A New Perspective on the Origins of Yusuf Adil Shah, Founder and First Ruler of the Adil Shahi Sultanate

Yıl 2024, Cilt: 34 Sayı: 1, 25 - 45, 28.06.2024

Cihan Oruç

https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1359433

Öz

The Adil Shahi Sultanate was an important state founded in 1489 by Yusuf Adil Shah in the Deccan region of India, centered in Vijayapura. The sultanate witnessed eight different rulers until it was destroyed by the army of Babur in 1686. Some researchers generally base their studies on Muhammad Qasim Hindu Shah’s work titled Ferishtah’s History of Deccan, which is one of the main sources for this sultanate. According to researchers and based on this resource, Yusuf was the son of the Ottoman ruler Murad II. However, other claims about Yusuf’s lineage appear to have not been included in these studies. Thus, these academic studies can be said to be methodologically incomplete or insufficient. In fact, Fuzuni Astarabadi was another author to write about the sultanate and attributed Yusuf’s origins to the Ottoman ruler Suleiman the Magnificent in his work titled Futuhat-i-Adil Shahi. Another author, Rafiuddin Ibrahim Shirazi, wrote Tazkirat ul-Muluk, in which he attributed Yusuf’s origins to the Aq Qoyunlu Sultan Uzun Hasan. The novel claims about Yusuf’s origins in these works that researchers have ignored necessitate an examination of the issue in full detail. This study analyzes each of these claims by making use of Ottoman and Aq Qkoyunlu chronicles. As a result, the research reveals that the accuracy of these allegations should be questioned. The authors who put forward these claims are assumed to have aimed to strengthen the legitimacy of the sultan of the period due to their own interests or the political circumstances of the sultanate. In this context, the current study has focused on the question of who Yusuf Adil Shah was. As a result, the research has concluded him to have been an ordinary Turk who belonged to the Shiite sect and who’d originally migrated from the city of Save in Iran to the Bahmani lands. The obtained findings provide an important new perspective on Yusuf’s lineage that researchers should take into account.

Anahtar Kelimeler

Yusuf Adil Shah’s lineage, Adil Shahi Sultanate, Ferishtah’s History of Deccan, Futuhat-i-Adil Shahi, Tazkirat ul-Muluk

Âdilşâhîler Sultanlığı’nın Kurucusu ve İlk Hükümdarı Yusuf Âdilşâh’ın Kökeni Üzerine Yeni Bir Bakış Açısı

Öz

Âdilşâhîler Sultanlığı, 1489 yılında Yusuf Âdilşâh tarafından merkezi Bicapur olmak üzere Hindistan’ın Dekken bölgesinde kurulmuş önemli bir devlettir. Sultanlık, Bâbürlü ordusu tarafından 1686 yılında yıkılıncaya kadar sekiz farklı hükümdar dönemine tanıklık etmiştir. Bazı araştırmacılar, çalışmalarında genellikle sultanlığın temel kaynaklarından biri olan Muhammed Kâsım Hindûşâh’ın Tarih-i Firişte adlı eserine dayanarak Yusuf'un, Osmanlı hükümdarı II. Murad'ın oğlu olduğunu belirtmektedirler. Ancak bu çalışmalarda, Yusuf'un soyuna dair diğer iddialara yer verilmediği görülmektedir. Böylelikle söz konusu akademik çalışmaların metodolojik açıdan eksik olduğunu söyleyebiliriz. Nitekim, sultanlığın müelliflerinden Fuzûnî Astarabadî, Fütühat-ı Âdilşâhî adlı eserinde Yusuf'un kökenini Osmanlı hükümdarı Kanuni Sultan Süleyman'a dayandırmaktadır. Bir başka müellif Refîüddîn Şîrâzî ise Tezkiretü’l-mülûk adlı eserinde Yusuf'un kökenini Akkoyunlu sultanı Uzun Hasan'a dayandırmaktadır. Araştırmacıların göz ardı ettiği bahsi geçen eserlerdeki Yusuf’un kökeni hakkındaki yeni iddialar, bu konunun tüm ayrıntılarıyla incelenmesini gerektirmektedir. Çalışmamızda bu iddiaların tamamı, Osmanlı ve Akkoyunlu vakayinamelerinden yararlanılarak incelenmiştir. Yapılan araştırma neticesinde, bu iddiaların doğruluğunun sorgulanması gerektiği ortaya çıkmıştır. Söz konusu iddiaları öne süren müelliflerin, kendi çıkarları veya sultanlığın siyasi koşulları nedeniyle devrin sultanının meşruiyetini güçlendirmeyi amaçladıkları düşünülmektedir. Bu çalışmada, Yusuf Âdilşâh'ın kim olduğu sorusuna cevap aranmış ve onun aslen İran'ın Save şehrinden Behmenî topraklarına göç etmiş, Şii mezhebine mensup sıradan bir Türk olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ulaştığımız bulgular, Yusuf’un soyuna dair araştırmacıların dikkate alması gereken yeni ve önemli bir bakış açısı sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yusuf Âdilşâh’ın kökeni, Âdilşâhîler Sultanlığı, Tarih-i Firişte, Fütühat-ı Âdilşâhî, Tezkiretü’l-mülûk

