Şikârî'nin Karamannâme’sine Dair: Nüsha Değerlendirmesi

Yıl 2023, Cilt: 63 Sayı: 1, 157 - 170, 26.06.2023

Mizan Coşkun Özgür

https://doi.org/10.26650/TUDED2023-1255367

Öz

Tarihle ilgili bilgi sahibi olmak için pek çok kaynaktan faydalanılır. Kitabeler, sözlükler, edebî eserler vb. milletlerin sahip olduğu sözlü ve yazılı kaynakların hepsi geçmişi aydınlatması bakımından önemlidir. Ancak bunlar tarihle ilgili doğrudan bilgi edinebileceğimiz kaynaklar olmadığından tarihî metinlerin yerini tutmaz. Osmanlı Devleti’nde tarihî metinlerin başlangıcı çok eskilere dayanmamaktadır; tarihî metinlerin ilk örnekleri XV. yüzyıla aittir. Devletin kurulmasının ardından siyasi, sosyolojik ve edebî olgunlaşmanın neticesinde yazılan tarihî metin örnekleri; Osmanlı Devleti’nin zaviyesini yansıtan, padişahları öven, devletin yüceliğini, fetihlerini kısaca daima iyi ve üstün yönlerini anlatan tek taraflı bir tarihçilik anlayışıyla yazılmıştır. Şikârî’nin yazmış olduğu, Karamanoğullarının tarihini anlatan Karamannâme, Anadolu beylikleri arasında vuku bulan gelişmeler karşısındaki yaklaşımıyla Osmanlı tarihî metinlerinden ayrılır. Karamannâme’de Karamanoğullarını merkeze alan, iki idare arasındaki ilişki ve mücadelelerde daima Karamanoğullarını haklı gören ve Osmanlıları eleştiren bir anlayış hâkimdir. Karamanoğulları Beyliği’nin kuruluşundan Osmanlı Devleti’nin varlığını nihayete erdirmesine kadarki süreci anlatan söz konusu eserin taşıdığı yukarıda bahsedilen özellik bakımından Osmanlı kaynaklarında bir örneği yoktur. Şikârî, bu eseri Hoca Dehhâni’nin Farsça yazmaya başlayıp Yârcânî’nin tamamladığını, kendisinin de Yârcânî’nin Farsça eserini çevirdiğini söyler ancak Farsça eserler bulunamamıştır. Karamannâme’nin bilinen on nüshası vardır, bu nüshaların kimi mufassal kimi muhtasardır. Bu çalışmada da Karamannâme’nin nüshaları ve Karamanoğulları tarihini değerlendirmek için hangi nüshalardan yararlanılması gerektiği incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tarih yazıcılığı, Osmanlı Devleti, Karamanoğulları Beyliği, Karaman tarihi, tenkitli neşir

Teşekkür

Bu makale çalışmakta olduğum Tarih-i Karamaniyye, “Karamannâme’nin Tenkitli Metin Neşri, Dil İncelemesi, Sentaks” adlı doktora tezimden üretilmiştir.

Evaluating the Copies of Şikârî’s Karamannâme

Öz

Many sources are used to obtain information about history. The oral and written resources of civilizations such as inscriptions, dictionaries, literary works, etc. are all important to have an idea of the past. These are not a substitute for historical texts as there are no direct sources from which we can obtain information about history. The origin of historical texts does not date back very far. Especially in the Ottoman Empire, the first examples of historical texts belong to the 15th century. The examples of Ottoman historical texts written as a result of the establishment of the state, political, sociological, and literary maturation have a one-sided perspective from the perspective of the Ottoman State, praising the sultans, describing the glory and conquests of the state, in short, always good features. The Karamannâme written by Şikârî, which tells the history of the Karamanids, differs from Ottoman historical texts in its point of view. In Karamannâme, an understanding that puts the Karamanids at the center, always justifies the Karamanids, and criticizes the Ottomans in the relations and struggles between the Ottoman Empire and the Karamanids is predominant. This history of Karaman, which describes the period from the foundation of the Emirate of Karaman until the Ottoman Empire put an end to its existence, has no precedent in Ottoman sources in terms of this feature. Şikârî states that Hoca Dehhâni started to write this work in Persian and Yârcânî completed it, and that he translated Yârcânî’s Persian work by himself, however, Persian works have not been found. There are ten known copies of Karamannâme, some of which are comprehensive, and some are concise. In this article, the copies of Karamannâme and which copies should be used to evaluate the history of the Karamanids have been examined.

