In the Footsteps of a Poet: Is Ahmed Rüşdî from Edirne a Real or an Imaginary Person?

Yıl 2024, Cilt: 34 Sayı: 1, 95 - 112, 28.06.2024

Fatma İmamoğlu

https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1352489

Öz

In this study, we aimed to answers whether the 17th-century poet Ahmed, nicknamed “Ammeci” and going by the pseudonym “Rüşdî,” is a real or an imaginary person, who actually belongs to the Dîvân, a collection of poems that is attributed to him in biographies and biographical sources. Additionally, we reflect on this question based on works from the old and new periods. In accordance with the purpose of the study, we identified all the poets who used the Rüşdî pseudonym in the Classical Turkish literature period and examined their life stories and works. We sought sources that gave information about the poet and the poems attributed to him and compared them in a document analysis. As the result of our research and examination we determined that all of the poems attributed to Ahmed Rüşdî from Edirne belong to another 17th-century poet, Sahhaf Ahmed Rüşdî from Mostar. We also concluded that Ahmed Rüşdî from Edirne, who is claimed to have lived in the 17th-century, is actually Mehmed Reşîd from Edirne. In Safâyî's tezkire, the mistake started when a poem by Sahhaf Ahmed Rüşdî from Mostar was portrayed as belonging to Mehmed Reşîd from Edirne and the poet’s pseudonym was transferred as Rüşdî instead of Reşîd. This continued over in the following centuries, leading to the emergence of an imaginary person named Ahmed Rüşdî from Edirne who lived in the 17th-century. In addition, the existence of a poet named Ahmed Rüşdî from Edirne, who lived in the 19th-century, made solving the problem more complex.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Rüşdî from Edirne, Sahhaf Ahmed Rüşdî from Mostar, ‘Ammeci Mehmed Reşîd from Edirne, Rüşdî Divan, 17th-century Classical Turkish literature

Bir Şairin İzinden: Edirneli Ahmed Rüşdî Gerçek mi Yoksa Hayalî Bir Şahıs mı?

Öz

Çalışmamızda üzerine yüksek lisans tezleri yapılan ‘Ammeci lakaplı Rüşdî mahlaslı 17. yüzyıl şairi Ahmed’in gerçek mi yoksa hayalî bir şahıs mı olduğu, tezkireler ile biyografik kaynaklarda şaire isnat edilen şiirlerin bulunduğu Dîvân’ın gerçekte kime ait olduğu sorularına cevap aranması amaçlanmıştır. Ayrıca bu iki hususun eski ve yeni dönem çalışmalarına yansımaları üzerinde durulması hedeflenmiştir. Çalışmanın amacı doğrultusunda öncelikle Klasik Türk Edebiyatı döneminde Rüşdî mahlasını kullanmış tüm şairler tespit edilerek hayat hikâyeleri ve eserleri incelenmiştir. Geçmişte ve günümüzde şair ve kendisine isnat edilen şiirlerin bulunduğu Dîvân hakkında bilgi veren kaynaklara ulaşılmaya çalışılmış, bu kaynaklardaki bilgiler karşılaştırılmıştır. Yapmış olduğumuz araştırma ve incelemeler sonucunda Edirneli Ahmed Rüşdî’ye isnat edilen şiirlerden biri dışında hepsinin bir başka 17. yüzyıl şairi olan Mostarlı Sahhaf Ahmed Rüşdî’ye ait olduğu tespit edilmiştir. 17. yüzyılda yaşadığı iddia edilen Edirneli Ahmed Rüşdî’nin ise aslında Edirneli Mehmed Reşîd olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Safâyî Tezkiresi’nde Mostarlı Sahhaf Ahmed Rüşdî’ye ait bir şiirin Edirneli Mehmed Reşîd’e aitmiş gibi gösterilmesi ve şairin mahlasının Reşîd yerine Rüşdî olarak aktarılması ile başlayan yanlışa ilerleyen yüzyıllarda başkalarının da eklenmesi Edirneli Ahmed Rüşdî adlı 17. yüzyılda yaşamış hayalî bir şahsın ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Ayrıca 19. yüzyılda yaşamış Edirneli Ahmed Rüşdî adlı bir şairin daha oluşu mevcut durumun daha girift hâle gelmesine yol açmıştır.

Anahtar Kelimeler

Edirneli Ahmed Rüşdî, Mostarlı Sahhaf Ahmed Rüşdî, Edirneli ‘Ammeci Mehmed Reşîd, Rüşdî Dîvânı, 17. yüzyıl Klasik Türk Edebiyatı

