Mısır’ın İşgali Sürecinde Napolyon’un Casusu Beauchamp’ın Serüveni: Yakalanması ve İstanbul’da Hapsedilişi (1798-1801)

Yıl 2022, Sayı: 41, 301 - 338, 30.06.2022

Seydi Vakkas Toprak

Öz

Osmanlı Devleti ile iyi ilişkileri bulunan Fransa, 1798 yılında Mısır’ı işgal etmiştir. Bu sırada Ebukır’da bulunan Fransa donanması İngiltere deniz gücü tarafından yakılınca Napolyon’un Paris ile irtibatı kesilmiştir. Savaş ilanına mahal bırakmadan aldığı yerleri Fransa’ya kazandırmak isteyen Bonapart, gizlice bir diplomatını temsilci olarak İstanbul’a gönderme yolunu tercih etmiştir. İskenderiye’de mahsur bulunan bir Osmanlı kalyonu ile kendi adamı olan diplomat Beauchamp’ı gizlice İstanbul’a yollamıştır. Ancak Beauchamp, Akdeniz’de İngiltere filosu tarafından yakalanmış ve savaş esiri olarak İstanbul’a gönderilmiştir. Osmanlı Devleti, bu diplomatı savaş sonuna kadar Rumelifeneri Kalesi’nde mahpus olarak tutmuştur. Bu çalışmada; Osmanlı arşiv belgeleri ışığında Beauchamp’ın bu misyonu etrafındaki olaylar değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fransa’nın Mısır’ı işgali, Napolyon Bonapart, Maskat Konsolosu Beauchamp, Casusluk, Osmanlı-Fransız Diplomatik İlişkileri

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Yok

The Adventure of Napoleon’s Spy Beauchamp During the Occupation of Egypt: His Capture and Imprisonment in Istanbul (1798-1801)

Öz

France, which had had good relations with the Ottoman Empire, occupied Egypt in 1798. Meanwhile, Napoleon’s contact with Paris was cut off when the French Navy was burned by the British Navy in Abukir. Not wanting to return the places he’d taken on behalf of France, Bonaparte preferred to secretly send one of his diplomats to Istanbul as a representative without leaving room to declare war. He secretly sent his own man Beauchamp as a diplomat to Istanbul by way of an Ottoman galleon that had been stranded in Alexandria. However, Beauchamp was captured by the British fleet in the Mediterranean Sea and sent to Istanbul as a prisoner of war. The Ottoman Empire kept this diplomat captive in Rumelifeneri Castle until the end of the war. This study evaluates the events surrounding this mission of Beauchamp in light of the
resources in the Ottoman Archives.
This work

Anahtar Kelimeler

French occupation of Egypt, Napoleon Bonaparte, Muscat Consul Beauchamp, espionage, Ottoman-French Diplomatic Relations

