Adalet Ağaoğlu’nun Dar Zamanlar Üçlemesinde Hafıza, Tarih ve Kimlik

Yıl 2021, Cilt: 61 Sayı: 2, 541 - 559, 30.12.2021

Seda Arıkan , Talat Aytan

https://doi.org/10.26650/TUDED2021-993976

Öz

Adalet Ağaoğlu’nun Dar Zamanlar adlı üçlemesi hafıza, tarih ve kimlik konularını, anlatısına Cumhuriyet idealleriyle büyümüş küçük bir kız olarak başlayan ve Türk tarihinin Cumhuriyet sonrası çalkantılı zamanlarında bir akademisyen olan başkahraman Aysel'in gelişimi üzerinden işlemektedir. Cumhuriyet sonrası Türkiye’sinin tarihsel olayları bağlamında, bireyin ve toplumun hafıza ve kimlik oluşumunu hem bireysel hem toplumsal tarihi hatırlama ödevi üzerinden değerlendiren bu üçleme, toplumsal ve bireysel amneziye karşı önemli bir eleştiri sunmaktadır. Ağaoğlu’nun bu üçlemesi, özelde bireyin genelde ise toplumun tarihini ve kimliğini inşa etmek için bireysel ve toplumsal hafızanın nasıl yeniden gözden geçirilmesi gerektiğini tasvir eder. Bu noktada Ağaoğlu’nun Dar Zamanlar üçlemesi, yirminci yüzyıldan bu yana üzerine önemli çalışmalar yapılan hafıza etiği tartışmalarını bünyesinde barındırmaktadır. Üçlemenin ilk romanı Ölmeye Yatmak, bireysel ve toplumsal unutmaya karşı hatırlama etiğini sunarken ikinci roman Bir Düğün Gecesi geçmişteki olayları unutmayı tercih eden bireylerin sadece kendilerine değil, kendi toplumlarına da zarar vereceklerini ortaya koymaktadır. Üçlemenin son romanı Hayır… ise, unutmayı delilik olarak tanımlar ve tarihi yeniden gözden geçirerek unutmaya karşı durabilecek Yeni İnsanın doğuşunu önerir. Bu bağlamda, bu çalışma Ağaoğlu'nun Dar Zamanlar üçlemesinde unutma ve hatırlamanın ahlaki yönüne odaklanmakta ve hafıza etiği teorilerine atıfta bulunarak bireysel ve toplumsal hafızayı milli tarih ve kimlik ilişkisi içinde incelemeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Adalet Ağaoğlu, Dar Zamanlar üçlemesi, hafıza, tarih, kimlik

Memory, History, and Identity in Adalet Ağaoğlu’s Dar Zamanlar Trilogy

Öz

Adalet Ağaoğlu’s trilogy Dar Zamanlar [Narrow Times] addresses memory, history, and identity by depicting the development of its protagonist, Aysel, who begins her narrative as a little girl raised with Republican ideals and becomes an academician in the turbulent times of post-republican Turkish history. Evaluating the memory and identity formation of the individual and society in the context of the historical events of post-republic Turkey, this trilogy presents an essential critique of social and individual amnesia. The trilogy depicts how the individual and social memory should be revisited to construct the history and identity of individuals in particular as well as the society as a whole. At this point, Ağaoğlu’s trilogy embodies the debates on the ethics of memory, a topic on which significant studies have been conducted since the twentieth century. The first novel of the trilogy, Ölmeye Yatmak [Lying Down to Die], addresses the ethics of remembering against individual and social amnesia. The second novel, Bir Düğün Gecesi [A Wedding Night], reveals how individuals who prefer to forget past events would cause harm to themselves as well as to their society. Finally, the last novel of the trilogy, Hayır… [No…], defines forgetting as an act of insanity and proposes the birth of a New Human who could eliminate oblivion by revisiting history. In this respect, this study focuses on the moral side of forgetting and remembering in Ağaoğlu’s Dar Zamanlar trilogy and aims to examine individual and social memory in terms of its relation to national history and identity by referring to the theories of the ethics of memory.

