Projections of Global Events on Art Environments and Museums in Türkiye (Post 1980s)

Yıl 2023, Sayı: 43, 227 - 262, 21.06.2023

Yaşar Özrili

https://doi.org/10.26650/YTA2023-1200137

Öz

Since the 1980s, global events have taken place on Earth whose effects have lasted for many years and affected many cultures economically, philosophically, religiously, socially, and politically. Some mass events that developed since the 1980s have formed the agenda of the art and museum community. Social events are loaded with imaginary concepts for the arts and artists. The findings obtained from the analyzed subjects were selected from events that have made a great impact on the world and whose effects have lasted for many years. The arts and artists have tried to create social awareness by processing these events of great global importance. The aim of this article is to examine how art environments and museums in Türkiye were affected by global events after 1980, how the events were handled, and how this interaction was reflected in art production and exhibition. This study uses document analysis and the survey model, which are qualitative research methods. Some of the principles of museums and art environments involve contributing to creating social consciousness in the face of social conditions, movements, and contradictions of their own era; class relations and conflicts; and the religious, intellectual, economic, and political developments that result from these.

Anahtar Kelimeler

Global, 1980, Museum, Museology, Art

Küresel Olayların Türkiye’deki Sanat Ortamları ve Müzelerdeki İzdüşümleri (1980 Sonrası)

Öz

1980 ve sonraki yıllarda yeryüzünde etkileri uzun yıllar devam eden ve birçok kültürü, ekonomik, felsefi, dini, sosyal, siyasal anlamda etkisi altına alan küresel hadiseler meydana gelmiştir. 1980’lerden itibaren gelişen bazı kitlesel olaylar sanat ve müze camiasının gündemini oluşturmuştur. Toplumsal olaylar, sanat ve sanatçı için imgesel kavramlarla yüklüdür. İncelenen konulardan elde edilen bulgular, dünyada büyük ses getiren etkileri uzun yıllar devam eden olaylardan seçilmiştir. Söz konusu küresel önemi büyük olaylar sanat ve sanatçılar tarafından işlenerek toplumsal farkındalık yaratılmaya çalışılmıştır. Bu makalenin amacı, 1980 sonrasında Türkiye’deki sanat ortamlarının ve müzelerin küresel olaylardan nasıl etkilendiğini, olayların nasıl ele alındığını ve bu etkileşimin sanat üretimine, sergilemeye nasıl yansıdığını incelemektir. Bu çalışmada nitel araştırma yönteminin tarama modeli doküman analizi kullanılmıştır. Kendi çağının toplumsal şartlarını, eğilimlerini ve çelişkilerini, sınıfsal münasebetleri, çatışmaları ve bunların neticesindeki fikri, düşünsel, ekonomik, siyasal ve inanca dair gelişmelere karşı sosyal bilinç oluşturmaya katkıda bulunmak müzelerin ve sanat ortamlarının ilkelerinden bazılarıdır.

