Goltz Paşa’nın Muharebeye Dair Nefer Ne Bilmelidir Adlı Risalesi Çerçevesinde Osmanlı Askerinin Savaş Eğitimi

Yıl 2022, Sayı: 41, 273 - 300, 30.06.2022

Ali Serdar Mete

Öz

Osmanlı askerî modernleşmesinin odak noktası olan subay sınıfı, II. Abdülhamid döneminden itibaren Alman usullerine göre yetiştirildi. Askerî okullara verilen önem eğitim kalitesinde artan bir ivme sağlamıştı. Bu dönemde Goltz Paşa, Mekâtib-i Askerîye Müfettişliği vazifesiyle genç Osmanlı subayının eğitiminde söz sahibi oldu. Tecrübelerini yazdığı eserlerle meslektaşlarına aktarmaya özen gösteren Goltz’un ve onu izleyen Osmanlıların yayınları subayların eğitimlerine odaklanmaktaydı. Goltz’un Türkçeye çevrilen eserleri arasında Muharebeye Dair Nefer Ne Bilmelidir adlı çalışması, doğrudan doğruya Osmanlı askerine hitap etmesi bakımından diğerlerinden ayrılmaktaydı. Bu makalede, Goltz’un söz konusu eseri incelenmiş, karşılaştırmalar yapılmış ve arşiv belgeleri ışığında dönemin diğer kaynakları göz önünde bulundurularak geniş bir değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Neferi, Goltz Paşa, Talim, Vazife, Askerî Modernleşme

The War Training of the Ottoman Soldier Within the Framework of Goltz Pasha’s Booklet Titled What Soldiers Should Know About Battle

Öz

The officer class, which was the focal point of Ottoman military modernization, was trained according to German methods since the reign of Abdulhamid II. The importance afforded to military schools added increasing momentum to the quality of education. During this period, Goltz Pasha, who steered the modernization movement, also became dominant in the education of young Ottoman officers in his capacity as Inspector of the Military Schools. Goltz, who was at pains to convey his experiences to his colleagues and the Ottomans who followed him, through the works he wrote, focused on the training of officers. Among Goltz’s works translated into many foreign languages, as well as Turkish, the booklet titled What Soldiers Should Know about Battle was distinguished from the others in that it directly addressed the Ottoman soldiers. In this article, Goltz’s booklet has been examined,comparisons have been made with other sources of the period, and a broad evaluation has been made in light of archival documents.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Soldier, Goltz Pasha, Training, Duty, Military Modernization