Anahtar Kelimeler

Adalet Ağaoğlu, Dar Zamanlar trilogy, memory, history, identity

Kaynakça

• Abakan, A. (Yapımcı). (1993). Arşiv Odası: Adalet Ağaoğlu ile Söyleşi. BBC Türkçe. Erişim adresi: https:// www.youtube.com/watch?v=gsPEpbOEPCA. google scholar
• Ağaoğlu, A. (1993). Karşılaşmalar (1984-1992). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• Ağaoğlu, A. (1996). Başka Karşılaşmalar: Denemeler-Değiniler-Söyleşiler (1993-1996). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• Ağaoğlu, A. (2004). Damla Damla Günler (1969-1977). İstanbul: Alkım Yayınevi. google scholar
• Ağaoğlu, A. (2020). Ölmeye Yatmak-Dar Zamanlar I. İstanbul: Everest Yayınları. google scholar
• Ağaoğlu, A. (2020). Bir Düğün Gecesi-Dar Zamanlar II. İstanbul: Everest Yayınları. google scholar
• Ağaoğlu, A. (2020). Hayır^-Dar ZamanlarIII. İstanbul: Everest Yayınları. google scholar
• Alver, A. (2013). Postmodern Responses to the September 12th 1980 Military Coup D’etat in Turkish Literature. TUDED, XLVIII, 1-22. Erişim adresi: https://www.acarindex.com/dosyalar/makale/ acarindex-1423905837.pdf. google scholar
• Blustein, J. (2008). The Moral Demands of Memory. New York: Cambridge University Press. google scholar
• Blustein, J. (2017). A Duty to Remember. In S. Bernecker and K. Michaelian (Eds.), The Routledge Handbook of Philosophy of Memory (pp.351-364). New York: Routledge. google scholar
• Can, E. G. (Yapımcı). (2019). Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı: Adalet Ağaoğlu ile Röportaj. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=t2iYvm0MPIE. google scholar
• Cuşa, H. (2017). Adalet Ağaoğlu’nun Dar Zamanlar Dörtlemesine Anlatıbilimsel Bir Yaklaşım. (Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana. google scholar
• Erll, A. ve Rigney, A. (2006). Literature and the Production of Cultural Memory: Introduction. European Journal ofEnglish Studies, 10 (2), 111-115. Erişim adresi: http://www.let.leidenuniv.nl/pdf/geschiedenis/ EJES%20Intro%20final.pdf google scholar
• Erll, A. (2012). Memory in Culture. Trans. S. B. Young. Londra: Palgrave Macmillan. google scholar
• Eronat, K. (2004). Adalet Ağaoğlu İnsan ve Eser. (Doktora Tezi)). Dicle Üniversitesi, Diyarbakır. google scholar
• Halbwachs, M. (1992). On Collective Memory. Trans. L. A. Coser. Londra: The University of Chicago Press. google scholar
• Jacoby, R. (1975). Social Amnesia: A critique of conformist psychology from Adler to Laing. Boston: Beacon Press. google scholar
• Lachmann, R. (2004). Cultural memory and the role of literature. European Review, 12(2), 165-178. google scholar
• Margalit, A. (2002). The Ethics of Memory. Londra: Harvard University Press. google scholar
• Mendeloff, D. (2004). Truth-Seeking, Truth-Telling; and Postconflict Peacebuilding: Curb the Enthusiasm?. International Studies Review, 6(3), 355-380. google scholar
• Nietzsche, F. (1989). On the Genealogy of Morals. Trans. W. Kaufmann. New York: Vintage Books. google scholar
• Ricoeur, P. (2002). Memory and Forgetting. In R. Kearney and M. Dooley (Eds.), Questioning Ethics: Debates in Contemporary Philosophy (pp.5-12). New York: Routledge. google scholar
• Ricoeur, P. (2004). Memory, History and Forgetting. Trans. K. Blamey and D. Pellauer. Londra: The University of Chicago Press. google scholar
• Rieff, D. (2016). In Praise of Forgetting: Historical Memories and its Ironies. New Haven ve Londra: Yale University Press. google scholar
• Topaloğlu, Y. (2005). Adalet Ağaoğlu’nun Çağdaş Türk Romanındaki Yeri. (Doktora Tezi). Trakya Üniversitesi, Tekirdağ. google scholar
• Uğurlu, S. B. (2003). Adalet Ağaoğlu’nun Hayatı, Roman ve Hikâyeleri Üzerine Bir Araştırma. (Doktora Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van. google scholar
• Volf, M. (2006). The End Of Memory: Remembering Rightly in a Violent World. Cambridge: William B. Ferdmas Publishing. google scholar