Maarif Vekili Mustafa Necati Bey’in Yeni Türk Alfabesinin Öğretilmesi İçin Yürüttüğü Faaliyetler

Yıl 2021, Sayı: 39, 135 - 155, 29.06.2021

Fahri Kılıç

Öz

Mustafa Necati Bey (1892-1929), Millî Mücadele döneminde çeşitli dergi ve gazetelerde yazdığı yazılarla Batı Anadolu Kuvâ-yı Milliye hareketinin örgütlenmesinde aktif olarak yer almıştır. TBMM’de Saruhan ve İzmir milletvekilliklerinin yanı sıra İstiklâl Mahkemeleri Başkanlığı ardından Mübadele İmar ve İskân Vekilliği, Adliye Vekilliği ve Maarif Vekilliği yapmıştır. Özellikle Maarif Vekilliği döneminde millî eğitimin teşkilatlanması, yeni Türk alfabesinin hazırlanması, Millet Mektepleri’nin kurulması için yaptığı kapsamlı çalışmaları ile tanınmıştır.Bu araştırma, Maarif Vekili Mustafa Necati Bey tarafından yeni Türk alfabesinin halka öğretilmesi için yürütülen faaliyetleri içermektedir. Araştırma, döneme ilişkin arşiv kaynakları, süreli yayınlar, tetkik eserler, makaleler, tezler ve anılara dayanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Necati Bey, Millî Mücadele, Eğitim, Millet Mektepleri, Yeni Türk Alfabesi

Activities Carried Out By The Minister of National Education Mustafa Necati Bey to Teach The New Turkish Alphabet

Öz

Mustafa Necati Bey (1892–1929), played an active role in the organization of West Anatolia National Forces through his writings in various journals and newspapers during the National Struggle Period. Being a member of the Grand National Assembly of Turkey (GNAT) for Saruhan (Manisa) and İzmir after its formation, Mustafa Necati Bey also subsequently served as the head of the Independence Courts, minister of population exchange, development and housing, minister of justice, and minister of education. Especially during his ministry of education, he was well known for his comprehensive works for organizing national education, preparing the new Turkish alphabet, and founding the public schools. This research addresses the activities carried out by the Minister of Education, Mustafa Necati Bey, to teach the new Turkish alphabet to the public, and it is based on archival sources of the period as well as periodicals, surveys, articles, theses, and memoirs.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Necati Bey, National Struggle, Education, Public Schools, New Turkish Alphabet

