Vitrinleri Dolduran İthal Malların Bedeli: Kademeli Borç Tahkimi (1958-1965)

Yıl 2024, , 279 - 316, 05.07.2024

Ferhat Akyüz

https://doi.org/10.26650/YTA2024-1414419

Öz

Bu çalışma, 1958 ile 1965 yılları arasındaki borç tahkimine odaklanarak, özellikle 1960 borç tahkimini ana odak noktası olarak ele almaktadır. 4 Ağustos 1958’den 1965’e kadar Türkiye’de çeşitli nitelikteki kamu ve özel sektör borçları, aşamalı olarak tahkim, tasfiye, iptal veya mahsup edilmiştir. Bu borçların çoğunluğu kamu borcu olmakla birlikte, kredili dış ticaret/ithalat ve tasfiye edilen bankalardan kaynaklı özel sektör borçlarından da oluşmaktaydı. Tahkime konu olan söz konusu borçlar, 1958 ile 1965 yılları arasında herhangi bir yıla ait kamu bütçesinin harcama/gelir kısmından fazla olup, toplamda yaklaşık 16 milyar TL değerindeydi. Çalışma, 4 Agustus 1958 istikrar tedbirlerinden sonra başlayan kademeli tahkim sürecini incelemekte olup, 1946-1958 yılları arasındaki ekonomi politikalarının etkisi altındaki tahkimin ön koşullarını ele almaktadır. Ayrıca, 1959’da Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü ile yapılan kredili dış ticaret/ithalat borçlarına yönelik tahkim anlaşması ve 1960’ta yürürlüğe giren borç tahkim kanunuyla ilgili gelişmelere de vurgu yapmaktadır. Bu araştırmada borç tahkimine ilişkin sayısal veriler ağırlıklı olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi tutanaklarından elde edilmiştir. Ayrıca Devlet Arşivleri Başkanlığı, Resmî Gazete ve süreli yayınlar gibi kaynaklardan da yararlanılmıştır. Sonuç olarak çalışmada, 1946-1958 dönemine ait ekonomi politikalarının bir sonucu olarak ortaya çıkan kamu borçları ve belirli özel sektör borçlarının, kademeli borç tahkimi ile 1970 ve 1980’li yıllara ertelendiği ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Borç Tahkimi, Kamu Borcu, Borçlanma Tarihi, Finans Tarihi, 1958 devalüasyonu

The Cost of Imported Goods Filling The Showcases: Gradual Debt Consolidation (1958-1965)

Öz

This study focuses on debt consolidation between 1958 and 1965, with a particular emphasis on the consolidation efforts in 1960. Various types of debts in Türkiye, ranging from August 4, 1958, to 1965, were gradually consolidated, liquidated, canceled, or offset. While the majority of these debts were public debts, they also included private sector debts related to credit-based foreign trade and liquidated banks. The consolidated debts during this period exceeded the expenditure/income portion of any given year’s public budget totaling approximately 16 billion TL between 1958 and 1965. This study examines the gradual consolidation process initiated after the stability measures of 1958 and discusses the prerequisites of consolidation under the influence of economic policies from 1946 to 1958. It also highlights developments related to the 1959 consolidation agreement for credit-based foreign trade debts with the European Economic Cooperation Organization and the fundamental debt consolidation law enacted in 1960. Quantitative data on debt consolidation was primarily obtained from the proceedings of the Grand National Assembly of Türkiye. In addition, resources such as the archives of the Presidency of the Republic, the Official Gazette and periodicals were also used. The study reveals that public debts arising as a consequence of economic policies from 1946 to 1958, along with specific private sector debts, were deferred to the 1970s and 1980s through gradual debt consolidation.

Anahtar Kelimeler

Debt Consolidation, Public Debt, Debt History, Finance History, Devaluation of 1958