Kaynakça

• Adıgüzel, Niyazi. “Edirneli Ahmet Bâdî’nin “Riyâz-ı Belde-i Edirne” Adlı Eserinin Tezkire Kısmı”. Doktora tezi, Trakya Üniversitesi, 2008. google scholar
• Ahmet Rüştü Edirneli, Divani Ahmet Rüştü, Edirne, Edirne Selimiye Yazma Eserler Kütüphanesi, 2198, 1a-76b, Kopyalanma tarihi 1158 (1745). google scholar
• Aksoyak, İsmail Hakkı. “RÜŞDÎ, Mehmed/Ahmed Rüşdî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (TEİS). 2014. Erişim 15 Ağustos 2022. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rusdi-mehmed-rusdi-efendi-siracda. google scholar
• ----------. “RÜŞDÎ, Ahmed Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (TEİS). 2014. Erişim 15 Ağustos 2023. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rusdi-ahmed-efendi. google scholar
• ----------,. “Rüşdî, Sahaf Ebu’r-Reşid Ahmed Rüşdî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (TEİS). 2014. Erişim 15 Ağustos 2023. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rusdi-sahaf-eburresid-ahmed-rusdi. google scholar
• Altuner, Nuran. “Safâî ve Tezkiresi (İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks)”. Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, 1989. google scholar
• Arslan Mehmet. “RÜŞDÎ PAŞA, Ahmed Rüşdî Paşa, Gedizli”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (TEİS). 2014. Erişim 15 Ağustos 2023. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rusdi-pasa-ahmed-rusdi-pasa-gedizli. google scholar
• Bursalı Mehmed Tahir. Osmanlı Müellifleri. 3 cilt. İstanbul: Meral Yayınevi, 1972. google scholar
• Canım, Rıdvan. Başlangıçtan Günümüze Edirne Şairleri. Ankara: Akçağ Yayınları, 1995. google scholar
• Doğan, Gurbet. “Edirneli Ahmed Rüşdî Dîvânı (Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük)”. Yüksek Lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi, 2021. google scholar
• Ekici, Hatice. “Sahhaf Rüşdi ve Divanı’nın Tenkitli Metni”. Yüksek Lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi, 2006. google scholar
• İmamoğlu, Fatma. «Dîvân (Rüşdî, Ebu>r-Reşîd Ahmed Efendi)». Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü (TEES). 2022. Erişim 15 Ağustos 2023. http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-rusdi-ebu-r-resid-ahmed-efendi. google scholar
• İpekten, Halûk, Mustafa İsen, Recep Toparlı, Naci Okçu ve Turgut Karabey. Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: Kültür Turizm Bakanlığı Yayınları, 1988. google scholar
• İsmail Beliğ. Nuhbetü’l-Âsâr li-Zeyli Zübdetü’l-Eş’ar. Hazırlayan Abdulkerim Abdulkadiroğlu. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 1999. google scholar
• Kadric, Adnan. “Uvod U Poetıku Divana Ahmeda Rusdıja Mostarca”. Prılozı Za Orijentalnu Filologiju Izlazi Jedanput Godisnje 71 (2022): 97-124. google scholar
• Karataş, Muzaffer. “Sâlim Tezkiresinde Safâyî ve Tezkiresine Tenkitler”, Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi [Journal of Academic Literature] 4/9 (2018): 173-188. google scholar
• Kaya, Resul. “Mehmet Nâil Tuman ve Tuhfe-i Nâilî’si (İnceleme-Metin-İndeks Sayfa 301-400)”. Yüksek Lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi, 2008. google scholar
• Kayhan, Hasibe. “Rüşdi (Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanının Tenkitli Metni)”. Yüksek Lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, 1991. google scholar
• Kesik Beyhan. “RÜŞDÎ, Ahmed Rüşdî Efendi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (TEİS). 2015. Erişim: 15 Ağustos 2023. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rusdi-ahmed-rusdi-efendi. google scholar
• Mîrzâ-zâde Mehmed Sâlim Efendi. Tezkiretü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Metin). Hazırlayan Adnan İnce. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2018. google scholar
• Peremeci, Osman Nuri. Edirne Tarihi, İstanbul: Resimli Ay Matbaası, 1939. google scholar
• Rüşdî, Sahhâf Rüşdî Divanı. İstanbul, İstanbul Üniversitesi, Türkçe Yazma Eserler Kütüphanesi, Türkiye Yazmaları 2946/1, 1a-44b. google scholar
• Rüşdî, Divân. İstanbul, Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, 505, 1a-44b. google scholar
• Rüşdî, Divân. İstanbul, Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, 582, 1a-24b. google scholar
• Seyrekzâde Mehmet Âsım. Zeyl-i Zübdetül-Eş’âr. Hazırlayan Ali Osman Coşkun. Ankara: Kültür Turizm Bakanlığı Yayınları, 2019. google scholar
• Siraceddin, Mehmet. Mecma‘-i Şu’arâ ve Tezkire-i Üdebâ. Hazırlayan Mehmed Arslan. Ankara: Kültür Turizm Bakanlığı Yayınları, 2018. google scholar
• Süreyya, Mehmed. Sicill-i Osmanî. 5 cilt. Hazırlayan Nuri Akbayar. İstanbul: Türk Vakfı Yurt Yayınları, 1996. google scholar
• Şeyhi Mehmed Efendi. Vekâyiu’l-Fuzalâ Şeyhî’nin Şakâ’ik Zeyli. 4 cilt. Hazırlayan Ramazan Ekinci. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2018. google scholar
• Tunadurur, Melike. “Edirneli Ahmed Rüşdi Divanı”. Yüksek Lisans tezi, Trakya Üniversitesi, 2012. google scholar
• Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, Selimiye Yazma Eser Kütüphanesi. Erişim 20 Ağustos 2023. http:// www.selimiye.yek.gov.tr/Home/ShowLink?LINK_CODE=3. google scholar
• Yörür, Ali. “Bu Dîvân Kimin? Üç Tez, İki Şair, Bir Dîvân: Edirneli Ahmed Rüşdî Dîvânı Üzerine”. Payitaht Edirne Üzerine Dil-Tarih-Edebiyat Araştırmaları içinde, 139-147. Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları, 2021. google scholar