Anahtar Kelimeler

Küresel, 1980, Müze, Müzecilik, Sanat

Kaynakça

• Akdemir, A. Müslim: “Küreselleşme ve Kültürel Kimlik Sorunu”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 3, S. 1, 2004, s. 43-50. google scholar
• Andreas, Peter: “The Clandestine Political Economy of War and Peace in Bosna”, International Studies Quarterly, V. 48, No. 1, 2004, s. 29. google scholar
• Antmen, Ahu: 20.Yüzyıl Batı Sanatında Akımlar, Sel Yayıncılık, İstanbul, 2013. google scholar
• Artun, Ali: Çağdaş Sanat ve Kültüralizm, çev. Tuncay Birkan, Nursu Örge, Elçin Gen, İletişim Yayınları, İstanbul, 2015. google scholar
• Aytaç, Olgu-Madra, Yahya: “İmhayı Beklerken, Şehrin Artıklarını Toplamak: Gordon Matta-Clark’ın Sanatının Siyaseti”, Doxa, 5, 2007, s. 73. google scholar
• Cançat, Aysun: “Yeni Medya Sanatı Üzerine.”, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S. 40, 2018, s. 165-178. google scholar
• Çelebi, Erol Cansu: “1980’li Yıllarda Türkiye’de Yaşanan Toplumsal Değişimin Sanat Eserlerine Yansıması, Ulak Bilge Sosyal Bilimler Dergisi, C. 7, S. 43, 2019, s. 977-983. google scholar
• Daban, Emine Zeynep: Afrika’da Yerli Direnişi ve Bağımsızlık Hareketleri: Mzee Jomo Kenyatta Liderliğinde Kenya, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 2019. google scholar
• Deniz, Yıldırım: “Çin’in Ekonomik Dönüşümü ve Üçüncü Dünya”, Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, C. 2, S. 2, 2014, s. 64-80. google scholar
• Dilek, Sebahattin Emre-Kulakoğlu Dilek, Nur: “Dünyada ve Türkiye’deYaşanan Olayların Turizme Yansımaları: 1960’tan Günümüze Tarihsel Bir Değerlendirme”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 10, S. 2, 2013, s. 1083-1108. google scholar
• Dursun, Soner: “Türkiye’nin Güvenlik Algılamasındaki Değişim: 12 Eylül 1980 Askeri Müdahalesi Sonrası Dönem”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. 7, S. 16, 2008, s. 421-433. google scholar
• Erdoğan, Melih: “Küresel Çağda Çağdaş Sanat ve Küresel Sanat Pazarı”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 15, S. 1, 2015, s. 75-98. google scholar
• Erinç, Sıtkı M.: “Postmodernizm’in Tanımı”, Anadolu Sanat, C. 3, S. 2, 1994, s. 31-45. google scholar
• Erkan, Süleyman: “Savaş ve Barış Bağlamında XIX. Yüzyıl Uluslararası İlişkileri’nin Özellikleri”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 22, 2010, s. 93-115. google scholar
• Feyizoğlu, Turhan: Fırtanılı Yılların Gençlik Liderleri Konuşuyor, Ozan Yayıncılık, İstanbul, 2010. google scholar
• Furkan, Halit Yolcu: “Ortadoğu’da Askeri Denge ve İttifaklar: I. Dünya Savaşı’ndan Yeni Dünya Düzeni’ne Bir Süreç Analizi (1918-2010)”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, S. 43, 2020, s. 467-496. google scholar
• Gazi, Mehmet Ali: “Vietnam-Amerika Savaşı’nda ABD’ye Yönelik Propaganda Amaçlı Vietnam Radyo Yayıncılığı: Hanoi Hannah’nın Radyo Yayınları Üzerine Bir İnceleme”, TRT Akademi, C. 5, S. 9, 2020, s. 204-221. google scholar
• Gençel, Özge: Günümüz Sanatçıları İstanbul Sergileri: 1980-2011, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2014. google scholar
• Güner, Atiye- Gülaçti, İsmail Erim: “Küreselleşme ve Çağdaş Sanat”, Akademik İncelemeler Dergisi, C. 14, S. 1, 2019, s. 245-274. google scholar
• Harrison, Charles-Wood, Paul: Sanat ve Kuram, 1900-2000 Değişen Fikirler Antolojisi, çev. Sabri Gürses, Küre Yayınları, İstanbul, 2011. google scholar