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Abdurrahman b. Hasan el-Ceberti: Mazharu’t-Takdîs bi-Hurûci Tâifei Fransis, müt. Mustafa Behcet Efendi, İÜ Nadir Eserler Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar, No. T2452. Ahmed Cevdet Paşa: Tarih-i Cevdet, C.VI-VII, Tertib-i Cedid, Dersaadet, Matbaa-i Osmaniyye, 1309.
• Akbayar, Nuri: Osmanlı Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2001. Altundağ, Şinasi: Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı-Mısır Meselesi, 1831-1841, Ankara,Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1988.
• Bostan, İdris: “Riyâle”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.XXXV, İstanbul, 2006, s. 141-142.
• Çolak, Kâmil: “Mısır’ın Fransızlar Tarafından İşgali ve Tahliyesi (1798-1801)”, SAÜ Fen Edebiyat Dergisi, C.X, S.2, 2008, s. 141-183.
• Danişmend, İsmail Hami: İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, C.IV, İstanbul, Türkiye Yayınları, 1961.
• Demir, Yaşar: “XIX. Asır Türk-Fransız İlişkilerinde Dönüm Noktası: Napolyon’un Mısır’ı İşgali ve Sonrası Oluşan Diplomatik Durum”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum- Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.III, S.5, Yaz 2013, s. 130-146.
• Driault, Édouard: Napoléon’un Şark Siyaseti: Selim-i Sâlis, Napoléon, Sébastiani ve Gardane, ter. Köprülüzâde M. Fuad, çev. Selma Günaydın, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2013.
• Erkutun, Mehmet İlkin: Ziyânâme (Sadrazan Yusuf Ziya Paşa ve Fransızların İşgali Üzerine Yapılan Osmanlı Devleti’nin Mısır Seferi 1798-1802) Tahlil ve Tenkitli Metin, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2004.
• Espitalier, Albert: “La Mission de Beauchamp a Constantinople en 1799”, Revue d’Histoire Diplomatique, Paris, Société d’Histoire Diplomatique, 1911, s. 591-606.
• Gillispie, Charles Coulston: “Scientific Aspects of the French Egyptian Expedition 1798-1801”, Proceedings of the American Philosophical Society, C.CXXXIII, S.4, Aralık 1989, s. 447-474.
• Halil Nuri Bey: Tarih-i Nuri Bey, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar, TY 5996.
• Herbette, Maurice: Fransa’da İlk Daimî Türk Elçisi “Moralı Esseyyit Ali Efendi” (1797- 1802), çev. Erol Üyepazarcı, İstanbul, Pera Yayınları, 1997.
• İçaçan, Hande Meliha: Mustafa Behcet Efendi ve “Târîh-i Mısır” Adlı Tercümesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020.
• Karaer, Nihat: “Fransa’da İlk İkamet Elçiliğinin Kurulması Çalışmaları ve ilk İkamet Elçimiz Seyyid Ali Efendi’nin Paris Büyükelçiliği (1797–1802) Sürecinde Osmanlı- Fransız Diplomasi İlişkileri”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C.31, S.51, Mayıs 2012, s. 63-92.
• Karal, Enver Ziya: Osmanlı Tarihi, C.V, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1994. Kuran, Ercümend: Avrupa’da Osmanlı İkamet Elçiliklerinin Kuruluşu ve İlk Elçilerin Siyasi Faaliyetleri (1793-1821), Ankara, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay., 1988.
• Mehmed Süreyya: Sicill-i Osmanî yahud Tezkire-i Meşâhir-i Osmanî, C.III-IV, İstanbul, Matbaa-i Amire, 1311.
• Mehmed Süreyya: Sicill-i Osmanî, C.I-II, haz. Nuri Akbayar, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
• Osmanlı Belgelerinde Mısır, İstanbul, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, 2012.
• Özkaya, Yücel: Osmanlı İmparatorluğu’nda Dağlı İsyanları (1791-1808), Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2020.
• Pitcher, Donald Edgar: Osmanlı İmparatorluğu’nun Tarihsel Coğrafyası, çev. Bahar Tırnakçı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2007.
• Schmid, Rudof: “Reviw-André Michaux (1746–1802) in Persia (1782–85)”, Taxon, C.LXIV, S.4, Ağustos 2015, s. 871–877.
• Soysal, İsmail: Fransız İhtilâli ve Türk-Fransız Diplomasi Münasebetleri (1789-1802), Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1999.
• Süslü, Azmi: “Osmanlı-Fransız Diplomatik İlişkileri, 1798-1807”, Belleten, C.CXLVII, S.185, Ocak 1983, s. 259-279.
• Tekindağ, Şehabeddin: “Yeni Kaynak ve Vesîkaların Işığı Altında Bonaparte’ın Akka Muhasarası”, Tarih Dergisi, C.XV, S.20, 1965, s. 1-20.
• Terrage, E. de Villiers du: Journal and Souvenirs on the Egyptian Expedition, on ordered by Baron Marc de Villiers du Terrage, Paris, Librairie Plon, 1899.
• Uçarol, Rıfat: Siyasi Tarih, İstanbul, Der Yayınları, 2015.
• Unat, Faik Reşit: Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnameleri, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1992.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı: Osmanlı Tarihi, C.IV/I, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1988.
• Vakʻanüvis Halil Nuri Bey: Nûrî Tarihi, haz. Seydi Vakkas Toprak, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2015.
• Yılmaz, Özgür: “Fransız Belgelerine Göre 19. Yüzyılın Başlarında Güney Karadeniz Limanları”, Mavi Atlas, C.VII, S.1, Bahar 2019, s. 111-142.
• Duran, Sadun: “Pierre Joseph de Beauchamp”, Gazete Ereğli, 12 Haziran 2019 (Çevrimiçi), http://www.gazeteregli.com/eregli-haber/gazete-eregli/?id=4717, 9 Nisan 2021.
• Jensen, Nathan D.: “Marshal Auguste Frédéric Louis Viesse de Marmont”, frenchempire. net, 14 Ocak 2022 (Çevrimiçi), https://www.frenchempire.net/biographies/marmont/, 14 Ocak 2022.
• “Jean-Baptiste Miroudot du Bourg”, Wikipedia, 10 Mayıs 2021 (Çevirimiçi), https:// en.wikipedia.org/wiki/Jean-Baptiste_Miroudot_du_Bourg, 10 Mayıs 2021.
• “Joseph de Beauchamp (1752-1801)”, BnF Data, Mayıs 2021 (Çevirimiçi), https://data. bnf.fr/fr/15289670/joseph_de_beauchamp/, 11.05.2021.
• “Marmont, Auguste Frédéric-Louis Viesse de”, Napoleon.net, 14 Ocak 2022 (Çevrimiçi), https://www.napoleon.org/en/history-of-the-two-empires/biographies/marmont- auguste-frederic-louis-viesse-de/, 14 Ocak 2022.
• “Pierre Joseph de Beauchamp”, amp.en.google-info.cn, 11 Mayıs 2021 (Çevrimiçi), https://amp.en.google-info.cn/53840670/1/pierre-joseph-de-beauchamp.html, 11 Mayıs 2021.
• “Pierre Joseph de Beauchamp”, Wikipedia, 10 Mayıs 2021 Çevrimiçi), https:// en.wikipedia.org/wiki/Pierre-Joseph_de_Beauchamp, 10 Mayıs 2021.
• “Rear-Admiral Sir Benjamin Hallowell Carew (1760-1834)”, Royal Museums Greenwich, 14 Ocak 2022 (Çevrimiçi), https://collections.rmg.co.uk/collections/objects/14073.html, 14 Ocak 2022.