A Pro-Prince Sabahaddin Political Formation During the Armistice Period: The Ottoman Peace and Welfare Party

Yıl 2022, Cilt: 32 Sayı: 1, 381 - 403, 30.06.2022

Ramazan Erhan Güllü

Öz

The Sulh ve Selamet-i Osmâniyye [Ottoman Peace and Welfare] Party was founded with the merging of the Osmanlı Sulh ve Selâmet Cemiyeti [Ottoman Peace and Welfare Union] that had formed in Istanbul after the signing of the Armistice of Mudros with the Selamet-i Osmâniyye Fırkası [Ottoman Welfare Party]. This party’s main political stance was in opposition to Committee of Union and Progress (CUP). It gained a significant political position during the armistice period and was also pro-Prince Sabahaddin. Meanwhile, Prince Sabahaddin supporters were not the only members of the Ottoman Peace and Welfare Party: Different groups were also involved in the party since it was first founded. In this context, to suggest that the main factor determining the political approach of the party was its opposition to CUP would not be wrong. After the official occupation of Istanbul, the Ottoman Peace and Welfare Party had its political activities suspended like other parties and was unable to establish a close relationship with the Ankara government. In view of this, although the party relaunched its political efforts in Istanbul in 1921, it was unsuccessful and shortly after completely withdrew from the political arena.

Anahtar Kelimeler

Prince Sabahaddin, The Turkish national struggle, The Ottoman Parliament, The National Liberal Party, liberalism, liberal Nationalism

Mütareke Döneminde Prens Sabahattin Yanlısı Bir Siyasi Oluşum: Sulh ve Selâmet-i Osmâniyye Fırkası

Öz

Sulh ve Selâmet-i Osmâniyye Fırkası, Mondros Mütarekesi’nin imzalanması sonrası İstanbul’da teşkil olunan Osmanlı Sulh ve Selâmet Cemiyeti ile Selâmet-i Osmâniyye Fırkası’nın birleşmesiyle kurulmuştu. En temel politik tavrı İttihat ve Terakki karşıtlığı olan ve mütareke dönemi siyasi hayatında önemli bir yer edinen fırka, aynı zamanda Prens Sabahattin yanlısıydı. Ancak Prens Sabahattin, fırkanın resmî lideri olmadığı gibi adı da fırkanın herhangi bir kurulunda yer almamaktaydı. Diğer taraftan Sulh ve Selâmet-i Osmâniyye Fırkası sadece Prens Sabahattin yanlılarından oluşmamakta, kuruluşundan itibaren farklı gruplar da fırka içinde yer almaktaydı. Bu açıdan fırkanın siyasi tutumunu belirleyen esas unsurun İttihat ve Terakki karşıtlığı olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. İstanbul’un resmen işgali sonrası diğer pek çok fırka gibi faaliyetlerini sonlandıran Sulh ve Selâmet-i Osmâniyye Fırkası, Ankara Hükümeti ile yakın ilişki kuramamıştı. Bu yüzden 1921 yılında İstanbul’da yeniden çalışmalarına başlasa da etkili olamamış, bir süre sonra da siyasi hayattan tamamen çekilmişti.

Anahtar Kelimeler

Prens Sabahattin, Millî Mücadele, Meclis-i Mebusan, Millî Ahrar Fırkası, Liberalizm, Liberal Milliyetçilik