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Acemî Neferâtın Arâzi Üzerinde Ta’lîm ve Terbîyesi, müt. Hüsrev, Dersaâdet, Mekteb-i Harbîye Matba’ası, 1328 (1910).
• Ahmed Ali: Piyade Efrad Dersleri Numero 1 Arazinin Tanınması ve Usûl-ı İstifâde, 2. bs., Dersaâdet, Mekteb-i Harbîye Matba’ası, 1326 (1908).
• Ahmed Ali: Piyâde Efrâd Dersleri Numero 4 Endâht Nazarîyâtı, Mekteb-i Harbîye Matba’ası, Dersaâdet, 1326 (1908).
• Ahmed Rıza: Vazife ve Mes’ulîyet Cüz II: Asker, Mısır, y.y., 1323 (1905).
• Cavid: Zamânımızda Mesâfe Tahmini, y.y., Mekteb-i Harbîye Matba’ası, 1336 (1918). Eşref: Milletin Hissiyât-ı Askeriyesini İlk Edvâr-ı Talimiyede Tahrik Yahud Onbaşının
• Acemî Nefere Verdiği Acıklı Öğütlerden, İstanbul, Şems Matba’ası, 1327 (1909).
• Goltz, Colmar Freiherr von der (Golç, Von der): Genç Türkiye’in Hezîmeti ve İmkân-ı İ’tılâsı, müt. H. Cevdet, y.y., Cemîyet Kitabhânesi, 1332 (1914).
• Goltz, Colmar Freiherr von der (Golts, Fon der): Millet-i Müselleha Asrımızın Usûl ve Ahvâl-i Askerîyesi, Konstantinîye, müt. Mehmed Tahir, Konstantinîye, Matbâ’a-i Ebuzziyâ, 1305 (1888).
• Goltz, Colmar Freiherr von der (Golts, Fon Der): Muharebeye Dair Nefer Ne Bilmelidir, müt. Ahmed Refik, y.y., Matba’a-i Saryan, 1320 (1902).
• Goltz, Colmar Freiherr von der (Golts, Fon Der): Seferber Zabitâna Mahsus Muhtıra, müt.
• Mahmud Şevket, y.y., Mekteb-i Fünûn-ı Harbîye-i Şahâne Matba’ası, 1301 (1884).
• Goltz, Colmar Freiherr von der (Golts, Jorj Fon Der): Muharebeye Dair Nefer Ne Bilmelidir, müt. Ahmed Refik, 2. bs, İstanbul, y.y., 1328 (1910).
• İştibli Hakkı: Göz ile Tahmin-i Mesâfe ve Takib Olunacak Program, 2. bs., y.y., Mekteb-i Harbîye Matba’ası, 1330 (1912).
• Kal’a ve Kışlaklarda Hidemâtın Tertîb ve Tanzîmine Dair Kanunnâmedir, 20 Şaban 1258 (26 Eylül 1842).
• Kanunnâme-i Asâkir-i Mansûre-i Muhammedîye, Evâhir-i Rebîü’lâhir 1253 (24 Temmuz 1837).
• Kanunnâme-i Asâkir-i Mansûre-i Muhammedîye, Ta’lîm ve Taallüm Mesâil-i Dinîye ve İ’tikâdîye, Ahîr-i Zilkâde 1244 (3 Haziran 1829).
• Mehmed Murad: Vazife ve Mes’ulîyet ve İkiden Biri, y.y., Amedî Matba’ası, 1330 (1912). Mehmet Ali: Acemi Neferin Terbiye-i Askerîye Muallimi, Konstantinîye, Hikmet Matba’ası, 1326 (1908).
• Mustafa Hamdi: Jandarma Efrâd-ı Şahânesine Mahsûs Terbiye-i Askerîye, y.y., 1324 (1906).
• Piyâde Endaht Ta’lîmnâmesi, İstanbul, Matba’a-i Askerîye, 1327 (1909).
• Rokker: Piyade Acemi Neferi Nasıl Yetişdirilir Hafta Cedvelleri, müt. Yusuf, y.y., Mahmud Bey Matba’ası, 1325 (1907).
• Tüfenklerin Muhafaza ve Tathirine Dâir Ta’lîmâtnâme, İstanbul, Matba’a-i Askerî, 1326 (1906).
• Yeni Piyâde Ta’lîmnâmesine Nazaran Dizi ve Mangayla Takımın Avcılıkda Ta’lîm ve Terbîyesi, İstanbul, Artin Asaduryan Matba’ası, 1325 (1907).
• “Asker Evlatlarımıza Hitâbımız”, Beyânülhak, 2 Nisan 1325. “Turkish Militia”, Public Ledger and Daily Advertiser, 11.10.1834.
• (Mezun Bir Osmanlı), “Müdhiş Tehlike Devletin Ahvâl-i Askerîyesi”, İctihâd, C.2, S.1, 1906, s. 4-9.
• A. Talat: “Askerlik ve Askerliğe Muhabbet”, Musavver Muhit, C.1, S.2, 1324 (1906), s. 8-10.
• Ahmed Refik: “Eski Osmanlı Askerliği, Sultan Süleyman-ı Kanunî Devrinde Nişan Ta’lîmleri”, Edebiyât-ı Umûmîye Mecmuâsı, C.1, S.3, t.y., s. 76-77.
• Ahmed Rıza: “Askerimizin Namus ve Haysiyeti”, Meşveret, 18 Şevval 1312 (14.04.1895). Ali Suavi: “İslam Askerliği ve Fransız Askerliği”, Ulûm, 6 Teşrin-i evvel 1870.
