Activities of Asri Kadin Cemiyeti During the Armistice Period (1918–1923)

Yıl 2021, Sayı: 39, 107 - 133, 29.06.2021

Nuray Özdemir

Öz

Asri Kadın Cemiyeti (Association of Modern Women) was one of the most effective women’s associations during the National Struggle period. Founded in Istanbul at the end of 1918 by graduates and students of İnas Darülfünunu (Women’s University), its aims were to educate women physically and mentally and to raise their social status. Naciye Faham, Şukufe Nihal, Aliye Esad, Sabahat, and Saime Hanım were outstanding figures in the Association. The first meeting to protest the occupations was organized immediately after the Armistice of Mudros and was held in Fatih Tomb on March 19, 1919 under the leadership of Asri Kadın Cemiyeti. The Association also supported protests held in Üsküdar, Kadıköy, and Sultanahmet against the occupation of İzmir. During these protests, members of the Association delivered impressive speeches. The Association could take little action after the official occupation of Istanbul. This study engages in research into the activities of Asri Kadın Cemiyeti during the armistice period. Its objective is to evaluate the role of women, organized through associations in the face of occupation, in winning the National Struggle.

Anahtar Kelimeler

Association of Modern Women, Armistice Period, Istanbul, Women, Protest

Mütareke Döneminde Asri Kadın Cemiyeti’nin Faaliyetleri

Öz

Asri Kadın Cemiyeti, Millî Mücadele döneminin en etkin kadın cemiyetlerinden biridir. Cemiyet, 1918 yılı sonlarında İstanbul’da İnas Darülfünunu mezunları ve öğrencileri tarafından kurulmuştur. Amacı kadınları bedenen ve fikren eğitmek ve toplumsal konumlarını yükseltmek olmuştur. Naciye Faham, Şukufe Nihal, Aliye Esad, Sabahat, Saime Hanımlar cemiyetin öne çıkan isimleridir. Mondros Mütarekesi sonrasında başlayan işgalleri protesto amaçlı ilk toplantı Asri Kadın Cemiyeti’nin öncülüğünde 19 Mart 1919’da Fatih türbesinde yapılmıştır. Cemiyet, İzmir’in işgali üzerine protesto amaçlı düzenlenen Üsküdar, Kadıköy ve Sultanahmet mitinglerine de destek vermiştir. Bu mitinglerde cemiyet üyeleri etkili konuşmalar yapmışlardır. Cemiyet, İstanbul’un resmen işgali sonrasında pek etkinlik gösterememiştir. Bu çalışmada, mütareke döneminde İstanbul’da kurulan Asri Kadın Cemiyeti’nin faaliyetleri incelenmiştir. İşgaller karşısında cemiyetler etrafında örgütlenen kadınların Millî Mücadelenin kazanılmasındaki rolü değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Asri Kadın Cemiyeti, Mütareke Dönemi, İstanbul, Kadın, Protesto

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Arşivi (CA)
• Argunşah, Hülya: Bir Cumhuriyet Kadını Şükufe Nihal, İstanbul, Timaş Yayınları, 2011.
• Arıburnu, Kemal: Millî Mücadelede İstanbul Mitingleri, Ankara, Yeni Desen Matbaası, 1975.
• Baskın, Bahar: “II.Meşrutiyet’te Kadın Eğitimine Yönelik Bir Girişim: İnas Darülfünunu”, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No:38, Mart 2008, s.89-123.
• Caporal, Bernard: Kemalizmde ve Kemalizm Sonrasında Türk Kadını (1919-1970), Ankara, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1982.
• Cunbur, Müjgan: “Millî Mücadele Mitinglerinde Türk Kadının Yaptığı Konuşmalar”, Millî Mücadelede Türk Kadını, Haz.İnci Engünün, Müjgan Cunbur- Cahide Özdemir, Ankara, Cumhuriyetin 60. Yıldönümü Yayınları, 1983, s.14-32.
• Çakır, Serpil: Osmanlı Kadın Hareketi, İstanbul, Metis Yayınları, 2011.
• Filmer, Sabahat: Atatürk Yolunda Büyük Adımlar, İstanbul, Gül Matbaası, 1983.
• İnan, Afet: Tarih Boyunca Türk Kadının Hak ve Görevleri, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi, 1975.
• Karataş, Murat: “Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Siyasal Bir Portre: Ziya Gevher Etili”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (2016), Sayı:35, s.341-375.
• Kaplan, Leyla: Cemiyetlerde ve Siyasi Teşkilatlarda Türk Kadını (1908-1960), Ankara, ATAM Yayınları, 1998.
• Meclisi Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre:4, Cilt:1, İçtima Senesi:1, 22 Ocak 1920.
• Önhan, Emine: İkinci Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’in İlanına Kadar Kadın Cemiyetleri, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum 1990.
• Paşalıoğlu, Hacer Banu: İnas Sanayi-i Nefise Mektebi ve Mezunları, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1996.
• Saruhan, Zeki, Kurtuluş Savaşı Kadınları, Ankara, Cem Web Ofset, 2006.
• Tevetoğlu, Fethi: “Atatürk’ün Güvendiği Bir Kişi: Dr.Rasim Ferit Talay”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.VII, Sayı:21, Temmuz1991, s.624-638.
• Toprak, Zafer: Türkiye’de Kadın Özgürlüğü ve Feminizm (1908-1935), İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2014.
• Toprak, Zafer: Türkiye’de Yeni Hayat İnkılap ve Travma (1908-1928), İstanbul, Doğan Kitap, 2017.
• Tuna, Serkan: “Son Osmanlı Mebusan Seçimleri Sürecinde Siyasi Bir Anket: Türk Kadınına Seçim Hakkı Verilmeli mi?,” CTAD, Yıl:12, Sayı:23, Bahar 2016, s.25-52.
• Tunaya, Tarık Zafer: Türkiye’de Siyasal Partiler, Cilt:2, İstanbul, İletişim Yayınları, 2011.
• Türkmen, Zekeriya: Millî Mücadele Yıllarında İstanbul Mitingleri, Ankara, Berikan Yayınevi, 2016.
• Zihnioğlu, Yaprak, Kadınsız İnkılap, İstanbul, Metis Yayınları, 2013.