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA.), Dâhiliye Nezâreti Hukuk Müşavirliği (DH.HMŞ.) nr. 4/4.
• BOA., Dâhiliye Nezâreti Emniyet-i Umûmiye Müdüriyeti Asayiş Kalemi (DH.EUM.AYŞ), nr. 18/26; 18/75; 19/76; 20/3.
• BOA., Dâhiliye Nezâreti Emniyet-i Umûmiye Müdüriyeti 5. Şube (DH.EUM. 5. Şb.) nr. 79/30. BOA., Dâhiliye Nezâreti Emniyet-i Umûmiyeti Müdüriyeti 6. Şube (DH.EUM. 6. Şb.) nr. 53/78.
• Alemdar Âtî Hâdisât
• Haftalık Gazete İkdam
• İleri İstiklal Köylü Memleket Muvakkit Peyâm Sabah Söz
• Sulh ve Selâmet Tarik
• Tasvir-i Efkâr Türk Dünyası Türkçe İstanbul Vakit
• Yeni Gün (Eski Gün) Yeni İstanbul
• Zaman
• AHMET İZZET PAŞA, İstiklâl Harbi’nin Gerçekleri: Feryadım, II. Cilt, (Yayına Hazırlayanlar: Süheyl İzzet Furgaç – Yüksel Kanar), Timaş Yayınları, İstanbul, 2017.
• ALKAN, Mehmet Ö., “Selamet-i Osmaniye Fırkası Beyannamesi, Programı ve Nizamname-i Dahilisi”,
• Toplumsal Tarih, Cilt: 7, Sayı: 38, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1997, s. 43-47.
• ARIKAN, Zeki, Mütareke ve İşgal Dönemi İzmir Basını (30 Ekim 1918 – 8 Eylül 1922), Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara, 1989.
• BALİ, Rıfat N., Satvet Lütfi Tozan: Büyük Bir Maceraperest, Koleksiyoner, Hayırsever, Libra Kitap, İstanbul, 2018.
• BERBER, Engin, Sancılı Yıllar: İzmir 1918-1922 – Mütareke ve Yunan İşgali Döneminde İzmir Sancağı, Ayraç Yayınevi, Ankara, 1997.
• EGE, Nezahet Nurettin, Prens Sabahaddin: Hayatı ve İlmî Müdafaaları, Güneş Neşriyatı, İstanbul, 1977. GAZİ MUSTAFA KEMAL, Nutuk, Türk Tayyare Cemiyeti Yayını, Ankara, 1927.
• GÖZTEPE, Tarık Mümtaz, Osmanoğullarının Son Padişahı Vahideddin Mütareke Gayyasında, Sebil Yayınevi, İstanbul, 1994.
• GÜLLÜ, Ramazan Erhan, İstanbul Türklüğünün Muhafazası: İstanbul’un Kimlik ve Güvenlik Endişesi (1918- 1941), Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2021.
• KARAY, Refik Halid, Minelbab İlelmihrab, İnkılâp Kitabevi, İstanbul, 2015.
• KOCABAŞOĞLU, Uygur – AKAN, Aysun, Mütareke ve Milli Mücadele Basını: Direniş ile Teslimiyetin Sözcüleri ve “Mahşer”in 100 Atlısı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2019.
• KURAN, Ahmed Bedevî, İnkılap Tarihimiz ve Jön Türkler, Kaynak Yayınları, İstanbul 2000.
• ÖZALP, Ömer Hakan, “Siyaset Dehlizlerinde Kaybolmuş Bir Asker: Manavoğlu Nevres Bey”, Müteferrika – Kitabiyat Dergisi, Sayı: 18, İstanbul 2000, s. 55-86.
• REYHAN, Cenk, Türkiye’de Liberalizmin Kökenleri: Prens Sabahaddin (1877-1948), İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 2008.
• SANCAKTAR, Fatih Mehmet, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Anayasa, Seçim ve Meclis Tecrübesi (1876-1923), Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2021.
• TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler Cilt: II - Mütareke Dönemi 1918-1922, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul, 1986.
• TÜTENGİL, Cavit Orhan, Prens Sabahattin, İstanbul Matbaası, İstanbul, 1954.
• YILMAZ, Erdal, Dört Devirde Bir Muhalif: Abdülkadir Câmi Baykurt (1877-1949) (Mütareke Dönemi Hatıraları ile Birlikte), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2018.
• Vatan Uğrunda Yahut Yıldız Mahkemesi: Amasya Mebusu İsmail Hakkı Paşa’nın Hatıraları, (Yay. Haz. Orhan Sakin), Bilge Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2014.