Kaynakça

• 1.1. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Zabtiye (ZB)
• 1.2. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• 1.3. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Arşivi
• BİUM, Kültür İstatistiği
• Elifba Raporu
• Maarif Vekâleti Mecmuası
• Millet Mektepleri Teşkilatı Talimatnamesi
• Resmî Gazete
• Talim Terbiye Kurulu’nun 54 No’lu Kararı
• TBMM Kanunlar Dergisi
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerideleri (TBMMZC)
• Cumhuriyet
• Hâkimiyet-i Milliye
• Alp, Hayrünisa: Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türkiye’de İlköğretim ve Müfredat Programları (1913-1936), Ankara, Nobel Bilimsel Eserler Yayınları, 2017.
• Akyüz, Yahya: Türk Eğitim Tarihi, Ankara, Pegem Yayınları, 2019.
• Alıcı, Devrim: “Bir Eğitim Devrimcisi: Mustafa Necati”, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C.4, S.1, Haziran 2008, s. 65-79.
• Âlim Baran, Tülay: Mustafa Necati’nin Söyledikleri, Ankara, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2008.
• Arıkan, Zeki: “Mütarekede Mustafa Necati’nin İzmir’deki Çalışmaları”, Mustafa Necati Sempozyumu, Ankara, Kastamonu Eğitim Yüksek Okulu Yayınları, 1991, s.29- 32.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (I-III), Ankara, Atatürk Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 1997.
• Atay, Falih Rıfkı: Çankaya, İstanbul, Pozitif Yayıncılık, 2009.
• Bağdemir, Abdullah: Alfabe Raporu, Ankara, Nobel Yayınları, 2020. Binbaşıoğlu, Cavit: Türk Eğitim Düşüncesi Tarihi, Ankara, Anı Yayıncılık, 2005.
• Çapa, Mesut: “Cumhuriyetin İlk Mübadele, İmar ve İskân Vekili Mustafa Necati Bey”, Ankara, Mustafa Necati Sempozyumu, Kastamonu Eğitim Yüksek Okulu Yayınları, 1991, s. 58-70.
• Türk Parlamento Tarihi, Millî Mücadele ve T.B.M.M. I. Dönem 1919-1923, C.III (I. Dönem Milletvekillerinin Özgeçmişleri), yay. haz. Fahri Çoker, , Ankara, Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları, 1994.
• Dönmez, Cengiz: Tarihi Gerekçeleriyle Harf İnkılâbı ve Kazanımları, Ankara, Gazi Kitabevi, 2008.
• Emre, Ahmed Cevat: İki Neslin Tarihi, İstanbul, Hilmi Kitabevi, 1960. Ergün, Mustafa: Atatürk Devri Türk Eğitimi, Ankara, DTCF Yayınları, 1982.
• Ertem, Rekin: Elifbe’den Alfabeye, Türkiye’de Harf ve Yazı Meselesi, İstanbul, Dergâh Yayınları, 1991.
• Eski, Mustafa: Cumhuriyet Döneminde Bir Devlet Adamı: Mustafa Necati, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 1999.
• Unat, Faik Reşit: “Latin Alfabesinden Türk Alfabesine”, Türk Dili, S.23, Ankara, 1 Ağustos 1953, s. 721-735.
• İnan, M. Rauf: “Mustafa Necati (Mustafa Kemal’in Maarif Vekili)”, Mustafa Necati Sempozyumu, Ankara, Kastamonu Eğitim Yüksek Okulu Yayınları, 1991, s.189-207.
• İnan, M. Rauf: Mustafa Necati: Kişiliği, Ulusal Eğitime Bakışı, Konuşma ve Anıları, Ankara, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1980.
• Karagözoğlu, Galip: “Atatürk’ün Eğitim Savaşı”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.II, S.4, 1985, s. 193-214.
• Kılıç, Fahri: Yeni Türk Alfabesinin Kabulü ve Öğretiminde Kullanılan Yöntemler- Araçlar, Ankara, Ankara Üniversitesi, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2011.
• Kılıç, Fahri: “Yeni Türk Alfabesinin Yaygın Eğitim Yoluyla Öğretilmesi”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.61, Ankara, 2017, s. 207-248.
• Özer, Fuat: “Millî Mücadele’de Balıkesir ve Mustafa Necati”, Mustafa Necati Sempozyumu, Ankara, Kastamonu Eğitim Yüksek Okulu Yayınları, 1991, s. 208-217.
• Öztürk, Cemil: “Maarif Vekili Mustafa Necati Bey ve Harf İnkılâbı” 80. Yılında Türk Harf İnkılâbı Uluslararası Sempozyumu, Yeditepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, 2008, s. 158-170.
• Öztürk, Cemil-Nurdoğan, Arzu M.: “Millet Mekteplerinde Yurttaşlık Eğitimi: Öğretim Programı ve Ders Kitapları”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, S.5, 2001, s. 175-202.
• Palazoğlu, Ahmet Bekir: Atatürk İnkılâpları (Milletin Çağdaşlaşması), Ankara, Türk Hava Kurumu Yayınları, 1999.
• Safran, Mustafa: “Mustafa Necati Beyin Meclis Konuşmalarından Seçmeler”, Mustafa Necati Sempozyumu, Ankara, Kastamonu Eğitim Yüksek Okulu Yayınları, 1991, s. 80-84.
• Şentürk, Ayşegül: “Mustafa Necati Bey’in Bir Eğitim Projesi: Maarif Eminliği”, Belgi, S.6, 2013/II, s. 743-754.
• Şimşir, Bilal Nuri: Türk Yazı Devrimi, Ankara, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1992.
• Tunçay, Mete: Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması (1923-1931), İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1999.
• Uğural, Hüseyin Ragıp: “Mustafa Necati’nin Ecdadı ve Kimliği”, Mustafa Necati Sempozyumu, Ankara, Kastamonu Eğitim Yüksek Okulu Yayınları, 1991, s. 184-188.
• Ülkütaşır, M. Şakir: Atatürk ve Harf Devrimi, Ankara, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları, 2000.
• Yılmaz, Mehmet Serhat: Harf İnkılâbı ve Millet Mektepleri 1928-1935 (Kastamonu Örneği), Ankara, Berikan Yayınevi, 2009.
• Ortak, Şaban: “Mustafa Necati Bey’in Avrupa Gezisi (1927)”, (Çevrimiçi), http://sbe.balikesir.edu.tr/dergi/edergi/nf2010/makale/c12s22m6.pdf, 25.10.2020.