Trakya’nın İtilaf Devletleri Tarafından Yunanistan’a Devri (1920)

Yıl 2019, Cilt-29 Sayı-Özel Sayı, 25 - 46, 31.12.2019

Abdurrahman Bozkurt

Öz

Dünya Savaşı’nın ardından siyasi, askerî, iktisadi, sosyal ve kültürel kaygıları doğrultusunda Balkan coğrafyasını yeniden şekillendirmeyi hedefleyen İtilaf Devletleri arasındaki dengeler işgal altına alınan Trakya’da Yunanistan’ın etkisini artırmasına yol açtı. Bulgaristan ile Selanik, Osmanlı Devleti ile Mondros Mütarekesi’ni imzalayan İtilaf Devletleri, öncelikle askerî alt yapı hazırlayarak Yunanistan’ın Batı ve Doğu Trakya’da varlığını hissettirmesini kolaylaştırdılar. Sevr sürecinde ise İtilaf Devletleri, bir koz olarak kullanmak maksadıyla Trakya’nın Yunanistan tarafından fiilen işgal altına alınmasına onay verdiler. Bu arada Bulgaristan ile Nöyyi Antlaşması’nı imzalayan İtilaf Devletleri 10 Ağustos 1920 tarihinde Sevr Antlaşması’nı Türkiye’ye zorla kabul ettirdiler. Aynı tarihte imzalanan İtilaf Devletleri ile Yunanistan Arasında Trakya’ya İlişkin Antlaşma (Trakya Sevr’i) ve başlıca İtilaf Devletleri (İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya) ile Yunanistan Arasındaki Antlaşma (Yunan Sevr’i)’ndeki bir takım koşul ve yükümlülüklerle Trakya resmen Yunanistan’a devredildi. Balkanlarla beraber Doğu Akdeniz, Türk Boğazları, Karadeniz ve Anadolu açısından son derece büyük öneme sahip Trakya’nın İtilaf Devletleri tarafından Yunanistan’a devrinde etkili olan faktör ve değişkenleri tahlil edebilmeyi hedefleyen bu çalışmada, İngiliz arşiv belgeleri ile beraber Trakya’nın Yunanistan’a devrini sağlayan antlaşma metinleri ana kaynak olarak kullanılacaktır. İngiliz arşiv belgeleri, İtilaf Devletlerinin Trakya’ya yönelik politikalarını ve Sevr sürecinde gerçekleşen Yunan harekâtına yaklaşımlarını farklı bir perspektiften değerlendirme imkânı sunmaktadır. Sevr Antlaşması ile birlikte imzalanan ve literatürde çok fazla değinilmeyen antlaşma metinlerinin ise Trakya’nın, hangi koşullar ve yükümlülükler karşılığında Yunanistan’a devredildiğini ortaya koyarak bu çalışmaya özgün değer kazandırması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Trakya, İtilaf Devletleri, Yunanistan, Sevr Antlaşması, Trakya Sevr’i, Yunan Sevr’i

Transfer of Thrace to Greece By the Allied Powers (1920)

Öz

After World War I, the balances between the Entente States aimed at reshaping the Balkan geography in line with their political, military, economic, social and cultural concerns led to an increase in the influence of Greece in occupied Thrace. The Allied Powers, which signed the armistice of Salonica with Bulgaria and the Mudros Armistice with Turkey, primarily prepared the military infrastructure and made it easier for Greece to feel its influence in Western and Eastern Thrace. In the process of the Treaty of Sèvres, the Allied Powers gave approval for the military occupation of Thrace by Greece. Meanwhile The Allied Powers, which subsequently imposed the treaty of Neuilly on Bulgaria and the Treaty of Sèvres on Turkey, handed over Thrace to Greece officially, with certain conditions and obligations under the Treaty concerning Thrace signed at Sèvres. In this study, which aims to analyze the factors and variables affecting the transfer of Thrace to Greece by the Allied Powers which is of great importance to the Eastern Mediterranean, Turkish Straits, Black Sea and Anatolia with the Balkans. together with the British archival documents and the treaties texts, will be used. British archival documents offer a different perspective on the approaches of the Allied Powers to Thrace and their approach to the Greek operation during the Sèvres process. It is expected that the treaty texts signed with the Treaty of Sèvres and which are not mentioned much in the literature, areexpected to make a significant contribution to this study by revealing the conditions and obligations of Thrace that were transferred to Greece.