• Fon Bogolovski: “Harb ve Hissîyât-ı Nâmus, Silah Arkadaşlığı, İtâ’t-ı Askerîye”, müt. Mehmed Rüşdî, Mecmua-i Ebuzziyâ, Sene: 17, Cüz'-i Aded: 25, 1314 (1896), s. 2203-2210.
• Mehmed Tahir: “Osmanlı Menâkıb-ı Askerîyesinden Bir Nebze Padişâh ve Serdârlarımız Askere Nasıl Kuvve-i Ma’nevîye Veriyorlardı?”, Sebil’ürreşâd, C.9/2, Aded: 218/36, 28 Zilka’de 1330 (08.11.1912), s. 186-188.
• Mehmed Tahir: Muhârebede “Piyâde Neferinin Vazifesi”, İrtikâ, Sene: 4, Aded: 176, 11 Cemaziyelevvel 1320 (16.08.1902), s. 394-395.
• Namık Kemal: “Hidmet-i Askerîye”, Hürriyet, 18 Rebiü’levvel 1276 (15.10.1859). Ömer Fevzî: “Maneviyât-ı Askerîye Dersleri”, Sırat-ı Müstakîm, C.2, S.77, 1320 (1902), s. 395-397.
• Agoston, Gabor: “Firearms and Military Adaptation: The Ottomans and the European Military Revolution, 1450–1800”, Journal of World History, C.25, S.1, 2014, s. 85- 124.
• Akcan, Erol: “Colmar Von Der Goltz Paşa’nın Osmanlı Ordusu ve Asker-Sivil Aydınlar Üzerindeki Etkisi”, Atatürk Dergisi, C.4, S.1, 2015, s. 13-35.
• Askerî Kânûnnâmeler (1826-1827), yay. haz. Ahmet Yaramış, Mehmet Güneş, Ankara, Asil Yayıncılık, 2007.
• Ayın, Faruk: Osmanlı Devleti’nde Tanzimat’tan Sonra Askeralma Kanunları 1839-1914,
• Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1994.
• Çadırcı, Musa: “Anadolu’da Redif Askeri Teşkilâtının Kuruluşu”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C.8, S.14, 1963, s. 63-75.
• Çadırcı, Musa: Tanzimat Sürecinde Türkiye Askerlik, İstanbul, İmge Kitabevi, 2008.
• Çolak, Mustafa: Enver Paşa Osmanlı-Alman İttifakı, İstanbul, Yeditepe Yayınevi, 2008. Dağtekin, Hüseyin: “I. Murad Zamanında Osmanlı-Bizans Münâsebetlerine Genel Bir
• Bakış (1361-1389)”, DTCF Dergisi, C.19, S.3-4, 1961, s. 189-200.
• Dvornik, F. (Francis Dvornik): “The First Wave of the Drang Nach Osten”, The
• Cambridge Historical Journal, C.7, S.3, 1943, s. 129-145.
• Emecen, Feridun M.: “İlk Osmanlı Savaşları ve Taktikleri Üzerine Bazı Tesbitler”, Eskiçağ’dan Modern Çağ’a Ordular: Oluşum, Teşkilat ve İşlev, ed. Feridun M. Emecen, İstanbul, Kitabevi, 2008, s. 267-275.
• Fildiş, Berna: “Modernleşen Ordular ve Bürokraside Yüklendikleri İşlev: Osmanlı Örneği”, Turkish Studies, C.13, S.10, 2018, s. 335-351.
• Goltz Paşanın Hatırası ve Hal Tercümesi, çev. Pertev Demirhan, İstanbul, K.K.K. İstanbul Askerî Basımevi, 1953.
• Goltz, Colmar Freiherr von der (Goltz, Colmar Freiherr v.d.): Das Volk in Waffen Ein Buch über Heerwesen und Kriegführung unserer Zeit, Berlin, R. v. Decker, 1899.
• Goltz, Colmar Freiherr von der: Anatolische Ausflüge. -Mit 37 Bildern und 18 Karten-, Berlin, Verein der Bücherfreunde Schall & Grund, 1896.
• Goltz, Colmar Freiherr von der: Der Thessalische Krieg und die türkische Armee eine kriegsgeschichtliche Studie, Berlin, Mittler und Sohn Verlag, 1898.
• Goltz, Colmar von der: Millet-i Müselleha (Ordu Millet), yay. haz. İsmet Sarıbal, İstanbul, Otorite Yayınevi, 2016.
• Gray, Wilbur E.: Prussia and The Evulotion of The Reserve Army: A Forgotton Lesson of History, Carlisle, Strategic Studies Institutec U.S. Army War College, 1992.
• Gruesshaber, Gerhard: Türk Ordusunda Alman Ruhu, çev. Bozkurt Leblebicioğlu, İstanbul, Say Yayınları, 2022.
• Gülcü, Nursel: “Von der Goltz Paşa’nın Osmanlı Askeri Okullarını Modernize Etmesi ve Türk İstiklal Savaşına Etkisi”, Mediterranean Journal of Humanities, C.9, S.2, 2019, s. 311-317.
