
• Doğan, M. H. (2004). İmgeden akla giden yol. K. Özkan ve A. Akgül (Ed.), Bütün yüzyılları yaşadım, (ss. 67-75). İstanbul: Alkım. google scholar
• Donne, J. (2006). The flea. Metaphysical poetry (Christopher Ricks ed.). Londra: Penguin. google scholar
• Dubreuil, L. (2015). On poetry and mind. Diacritics 43(1), ss. 64-80. google scholar
• Eagleton, T. (2011). Şiir nasıl yazılır (Kaya Genç, çev.) İstanbul: Agora. google scholar
• Eagleton, T. (2017). Bir şiir nasıl okunur? (Alphan Akgül, çev.). Zeliha Güneş ve Gökhan Tunç (Ed.). Yeni türk edebiyatına giriş 1. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi. google scholar
• Eco, U. (1997). Yorum ve aşırı yorum. (Kemal Atakay, çev.). İstanbul: Can. google scholar
• Eliot, T. S. (1934). Selected essays. London: Faber and Faber. google scholar
• Freud, S. (1999). Sanat ve edebiyat. (Emre Kapkın, Ayşe Tekşen Kapkın, çev.). İstanbul: Payel. google scholar
• Halman, T. S. (2008). İki soyut şiirin düşündürdükleri. Edebiyat ve kültür yazıları içinde (ss. 195-204), Ankara: Hece. google scholar
• Kahraman, H. B. (1995). Melih cevdet anday’ın denemelerinde nesnellik-öznellik ikilemi ve etkileşiminin temellendirilmesi aracı olarak dünya. Şükrü Erbaş (ed.), Melih cevdet anday günleri 20-21 mayıs 1995. Ankara: Edebiyatçılar Derneği. google scholar
• Kahraman, H. B. (Mayıs/Haziran 1994). Melih cevdet anday şiirinde Descartes’çı düşünce sorunsalları açısından bir yaklaşım. Sombahar, 23, ss. 40-46. google scholar
• Kalpaklı, M. (2010). Bir çağ günümüze: Necatigil ve divan şiiri. Asfalt ovalarda yürüyen abdal: Behçet Necatigil içinde (ss. 25-39). İstanbul: Türkiye İş Bankası. google scholar
• Kaplan, M. (2005). Şiir tahlilleri 1. İstanbul: Dergâh. google scholar
• Kaplan, M. (1995). Tevfik Fikret: Devir-şahsiyet-eser. İstanbul: Dergâh. google scholar
• Koçak, O. (2012). Kopuk zincir: Modern şiir üzerine denemeler. İstanbul: Metis. google scholar
• Köprülü, F. (1976). Türk edebiyatında ilk mutasavvıflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı. google scholar
• Köprülü, F. (2011). Halûk’un Defteri. İnci Enginün ve Zeynep Kerman (ed.), Yeni türk edebiyatı metinleri 4 içinde (ss. 391-409). İstanbul: Dergâh. google scholar
• Lav, E. B. (2015). Hasta adam. O. Kahyaoğlu (der.), Modern türkçe şiir antolojisi 1 içinde (s. 185). İstanbul: Ayrıntı. google scholar
• Leitch, W.B. The norton anthology of theory and criticism. New York, London: W.W. Norton. google scholar
• Loy, M. (2015). The lost lunar baedeker: poems of Mina Loy. New York: Farrar, Straus and Giroux. google scholar
• Mehmet Âkif. (1966). Safahat. İstanbul: İnkılap ve Aka. google scholar
• Moore, M. (Yaz/Güz 1961). Paris Review - The Art of Poetry No. 4 (theparisreview.org) google scholar
• Nâzım Hikmet. (2010). Bütün şiirleri. İstanbul: YKY. google scholar
• Necatigil, B. (2013). Bütün eserleri. İstanbul: YKY. google scholar
• Necip Fazıl. (1997). Çile. İstanbul: Büyük Doğu. google scholar
• Orhan Veli. (2013). Bütün şiirleri. İstanbul: YKY. google scholar
• Özer, Nilay. (2017). “Ölümün değil, yaşamın kuramcısı”: Stevens şiirinden öğrenmemiz gereken. Erişim adresi: https://t24.com.tr/k24/yazi/wallace-stevens,1373 google scholar
• Özdemir Asaf. (2011). Çiçek senfonisi. İstanbul: YKY. google scholar
• Platon. (2011). Diyaloglar. (Teoman Aktürel, çev.). İstanbul: Remzi. google scholar
• Pound, E. (1973). Selected prose 1909-1965. A New Directions Book. google scholar
• Ramazani, J. vd. (2003). Modern poetry vol 1. New York ve Londra: W.W. Norton & Company. google scholar
• Schiralli, M. (1981). Education and the demands of literature texts: poetic meaning. McGill Journal of education XVI(1), 21-31. google scholar
• Shakespeare, W. Nasıl hoşunuza giderse. (Özdemir Nutku, çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası. google scholar
• Şentürk, A. A. (2006). Osmanlı şiiri antolojisi. İstanbul: YKY. google scholar
• Şinasi. (1945). Müntahabat-ı eş’arım. İstanbul: Akba. google scholar
• Tanpınar, A. H. (2013). On dokuzuncu asır Türk edebiyatı tarihi. İstanbul: Dergâh. google scholar
• Tanpınar, A. H. (2011). Bütün şiirleri. İstanbul: Dergâh. google scholar
• Temizyürek, M. (2021, 17 Ocak). Şair hikmet burcunda. Erişim adresi: https://t24.com.tr/k24/yazi/sair-hikmet-burcunda,3037 google scholar
• Urgan, M. (2008). İngiliz edebiyatı tarihi. İstanbul: YKY. google scholar
• Ülgener, S. F. (2006). Zihniyet, aydınlar ve izm’ler. İstanbul: Derin. google scholar
• Wimsatt, W. K. & Beardsley M. C. (1954). The intentional fallacy. The verbal icon (ss. 3-18). The University Press of Kentucky. google scholar
• Wordsworth, W. & Coleridge, S. T. (2005). Lyrical Ballads. R. L. Brett ve A. R. Jones (ed.). Londra ve Newyork: Routledge. google scholar
• Yahya Kemal. (1969). Kendi gök kubbemiz. İstanbul: Millî Eğitim. google scholar
• Yavuz, H. (2005). Edebiyat ve sanat üzerine yazılar. İstanbul: YKY. google scholar
• Yavuz, H. (2006). Büyü’sün yaz. İstanbul: YKY. google scholar
• Yücel, C. (2009). Bir siyasinin şiirleri. İstanbul: Türkiye İş Bankası. google scholar
• Yücel, T. (2004). Melih cevdet anday’ın şiirinde uzam ve zamanın izinde. K. Özkan ve A. Akgül (Ed.), Bütün yüzyılları yaşadım içinde (ss.127-140). İstanbul: Alkım. google scholar