Anahtar Kelimeler

Historiography, Ottoman Empire, Karamanids, history of the Karamanids, critical edition

Kaynakça

• Açıl, B., Yazar, S., Turgut, K. ve Kavak, Ö. (2022). Tenkitli neşir kılavuzu (Osmanlı Türkçesi metinleri için). İstanbul: İSAM Yayınları. google scholar
• Akün, Ö. F. (2002). Koçi Bey. TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 26. Ankara: TDV Yayınları, 143-148. google scholar
• Develi, H. (1998). Eski Türkiye Türkçesi devrine ait manzum bir Miraçnâme. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi XXVIII., 81-228. google scholar
• Diez, E., Aslanapa, O. ve Koman, M. M. (1950). Karaman devri sanatı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. google scholar
• Ersen, E. ve Ay, Ü. (2015). Hoca Dehhâni hakkında yeni bilgiler. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 15., 1-26. google scholar
• Es-Seyyid Pîr Mehmed bin Çelebi. (2018). Meşâ’irü’ş-şu’arâ (Filiz Kılıç, Haz.). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. google scholar
• Gökyay, O. Ş. (2022). Kâtib Çelebi. TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 25. Ankara: TDV Yayınları, 36-40. google scholar
• İnce, Y. (2018). II Murad Dönemi’nde Osmanlı tarih yazıcılığının başlamasında Timurluların etkisi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 43., 459-470. google scholar
• Kınalızâde Hasan Çelebi. (2017). Tezkiretü’ş-şu’arâ (Aysun Sungurhan, Haz.). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. google scholar
• Koman, M. M. (1946.) Şikâri’nin Karaman oğulları tarihi. Konya: Yeni Kitap Basımevi. google scholar
• Köksal, M. F. (2012). Metin neşrinin ana esasları. Türklük Bilimi Araştırmaları S. 31., 179-209. google scholar
• Maas, P., Bordalejo, B. ve Witkam, J. J. (2011). Stemmatik tenkitli metin neşrinde soy-ağacı yaklaşımı (Murteza Bedir, Der.). İstanbul: Küre Yayınları. google scholar
• Özcan, A. (2013). Osmanlı tarihçiliğine ve tarih kaynaklarına genel bir bakış. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 271-293. google scholar
• Şikâri. (2005). Karamannâme (Metin Sözen ve Necdet Sakaoğlu, Haz.). İstanbul: Karaman Valiliği-Karaman Belediyesi Yayınları. google scholar
• Taşkıran, H. (2022). Osmanlı tarih yazıcılığına bir tepki olarak Karamanlı tarih yazıcılığı: Şikâri ve Karamannâme’si. Uluslararası Prof. Dr. Halil İnalcık Tarih ve Tarihçilik Sempozyumu Bildirileri, II. Cilt., 667-676. google scholar
• Tulum, M. (2017). Tarihî metin çalışmalarında usul. Nâme-i Kudsî (Menâkıbu’l-Kudsiyye)nin Yayımlanmış Metninden Derlenen Verilerle (Birinci Kitap). Konya: Çizgi Kitabevi. google scholar
• Yıldız, S. N. (2010). Şikâri. TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 39. İstanbul: TDV Yayınları, 162-163. google scholar
• Yılmaz, O. K. (2018). İsam tahkikli neşir kılavuzu. İstanbul: İSAM Yayınları. google scholar
• Şikârî, Karamannâme, Konya Karatay Yusufaağa Kütüphanesi, 42 Yu 562, yazmalar.gov.tr/eser/karamanoglu-tarihi/204981(Erişim tarihi: 25.02.2023) google scholar
• Şikârî, Karamannâme, İstanbul Millet Kütüphanesi, 34 Ae Tarih 458, yazmalar.gov.tr/eser/karaman-tarihi/191827 (Erişim tarihi: 25.02.2023) google scholar
• Şikârî, Karamannâme, Koyunoğlu Şehir Müzesi ve Kütüphanesi, 13377, http://88.255.225.19:8091/ detay_goster.php?k=2506 (Erişim tarihi: 25.02.2023) google scholar
• Şikârî, Karamannâme, Milli Kütüphane, 06 Mil. Yz. A4771, dijital-kutuphane.mkutup.gov.tr/tr/manuscripts/ catalog/details/331986?SearchType=1(Erişim tarihi: 25.02.2023) google scholar
• Şikârî, Karamannâme, Staatsbibliothek zu Berlin, Ms. Or. Fol. 3129, digital.staatsbibliothek-berlin.de/ werkansicht?PPN=PPN724038159&PHYSID=PHYS_0010 (Erişim tarihi: 25.02.2023) google scholar
• Şikârî, Karamannâme, Atatürk Kitaplığı, MC Yz K. 044401, sayisalarsiv.ibb.gov.tr/kutuphane3/yazmalar/ MC_Yz_K04444.pdf (Erişim tarihi: 25.02.2023) google scholar
• Şikârî, Karamannâme, Atatürk Kitaplığı, Bel Yz K001007, sayisalarsiv.ibb.gov.tr/kutuphane3/yazmalar/ Bel_Yz_K1007.pdf (Erişim tarihi: 25.02.2023) google scholar
• Şikârî, Karamannâme, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, NEKTY00646, nek.istanbul.edu. tr:4444/ekos/tY/nekty00646.pdf (Erişim tarihi: 25.02.2023) google scholar