Kaynakça

• Abdulhamid Lahori. Padişahname. Part. I-II. Editör M. Kabiruddin Ahmad and M. Abdur Rahim. Calcutta: College Press, 1867. google scholar
• Ağamiri, Zehra. “İlel-ü Evamil-i Resmiyet Yaften-i Teşeyyu Der Bicapur”. Kitab-ı Mazdekname, (Yadbud-i Pencmin Salgerd-i Der-Guzeşt-i Mühendis Mazdek Kiyanfer), V, 580-591. Tahran: Pervin Estahri, 1391. google scholar
• Almaz, Hasan. Behcetü’t Tevârîh: İnceleme-Metin-Tercüme. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, 2004. google scholar
• Anonim. Gazavât-ı Sultân Murâ b. Mehemmed Hân. Hazırlayan Halil İnalcık-Mevlûd Oğuz. Ankara: TTK, 1989. google scholar
• Âşıkpaşazâde. Âşıkpaşazâde Tarihi. Hazırlayan Necdet Öztürk, İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2013. google scholar
• Aydın, Barış. Âdilşâhîler Hanlığı ve Yusuf Adil Han (14891689). Yüksek Lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, 2019. google scholar
• Babinger, Franz. Fatih Sultan Mehmed Han ve Zamanı. Çeviren Dost Körpe. İstanbul: Oğlak Baskı, 2003. google scholar
• Beydilli, Kemal. “II. Murad’ın Eşi Sırp Prensesi Mara Brankovi (1418-1487)”. Osmanlı Araştırmaları / The Journal of Ottoman Studies, 49/49 (2017): 383-412. google scholar
• Danişmend, İsmail Hami. İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi. II. İstanbul: Türkiye Basımevi,1971. google scholar
• Dukas. Bizans Tarihi. Çeviren Vladimir Mirmiroğlu. İstanbul: İstanbul Matbaası, 1956. google scholar
• Ebu Bekr-i Tihrani. Kitab-ı Diyarbekriyye. Çeviren Mürsel Öztürk. Ankara: TTK, 2011. google scholar
• Edhem, Halil. Düvel-i İslâmiyye. İstanbul, 1927. google scholar
• Ertaylan, İsmail Hikmet. Âdilşâhiler (Hindistanda Bir Türk-İslam Devleti). İstanbul: Samet Matbaası, 1953. google scholar
• Ethe, Hermann. Catalogue of Persian Manuscripts in the Library of the India Office. I. Oxford: Printed for the India Office, 1903. google scholar
• Fergussun, James. History of Indian and Eastern Architecture. II. John London: Murray Publisher, 1910. google scholar
• Fuzûnî Astarâbâdî. Fütühat Adilshahi. British Museum. Add. Ms. 27, 251. google scholar
• Fukazawa, Hiroshi. “A Study of The Local Administration of Adilshahi Sultanate (A. D. 1489-1686)”, Hitotsubashi Journal of Economics. 3/2, (1963): 37-67. google scholar
• Gelibolulu Mustafa Âli Efendi. Kitâbü’t-Târih-i Künhü’l-Ahbar. I/I. Hazırlayan Ahmet Uğur vd. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları, 1997. google scholar
• Hasan-ı Rumlu. Ahsenü’t-Tevârîh, Çeviren Mürsel Öztürk, Ankara: TTK, 2006. google scholar
• Hunter, Sir William Wilson. A Brief History of the Indian Indian Peoples. Oxford: At The Clarendon Press, 1893. google scholar
• İnalcık, Halil. Fatih Devri Üzerinde Tetkikler ve Vesikalar I. Ankara: TTK, 1954. google scholar
• Joshi, P. M-H. K. Sherwani. “Contemporary Source Material” History of Medieval Deccan (1295-1724). II, Editör H. K. Sherwani & P. M. Joshi. Hyderabad: Text-book Press, 1974, 567-599. google scholar
• Masumi, Muhsin. “Nuhustin Nişane-ha-yi Zuhur-i Teşeyyü der Dekken”. Fasılname-yi İlmi Pejuhşi Ulum-i İnsani Danışgah-i El-Zehra. Şumare 53. (H. 1384): 143-161. google scholar
• Mehmed Neşrî. Kitâb-ı Cihan-Nümâ (Neşrî Tarihi). II. Hazırlayan Faik Reşit Unat vd. Ankara: TTK, 1957. google scholar
• Muhammed Kâsım Hindûşâh Astarabadi. Tarih-i Firişte (Ez Adilşahiyan ta Beridşahiyan). Tashih. Muhammed Rıza Nasıri. III. Tahran: Encümen-i Asar ve Mefahir-i Ferhengi, 1393. google scholar
• Nizami, Khalil Ahmad. “Firişte”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), XIII; 133-134. İstanbul: 1996. google scholar
• Rafiuddin İbrahim Shirazi. Tazkirat ul-Muluk, MS British Museum Add. Ms. 23, 883. google scholar
• Rieu, Charles. Catalogue of The Persian Manuscripts in The British Museum. I, London: British Museum, 1879. google scholar
• Selânikî Mustafa Efendi. Tarih-i Selânikî. I, Hazırlayan Mehmet İpşirli. Ankara: TTK, 1999. google scholar
• Sertoğlu, Mithat, “İkinci Murad'ın Vasiyetnamesi”, Vakıflar Dergisi 8 (1969): 67-70. google scholar
• Sewell, Robert. Sketch of The Dynasty of Southern India. Madras: The Government Press. google scholar
• Smith, Vincent A. The Oxford History of India. Oxford: At the Clarendon Press, 1919. google scholar
• Taştan, Tuna Kağan. Adilşahlar Devleti ve Portekiz Krallığı ile Olan İlişkileri (Kuruluşundan I. Ali Adil Şah’ın Ölümüne Kadar). Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2020. google scholar
• Uluçay, Çağatay. Padişahların Kadınları ve Kızları. Ankara: TTK, 2001. google scholar
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi. I. Ankara: TTK, 2015. google scholar
• Zabîhullah, Safâ. Târîh-i Edebiyât der Îrân, V, Tahran: İntişârât-ı Firdevs, h. 1378. google scholar