• İklim Krizi ve Sosyal Politika, ed. Abdulhalim Çelik, Ekin Yayınevi, Bursa, 2022. google scholar
• Karaca, Ayça: “Sokak Sanatı Banksy ve Filistin”, International Journal of Social In Quiry C. 11, S. 2, 2018, s. 171-196. google scholar
• Kayğusuz, İbrahim: Küreselleşme Sürecinin Yerel Kültürler Üzerindeki Etkisi: Konya Örneği, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya, 2011. google scholar
• Kibaroğlu, Mustafa: “Arap Baharı ve Türkiye”, Adam Akademi, C. 2. S. 2, 2011, s. 2636. google scholar
• Kirchberg, Volker: “Categorizing Urban Tasks: Functions of Museums In The Post-Industrial City, Curator”, The Museum Journal, C. 46, S. 1, 2003, s. 88. google scholar
• Koca, Mehmet: “Küba Devrimi ve Devrimin Türk Basınına Yansıması: Milliyet Gazetesi Örneği”, Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, C. 10, S. 1, 2020, s. 43-66. google scholar
• Latin Amerika’yı Anlamak: Neoliberalizm, Direniş ve Sol, ed. Aylin Topal, Yordam Kitap, İstanbul, 2008. google scholar
• May, Rollo: Yaratma Cesareti, çev. Alper Oysal, Metis Yayınları, İstanbul, 2008. google scholar
• Mesut, Yaşar, “Girişimci Sanatçı Modeli: Ahmet Güneştekin Örneği”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 13, S. 73, 2020, s. 13. google scholar
• Mouffe, Chantal: Radikal Demokrasi: Modern mi Postmodern mi? Modernite Versus Postmodernite, der. Mehmet Küçük, Say Yayınları, İstanbul, 2011. google scholar
• Nıksıc, Redzep: The Effect of Wartime Suffering on The Choice and Transformation of Motifs in The Work of Safet Zec, Journal of Balkan Research Institute, V. 11, No. 2, 2022, s. 491-510. google scholar
• Oğuzlu, Tarık: “Arap Baharı ve Yansımaları”, Ortadoğu Analiz, C. 3, S. 36, 2011, s. 8-16. google scholar
• Özçelik, Tezel, C.: “Ulusal Kimliğin Oluşumunda Müze ve Toplum İlişkisi”, Singapur Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C, 6, S. 20, 2007, s.133-155. google scholar
• Özerk, Gaye Birol- Akgün Yüksekli, Berrin: “Küresel Kent, Kentsel Markalaşma ve Yok-mekân İlişkileri”, İdealkent, C. 2, S. 3, 2011, s. 82-93. google scholar
• Özkan, Harika Nazlı: Müzelerde Pazarlama ve İstanbul Müzelerinin İnteraktif Pazarlama Uygulamaları, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2010. google scholar
• Özkaya, Aslı: “Medya ve Körfez Savaşı”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 52, S. 1, 1997, s. 567-569. google scholar
• Öztürk, Ötkünç Y: 1980’li Yıllarda (1980-1990) Türkiye Sanat Ortamının Değerlendirilmesi: Bu Bağlamda Dönemin, Özellikle Resim Alanında Üretilen İşlere Yansıması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kültür Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2007. google scholar
• Ryan, Louise: Transcending Boundaries: The Arts of Islam: Treasures from the Nassar D. Khalili Collection. Diss. University of Western Sydney, Australia, 2015. google scholar
• Sezen, Beril: Yaratıcı Yıkmanın Dönüşüm Ekseninde Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2012. google scholar
• Süzen, Hatice: “Modern Batı Sanat Akımlarının Güncel Sanata Katkıları”, Uluslararası Beşeri ve Sosyal Bilimler İnceleme Dergisi, C. 2, No. 1, 2018, s. 25. google scholar
• Şahmaran Can, Gökçen: “Küreselleşmeyle Gelişen Yabancılaşma Kavramı ve Sanat”, The Journal of Academic Social Science Studies, S. 51, 2016, s. 229-236. google scholar
