The Cosmological Structure and Ritual in the Legend of the “İç Oğuza Taş Oğuz Asi Olup Beyrek Öldüğü Boy”

Yıl 2021, Cilt: 31 Sayı: 1, 47 - 61, 23.06.2021

Ruşen Alizade

Öz

A wide variety of mythological elements, cosmological models, rituals, motifs, characters, proverbs, and idioms appear in The Book of Dede Korkut, a unique work and signature of Turkish culture. This study investigates the thematic structure of the last legend of the work, a heroic epic of the Oghuz community. Some structural morphemes, including cosmological structures, thematic contexts, character, and ritual were passed through the filter of analysis. The Gökyay publication of the Dresden copy of The Book of Dede Korkut was taken as the basis for this study, and the final legend (The Story of the Revolt of the Outer Oghuz against the Inner Oghuz and of the Death of Beyrek) in this text is semantically analyzed. The comprehensive analysis of this legend indicates that the phenomenon of opposition developed in the legend is, in fact, not comparable to any legend of the epos in terms of its scope and effect. The series of events that ground the Oghuz tradition or community as reflected in the legend is evaluated through descriptive analysis, and the reason for the hostility between Inner Oghuz and Outer Oghuz is clearly established.

Anahtar Kelimeler

Plunder ceremony, Contrast, Thematic structure, Inner Oghuz, Outer Oghuz

İç Oğuza Taş Oğuz Asi Olup Beyrek Öldüğü Boyu’nda Kozmolojik Yapı ve Ritüel

Öz

Türk kültürünün görkemli ve benzersiz eseri olan Dede Korkut Kitabı’nın bünyesinde çok sayıda mitolojik öge, kozmolojik model, ritüel, motif, karakter, atasözü ve deyimin bulunduğu bilinmektedir. Oğuz topluluğunun kahramanlık destanı olarak tanımlanan söz konusu eposun sonuncu boyundaki tematik yapıya dayanılan bu çalışmada, bazı yapısal anlam birimler, özellikle kozmolojik yapı, tematik bağlam, karakter ve ritüel gibi olgular ele alınıp tahlil süzgecinden geçirilmiştir. Çalışmada, Dede Korkut Kitabı’nın Dresden nüshasının Orhan Şaik Gökyay neşri esas alınmış ve bu neşirdeki sonuncu boy (İç Oğuza Taş Oğuz Asi Olup Beyrek Öldüğü Boyu), semantik açıdan irdelenmiştir. Sonuncu boyun kapsamlı bir irdelenmeye tabi tutulması sonucu tespit edilmiştir ki boyda görülen karşıtlık olgusu, aslında kapsam ve etkisine göre eposun herhangi bir boyunda bulunan zıtlıkla karşılaştırılamaz niteliktedir. Araştırmada söz konusu boya yansımış Oğuz töresinin veya Oğuz topluluğunun varoluş ilkesinin önemini belli eden olaylar dizisi betimsel çözümleme ile değerlendirilmiş ve İç Oğuz ile Taş Oğuz arasında oluşan düşmanlığın nedeni net olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

yağma töreni, karşıtlık, tematik yapı, İç Oğuz, Taş Oğuz

Kaynakça

• Abdulla, Kamal. Dede Korkut Kitabı’nın Poetikasına Giriş Şafak Varyantı. Çeviren Ali Duymaz. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2020.
• Gökyay, Orhan Şaik. Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2006.
• Levi-Stross, Klod. “Mif-Ritual-Genetika.” Jurnal Priroda 1, (1978): 90-106.
• Levi-Stross, Klod. Strukturnaya Antropologiya. Moskva: Nauka, 1985.
• Putilov, Boris Nikolayeviç. Geroiçeskiy Epos i Deystvitelnost. Leningrad: Nauka, 1988
• Terner, Viktor. Simvol i Ritual. Moskva: Nauka, 1983.