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) google scholar
• Türkiye Cumhuriyeti. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi (TDA) google scholar
• Kurucu Meclis Tutanak Dergisi, Cilt: 3, Yirmi Beşinci Birleşim, 03.09.1961 google scholar
• Millet Meclisi Tutanak Dergisi, 1.Dönem, Cilt: 14, Toplantı: 2, Elli Yedinci Birleşim, 22.02.1963 google scholar
• Millet Meclisi Tutanak Dergisi, 86’ıncı Birleşim, 30.09.1968. google scholar
• Milli Birlik Komitesi Genel Kurul Toplantısı, Cilt: 2 Otuz İkinci Birleşim, 04.11.1960. google scholar
• Milli Birlik Komitesi Genel Kurul Toplantısı, Cilt: 3, Kırk Yedinci Birleşim, 06.12.1960. google scholar
• TBMM Tutanak Dergisi, 8. Dönem, 2. Yasama Yılı, Üçüncü Birleşim, 13.11.1946. google scholar
• TBMM Tutanak Dergisi, 8. Dönem, Cilt: 25, Elli Yedinci Birleşim, 01.Mart.1950. google scholar
• TBMM Tutanak Dergisi, 9. Dönem, Cilt: 9, Toplantı: 1, Yüz On Üçüncü Birleşim, 10.08.1951. google scholar
• TBMM Tutanak Dergisi, Devre: 9, Cilt: 4, İçtima: 1, Yetmiş Dokuzuncu İnikat, 11.06.1958. google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, 9. Dönem, Cilt: 11, İçtima: 3, Otuz Altıncı İnikat, 12.02.1960. google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, 9. Dönem, Cilt: 7, İçtima: 1, Yetmiş Yedinci İnikat, 18.05.1955. google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 9, Cilt: 2, Kırk Birinci İnikat, 19.02.1960. google scholar
• Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Hesap Yılı İdare Meclisi ve Denetçiler Raporlarıyla Bilanço ve Kar Zarar Hesabı google scholar
• Cumhuriyet google scholar
• Milliyet google scholar
• Forum google scholar
• 1989 Yılı faaliyet Raporu, TMSF, Ankara, 1989. google scholar
• Akgül, Lütfiye Hilal: 1958 Moratoryumu, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul, 2004. google scholar
• Akyüz, Ferhat: “Amortisman Sandığı’ndan Devlet Yatırım Bankasına: Borç İtfasından Sermaye Türetmek”, Mülkiye Dergisi, C. 43, S. 2, 2019, s. 387-410. google scholar
• Aras, Ozan; Işık, Ebru: “Türkiye Ekonomisinde 1946 İktisadi Dönüşümünü Hazırlayan İçsel Dinamikler”, Fiscaoeconomia, C. 7, Özel Sayı, 2023, s. 239-259. google scholar
• Artun, Tuncay; Başbuğ, Faruk Y.; Ersoy, Caner: Kambiyo Düzeninde Liberal Eğilimler, Binbirdirek Marbaacılık, İstanbul, 1976. google scholar
• Aydın, Mehmet Korkud: “Cumhuriyet Dönemi Ekonomik Buhranlarına Bir Örnek Olarak 7 Eylül Kararları ve Kamuoyuna Yansımaları”, Eğitim ve Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, C. 2, S. 3, 2021, s. 150-184. google scholar
• Bengül, Nejat: “İç Fiyat Seviyemiz ve Dış Ticaretimiz”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 9, S. 4, 1954, s. 36-66. google scholar
• Boratav, Korkut: Türkiye İktisat Tarihi 1908-2005, İmge Kitabevi, Ankara, 2005. google scholar
• Cillov, Haluk: “Dış Ticaret Siyasetimizde Değişiklikler”, Milliyet, 26.06.1957. google scholar
• Demokrat Parti: Kalkınan Türkiye, 1954. google scholar
• Ergin, Said Naci: “Avrupa Tediye Birliği”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 5, S. 1, 1950, s. 1-17. google scholar
• Kaynar, İhsan Seddar: “Turkey’s First Devaluation: 7 September 1946 Decisions”, Crisis as a Political and Economic Concept, der. Y. Akcay-H. Demirhan-S. Demez, Peter Lang, Berlin, 2019, s. 113-125. google scholar Kazgan, Gülten: Tarım ve Gelişme, Der Yayınları, İstanbul, 1983. google scholar
• Kepenek, Yakup; Yentürk, Nurhan: Türkiye Ekonomisi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2005. google scholar
• Özcan, Feridun Cemil: “Ellili Yıllarda Türkiye Ekonomisi”, Türkiye’nin 1950’li Yılları, der. Mete Kaan Kaynar, İletişim Yayınları, İstanbul, 2016, s. 39-67. google scholar
• Tekeli, İlhan; İlkin, Selim: Savaş Sonrası Ortamda 1947 Türkiye İktisadi Kalkınma Planı. ODTÜ, Ankara, 1981. google scholar
• Tuna, Serkan: “Cumhuriyet Ekonomisinin İlk Devalüasyonu: 7 Eylül 1946”, Akdeniz İİBF Dergisi, C. 7, S. 13, 2007, s. 86-121, google scholar
• Yaşa, Memduh: “Türkiye Dış Borçlarının Takip Ettiği Gelişme”, Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, 1963, s. 129-144. google scholar
• OECD, Fonds code: OEEC-386, Date: 1955-1959, Title: Turkey-Special exercise. https://archives.eui.eu/en/fonds/180450 (Erişim Tarihi: 29.04.2024). google scholar