• Tarhan, Ahmet Bora: “Türkiye’de Postmodernizm ve Siyasal Değişim”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, C. 4, S. 2, 2012, s. 11-20. google scholar
• Tarhan, Ahmet Bora: “Türkiye’de Postmodernizm ve Siyasal Değişim”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, C. 4, S. 2, 2012, s.11. google scholar
• Tarhan, Kamil: “Küreselleşme Evrensel Bir Kültür mü Oluşturdu?”, Business Economics and Management Research Journal, V.1, No. 2, 2018, s. 73-80. google scholar
• Toluyağ, Dilek: “Sanat Pratiğinde Enstalasyon, Mekan ve Nesne”, Akademik Sanat, C.5, S. 11, 2020, s. 101-114. google scholar
• Toprak, Sait: Savaşın Doğasının Etkilerinin Resim Sanatına Yansımaları, Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana, 2018. google scholar
• Vergin, Nur: Siyasetin Sosyolojisi, Doğan Kitap, İstanbul, 2018. google scholar
• Wollf, James: Sanatın Toplumsal Üretimi, çev. Ayşegül Demir, Özne Yayınları, İstanbul, 2000. google scholar
• Kahraman, Zeynep: “Sanal Müzecilikte Yeni Yaklaşımlar”, Ankara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, C. 3, S. 2, 2020, s. 145-160. google scholar
• Terzi, Sezin: 12 Eylül 1980 Sonrası Sanat-Siyaset İlişkisi ve Plastik Sanatlara Etkisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, İzmir, 2008. google scholar
• Yaman, Didem: “11 Eylül Sonrasında ABD: Algılamalar, Psikolojik Yansımalar, Yasal Düzenlemeler”, Uluslararası Hukuk ve Politika, C. 1, S. 2, 2005, s. 117-142. google scholar
• Akın, Ayten Banu: “Türk Tiyatrosunda 12 Eylül Darbesini Okumak”, Electronic Turkish Studies, C. 12, S. 16, 2017, s. 2-24. google scholar
• Haklı, Salih Zeki: “12 Eylül Öncesi Türkiye’de Sosyalist Kültür İnşa Çabaları: Türkiye Yazıları Dergisi”, Liberal Düşünce Dergisi, S. 79, 2015, s. 17-30. google scholar
• Özçelik, Pınar Kaya: “12 Eylül’ü Anlamak”, Ankara Üniversitesi SBFDergisi, C. 66, S.1, 2011, s. 73-93. google scholar
• “11 Eylül’e Sanatsal Bakış”, Kültür Sanat Sinema, (Çevrimiçi), http://arsiv.ntv.com.tr/ news/174963asp#BODY, Erişim Tarihi: 12.09.2022. google scholar
• “Basra Körfezi Savaşı”, HISTORY, (Çevrimiçi), http://www.history.com/topics/midd le-east/persian-gulf- war, Erişim Tarihi: 12.09.2022. google scholar
• “Mültecilerin Hikâyesi Geçerken Sergisinde!”, (Çevrimiçi) https://www.cnnturk. com/kultur- sanat/diğer/multecilerin- hikayesi-gecerken-sergisinde, Erişim Tarihi:12.09.2022. google scholar
• “TASAM, Küreselleşmenin Boyutları ve Etkileri”, (Çevrimiçi), https://tasam.org/tr-TR/ Icerik/211/kuresellesmenin_boyutlari_ve_etkileri, Erişim Tarihi: 15.09.2022. google scholar
• “The Fall of the Berlin Wall: Was 1989 Reconstructed in a Modern Way?”, BBC News, (Çevrimiçi), news/wold- europe -50013048, Erişim Tarihi: 17.08.2022. google scholar
• “Tuvaldeki Gezi ve Arap Baharı”, (Çevrimiçi), http://www.hurriyet.com.tr/kelebek/ tuvaldeki-gezi-ve-arap- bahari-26481925, Erişim Tarihi: 12.09.2022. google scholar
• “Yerelde Modernler”, Mimarlık ve Tasarım Yayın Platformu, (Çevrimiçi), http://www. mimarizm.com/etkinlikler/sergiler/yerelde-modernler_120583, Erişim Tarihi:11.09.2022. google scholar
• Atasoy, Zehra Betül: “Savaş Sonrası Sovyet Mimarlığından Bir Kesit: Yerelde Modernler”, Arkitera (Çevrimiçi), http://www.arkitera.com/haber/savas-sonrasi-sovyet-mimarligindan-bir-kesit-yerelde-modernler/, Erişim Tarihi: 11.09.2022. google scholar