• Günay, Selçuk: “Colmar Von Der Goltz un Gözüyle Osmanlı Devleti ve Geleceği”, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Dergisi, C.1, S.5, 1991, s. 26-41.
• Heinzelmann, Tobias: Cihaddan Vatan Savunmasına Osmanlı İmparatorluğu’nda Genel Askerlik Yükümlülüğü 1826-1856, çev. Türkis Noyan, İstanbul, Kitap Yayınevi, 2009. Kaiser, David E.: “Germany and the Origins of the First World War”, The Journal of Modern History, C.55, S.3, 1983, s. 442-474.
• Kalkan, Nuri: Osmanlı Ordusunda Küçük Zabitlik (Astsubaylık) (1880-1914), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
• Keleş, Hamza: “Asâkir-i Mansûre-i Muhammediyye Kânûnnâmesi”, Kastamonu Eğitim Dergisi, C.14, S.1, 2005, s. 227-240.
• Kış, Salih: “Birinci Dünya Savaşı nda Müşir Von Der Goltz Paşa nın Ordu Komutanlıkları ve Ölümü”, History Studies, C.9, S. 3, 2017, s. 121-139.
• Kış, Salih: Osmanlı’da Alman Ekolü Von der Goltz Paşa (1883-1895), Konya, Palet Yayınları, 2017.
• Koç, Yunus-Yeşil, Fatih: Nizâm-ı Cedîd Kanunları (1791-1800), Ankara, Türk Tarih Kurumu, 2012.
• Moreau, Odile: “İki Dünya Arasında: Osmanlı Subayları, Kültürel Aktarım ve Siyasal Etkileşim”, Harp ve Sulh Avrupa ve Osmanlılar, ed. Dejanirah Couto, çev. Şirin Tekeli, İstanbul, Kitap Yayınevi, 2010, s. 363-378.
• Ocak, Başak: Bir Yayıncının Portresi: Tüccarzâde İbrahim Hilmi Çığıraçan, İstanbul, Müteferrika, 2003.
• Ortaylı, İlber: Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Nüfuzu, İstanbul, İletişim Yayınları, 1998. Özcan, Abdülkadir: “Ahmed Refik Altınay”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.2, 1989, s. 120-121.
• Özcan, Abdülkadir: “Redif”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.34, 2007, s. 524-526.
• Sabancı, Zeynep: “Kışladan Araziye: 1910 Sonbahar Manevrası”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, C.21, S.2, 2020, s. 271-291.
• Savaşanların Gözüyle Türk-Alman İttifakı, yay. haz. Necmettin Alkan, Eyyub Şimşek, İstanbul, Kronik Yayınları, 2018.
• Türk, Fahri: Türkiye ile Almanya Arasındaki Silah Ticareti 1871-1914 Krupp Firması, Mauser Tüfek Fabrikası, Alman Silah ve Cephane Fabrikaları, İstanbul, IQ Kültür Sanat Yayınları, 2012.
• Türkmen, Zekeriya: “Sultan II. Abdülhamid Döneminde Mekteb-i Harbiye-i Şahane”, Osmanlı İstanbulu IV, ed. Feridun M. Emecen, Ali Akyıldız, Emrah Safa Gürkan, İstanbul, İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi & İstanbul Kültür A.Ş., 2017, s. 931-954.
• Uyar, Mesut-Erickson, Edward J.: Osmanlı Askeri Tarihi, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2014.
• Wishnitzer, Avner: Alaturka Saatleri Ayarlama Geç Osmanlı’da Zaman ve Toplum, çev.
• Ercan Ertürk, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2019.
• Yıldırım, Özay: “Askerde Terbiye-i Ma‘neviyye” Adlı Eserin Çeviri Yazısı ve Tahlili, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir 2015.
• Yıldız, Gültekin: Neferin Adı Yok Zorunlu Askerliğe Geçiş Sürecinde Osmanlı Devleti’nde Siyaset, Ordu ve Toplum (1826-1839), İstanbul, Kitabevi Yayınları, 2009.
• Zürcher, Erik Jan: “Teoride ve Pratikte Osmanlı Zorunlu Askerlik Sistemi (1844-1918)”, Devletin Silahlanması Ortadoğu ve Orta Asya’da Zorunlu Askerlik (1775 – 1925), ed. Erik Jan Zürcher, çev. M. Tanju Akad, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2003.