Anahtar Kelimeler

Thrace, Allied Powers, Greece, Treaty of Sèvres, Treaty Concerning Thrace, Treaty Between the Principal Allied and Greece

Kaynakça

• Arşivler
• Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Hariciye Siyasi Kısım (HR.SYS), 2308/7; 2308/8.
• The Public Record Office (İngiliz Devlet Arşivi), Foreign Office (FO), 406/43; FO, 406/44.
• The Public Record Office (İngiliz Devlet Arşivi), War Office (WO), 32/5737; WO, 33/1000.
• Batıbey, Kemal Şevket. Batı Trakya Türk Devleti 1919-1920. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1979.
• Bıyıklıoğlu, Tevfik. Trakya’da Milli Mücadele. 1. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1992.
• Bozkurt, Abdurrahman. İtilaf Devletleri’nin İstanbul’da İşgal Yönetimi. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2014.
• Bulut, Sedef. “Balkan Savaşların’dan Lozan’a Batı Trakya Meselesi ve Mustafa Kemal Atatürk’ün Batı Trakya Politikası”, Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, I/3 (Güz 2008): 83-96.
• Cambaz, Nagihan Ebru. İtilaf Devletlerinin Doğu Trakya’da İşgal Uygulamaları (1918-1920). Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2018.
• Cin, Turgay. Yunanistan’daki Türk Azınlığın Hukuki Özerkliği: Müftülük Meseleleriyle İlgili Yunan Yargıtay ve Danıştay Kararları ve Diğer Belgeler. Ankara: Orion Kitabevi, 2009.
• Daleziou, Eleftheria. Britain and the Greek-Turkish War and Settlement of 1919-1923: the Pursuit of Security by Proxy in Western Asia Minor. Doctoral Dissertation, University of Glasgow, 2002.
• Dede, Abdurrahim. Balkanlar’da Türk İstiklal Hareketleri. İstanbul: Türk Dünyası Yayınları, 1978.
• Erdem, Nilüfer. “Albay Konstantinos Mazarakis Enian’ın Batı Trakya’yı Yunanistan’a Dahil Etmeye Yönelik Faaliyetlerine İlişkin 17 Şubat 1919 Tarihli Raporu”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 12/23 (2013): 83-94
• Erdem, Nilüfer. “Yunan Hükümeti Temsilcisi Harisyos Vamvakas’ın Batı Trakya’da Bulgarların Etkisini Kırmaya ve Helenlerin Etkisini Arttırmaya Yönelik Faaliyetleri”, Dünden Bugüne Batı Trakya Uluslararası Sempozyumu, 23-24 Ekim 2014 Bildiriler, İstanbul: Şen Yıldız Yayıncılık, 2016, 125-134.
• Erim, Nihat. Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri, 1. cilt (Osmanlı İmparatorluğu Andlaşmaları). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1953.
• Güzel, Mehmet Şükrü. “Bir Savaş Suçu Olarak Doğu Trakya’da Yunanistan Tarafından Türklere Yapılan Etnik Temizlik Harekâtı 1920 -1922”, Akademik Bakış, 8/15 (Kış 2014): 133-159.
• Hatipoğlu, M. Murat. Yunanistan’daki Gelişmelerin Işığında Türk-Yunan İlişkilerinin 101 Yılı (1821-1922), Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 1988.
• Helmreich, Paul. From Paris To Sèvres The Partition of the Ottoman Empire at the Peace Conference of 19191920, Ohio: Ohio State University Press, 1974.
• Hind, Joseph Winton. Lloyd George and Turkish Question: an Examination of Lloyd George’s Turkish Policy. Master Dissertation, The University of Columbia, 1978.
• Kamil, İbrahim. “Bulgaristan Diplomatik Belgelerine Göre Trakya’da Millî Mücadele ve Türk-Bulgar İlişkileri (1919-1922)”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XVII/35 (2017-Güz): 85-119.
• Kamil, İbrahim. “Neuilly Barış Antlaşması ve Bulgaristan-Yunanistan Nüfus Mübadelesi (1919-1927)”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 60 (Bahar 2017): 91-118.
• Keleş, Zülal. “İstiklâl Savaşı’nda Trakya Bölgesi ve Başarısızlık Nedenleri (Ekim 1918-Temmuz 1920)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XIX/57 (Kasım 2003): 1017-1042.