• Batty, David: “Ayaklanmalar Bir Nesli Cesaretlendirirken Gelişen Arap Sanatçılar, Sanat Tasarım”, (Çevrimiçi), theg/18/arab-artists-spring-global- ?news feed exhibitions,http://www=truew.theguardian..com/artanddesign/2012/jan, Erişim Tarihi: 21.03.2022. google scholar
• Cuğuoğlu, Naz: “Politik Olmamayı Seçmek de Politik Bir Karar”, Artfulliving, (Çevrimiçi), http://www.artfulliving.com.tr/sanat /politik-olmamayi-secmek-de-politik-bir-karar-i-6320, Erişim Tarihi: 19.09.2022. google scholar
• Çelik, Ece: “Duvarın En Sanat Hali”, (Çevrimiçi), https://www.hurriyet.com.tr/seyahat/ duvarin- ensanat-hali-413 74654, Erişim Tarihi: 12.09.2022. google scholar
• Daalder, Ivo H.: “Müdahale Kararı: Bosna’daki Savaş Nasıl Bitti?” (Çevrimiçi), BROOKINGS, https://www.brookings.edu/ articles/decision- to-intervene-how-the-war-in-bosnia-ended/, Erişim Tarihi: 20.09.2022. google scholar
• Erk, Sinan Eren: “Yakın Dönemin Kültür Sanat Politikalarına Bir Bakış”, (Çevrimiçi), http://www.sinanerenerk.com/2021/03/yakn-donemin-kultur-sanat-politikalarna. html, Erişim Tarihi: 15.09.2022. google scholar
• Hasiç, Albinko: “Duvardaki Kapılar Geniş Açılıyor, Berlin Duvarı’nın Yıkıldığı Gün Ne Oldu?”, TIME, (Çevrimiçi), http://time.com/5720386/berlin-wall-fall/ Erişim Tarihi:20.09.2022. google scholar
• https://www.cnnturk.com/kultur-sanat/diger/multecilerin-hikayesi-gecerken-sergisinde, (Çevrimiçi), Erişim Tarihi: 14.09.2022. https://www.haber7.com/dunya/haber/3243188-srebrenitsa-, (Çevrimiçi), Erişim Tarihi:12.09.2022. google scholar
• https://www.hurriyet.com.tr/kelebek/tuvaldeki-gezi-ve-arap-bahari-26481925, (Çevrimiçi), Erişim Tarihi: 13.09.2022. google scholar
• İnci, Erdal: “Berlin Wall”, (Çevrimiçi) https://www.artfulliving.com.tr/sanat /politik-olmamayi-secmek-de-politik-bir-karar-i-6320, Erişim Tarihi: 15.09.2022. google scholar
• Kam, Rüştü: “İkinci İkiz Kule Mi?”, Habercom, (Çevrimiçi), https://www.ha-ber.com/ ikinci-ikiz-kule-mi/4248/, Erişim Tarihi: 22.09.2022. google scholar
• Kuspit, Donald: “Creative Destruction Once More: Donald Kuspit on Graham Wilson’s Paintings. White”, (Çevrimiçi), https://whitehotmagazine.com/articles/on-graham-wilson-s-hot Magazine paintings, Erişim Tarihi: 12.09.2022. google scholar
• Batty, David: Ayaklanmalar Bir Nesli Cesaretlendirirken Gelişen Arap Sanatçılar, Sanat Tasarım, (Çevrimiçi), https://www.theguardian.com/artanddesign/2012/jan/18/arab-artists-spring-global-exhibitions?newsfeed, Erişim Tarihi: 11.09.2022. google scholar
• Rajput, Madhu: Disintegratıon of the USSR, (Çevrimiçi), Western History M.A., Semester -IV, Paper-I, International Relations Since 1989, https://www.lkouniv. ac.in/site/writereaddata/siteContent/202004171006164356madhu_rajput_west_hist_ disintegration_of_Soviet_union.pdf, Erişim Tarihi: 19 Eylül 2022. google scholar
• UNESCO “Türkiye Milli Komisyonu Tavsiye Kararları”, (Çevrimiçi), http://www. unesco.org.tr /Pages/159/176/ Erişim Tarihi: 12.09.2022. google scholar
• Yenilmez, Yener Kutsal: “Savaş ve Sanat: Savaşın Sanata Yansıması Görüş”, (Çevrimiçi), http://gorus21.com/savasin-san ata-yansimasi/, Erişim Tarihi: 12.09.2022. google scholar
• Yıldız, Ramazan: “Srebrenitsa Şehitleri Fotoğraflarla Anıldı”, (Çevrimiçi), http://www. haber7.com/dunya/haber/3243188-srebrenitsa-sehitleri-fotograflarla anildi, Erişim Tarihi: 12.09.2022. google scholar