• Köylü, Murat. “Yunan Siyasi Tarihinde Siyasal Çalkantıların (1909-1922) İstiklal Harbine Etkisi”, Toros Üniversitesi İktisadi, İdari, Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, 2/4 (Aralık 2015): 31-56.
• League of Nations Treaty Series (Publication of Teaties and International Engagements registered with the Secretaiat of the League of Nations), 711/XXVIII, 243-265
• Mert, Özgür. “İşgalden Kurtuluşa Doğu Trakya”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 58 (Bahar 2016): 123-176.
• Oran, Baskın. Türk-Yunan İlişkilerinde Batı Trakya Sorunu. Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları, 1986.
• Özgüç, Adil. Batı Trakya Türkleri. İstanbul: Kutluğ Yayınları, 1974. Özsüer, Esra. “Balkan Savaşı’ndan Lozan’a Yunanistan’da Ekalliyet Sorunu ve Müslüman Nüfus”, Tarih Okulu Dergisi (TOD), XXXIV (Haziran 2018): 453-491.
• Solomonidis, Victoria. Greece in Asia Minor: The Greek Administration of The Vilayet of Aidin, 1919-1922. Doctoral Dissertation, London King’s College, University of London, 1984.
• Stankova, Marietta. Bulgaria in British Foreign Policy 1943-1949. London: Anthem Press, 2014.
• Tağmat, Çağla. “Sevr Barış Antlaşması Sürecinde Eleftherios Venizelos: Görüşmeler, Konferanslar ve İmza”, Avrasya İncelemeleri Dergisi (AVİD), 2 (2016): 307-339.
• Treaty Concerning Thrace signed at Sèvres, August 10, 1920; League of Nations Treaty Series (Publication of Teaties and International Engagements registered with the Secretaiat of the League of Nations), 710/ XXVIII, 225-242.
• “XVI. Protocol Relating to the Treaty Concluded at Sèvres Between the Principal Allied Powers and Greece on the 10th August, 1920, Concerning the Protection of Minorities on Greece, and to the Treaty Concluded on the Same Day Between the Same Powers Relating to Thrace”, Erişim 23 Kasım 2018, http://www.mfa. gov.tr/xvi_-protocol-relating-to-the-treaty-concluded-at-s_vres-between-the-principal-allied-powers-andgreece-on-the-10th-august_-1920.en.mfa
• “10 Ağustos Yunan Sevr’i”, Erişim 20 Eylül 2018, https://www.abttf.org/html/index.php?link=detay&id=%20 53&arsiv=1&typ=1
• “Bulgaria and the Aegean”, Erişim 15 Ocak 2019, https://www.foreignaffairs.com/articles/bulgaria/1926-10-01/ bulgaria-and-aegean
• “Bulgaria and Greece to Build Multimodal Freight Corridor Between Black Sea, Aegen Sea and Dunabe”, Erişim 15 Ocak 2019,
• https://www.novinite.com/articles/181043/Bulgaria+and+Greece+to+Build+Multimodal+Freight+Corridor+ Between+Black+Sea%2C+Aegen+Sea+and+Dunabe
• “Greece, Bulgaria announce new rail link plan between Black Sea, Aegean ports”, Erişim 18 Ocak 2019. http://www.hurriyetdailynews.com/greece-bulgaria-announce-new-rail-link-plan-between-black-sea- aegean-ports-117711
• “Historical Development of the Port”, Erişim 18 Ocak 2019,
• http://www.olasa.gr/News/Details/tabid/126/ ID/5/Default.aspx Erişim 15 Eylül 2018,
• http://treaties.fco.gov.uk/docs/pdf/1921/TS0013.pdf Erişim 15 Eylül 2018,
• http://treaties.fco.gov.uk/docs/pdf/1920/TS0013.pdf Erişim 15 Eylül 2018,
• https://treaties.un.org/doc/Publication/UNTS/LON/Volume%2028/v28.pdf “MC Bulgaristan ve Yunanistan arasındaki Sınır Olaylarını Araştırma Komisyonu tarafından hazırlanan rapor”, Erişim 15 Ocak 2019, https://biblio-archive.unog.ch/Dateien/CouncilDocs/C-727-1925-VII_EN.pdf Nöyyi Antlaşması, Erişim 13 Ocak 2019
• Treaty of Neuilly, And Protocol The United States of America, The British Empire, France, Italy and Japan, http://www.gwpda.org/1918p/neuilly.html