1930'lu Yıllarda Cumhuriyet Halk Fırkası (Partisi), İktisadi Kriz Ve Küçük Esnaf

Yıl 2012, Cilt: 11 Sayı: 21, 59 - 90, 05.09.2013

Alper Yılmaz

Öz

Bu çalışmanın amacı, “Milli İktisat” politikası ile Cumhuriyet Halk Fırkası'nın (CHF) Devletçilik ve Halkçılık ilkeleri çerçevesinde 1930'lu yıllarda Türkiye'de yaşanan siyasi ve ekonomik gelişmelerin küçük esnaf ve sanatkar üzerindeki etkilerinin ortaya konulmasıdır. Bu dönemde esnafın ihtiyaçlarının ve beklentilerinin anlatılması, CHF'nin esnaf için öngördüğü politikalar ile bu politikaların neticelerinin karşılaştırılması makalede yer almaktadır.
Kurtuluş Savaşı'nda hem cephede hem cephe gerisinde büyük yararlılıklar gösteren esnaf ve sanatkarlar, tekalifi milliye emirlerinin 9. Maddesi'ne uygun olarak kurtuluş savaşı boyunca Türk Ordusu'nun ihtiyaçlarının giderilmesinde önemli yararlılıklar göstermiştir. Makalede öncelikle Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarındaki toplumsal yapı çerçevesinde esnaf ve sanatkarın durumunun ne tür bir yöntemle incelenmesi gerektiği konusu üzerinde durulmuştur. Ayrıca, 1920'li yıllardan itibaren ekonomide yaşanan gelişmeler ile bu dönemde CHF'nin esnaf politikasına ve yaptığı yasal düzenlemelere kısaca yer verilmiştir. 1929 ekonomik krizinin esnaf üzerindeki etkisi dile getirildikten sonra CHF'nin devletçilik ve halkçılık ilkeleri çerçevesinde esnaf ve sanatkarın durumunun düzeltilmesi için aldığı önlemler makalede yer almaktadır. Makalede ayrıca, Türkiye Cumhuriyeti'nde küçük üretici olan esnaf ve sanatkardan büyük sanayici yaratılmasının düşünülmediği hususundaki görüşlere yer verilmiştir. Türkiye'de 1932-1939 tarihleri arasında tutulan sanayi istatistiklerinde küçük sanayi ayrımı yapılmamış ve çoğunlukla Teşvik-i Sanayi kanunundan faydalanan şirketlere ve ağır sanayi istatistiklerine yer verilmiştir. Esnaf ve sanatkar kesiminin tamamı bu kanundan faydalanmadığı için bahsekonu istatistiklerden elde edilen veriler esnaf ve sanatkarın durumu hakkında sağlıklı bir değerlendirme yapmayı olanaksız kılmaktadır. Bu nedenle Başbakanlık Cumhuriyet Arşivleri'nden faydalanılarak esnaf ve sanatkar hakkında yapılan yerel çalışmalar ve bu çalışmalardaki verilere makalede yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Türkiye, 1929 büyük bunalımı, küçük üretici, esnaf, sanatkar,
Cumhuriyet Halk Fırkası

Anahtar Kelimeler

Türkiye, 1929 büyük bunalımı, küçük üretici, esnaf, sanatkar

Kaynakça

• Sanayi Kongresi : Raporlar, k. z. (1930). 1930 Sanayi Kongre- si: Raporlar, Kararlar, Zabıtlar. Ankara: Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti Umum Merkezi.
• Ağaoğlu, S. (1939). Küçük Sanat Meseleleri. İstanbul: Üniversite Kitabevi.
• Altıparmak, A. (2002). Türkiye’de Devletçilik Döneminde Özel Sektör. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 35-59.
• Altun, Ş. (2008). Atatürk, İnönü, Bayar’ın İktisat Kavgası. İstanbul: Hayalet Tanıtm Hizmetleri Ltd. Şti.
• Arar, İ. (1968). Hükumet Programları 1920-1965. İstanbul: Burçak Yayınevi.
• Arsan, N. (1991). Atatürk’ün Tamim Telgraf ve Beyannameleri IV. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi.
• Başar, A. H. (1997). Sanayi Kooperatifleri Günden Güne Çöken Esna- fları Kurtaracak Yegane Çaredir. M. Koraltürk içinde, Türkiye’de Sermaye Birikimi Sorununa Tarihsel Perspektiften Bir Bakış ve Ahmet Hamdi Başar’dan Seçmeler (s. 93-96). Ankara: SPK Yayın No.:107.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Dosya: 11. Büro Fon Kodu: 490..1.0.0 Yer No: 1464.3..1. 1930
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Dosya: 3. Büro, Fon Kodu:490..1.0.0, Yer No:594.52..2., 1935
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Dosya: 3. Büro, Fon Kodu:490..1.0.0, Yer No:594.52..2., 1936
• Boratav, K. (1974). 100 Soruda Devletçilik. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Boratav, K. (1992). İktisat Tarihi 1908-1980. M. Tunçay içinde, Tür- kiye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye 1908-1980 (s. 264-301). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Buğra, A. (2008). Devlet ve İş Adamları. İstanbul: İletişim Yayınları .
• Çavdar, T. (2003). Türkiye Ekonomisinin Tarihi. Ankara: İmge Ki- tabevi.
• Eldem, V. (1947). Türkiye’de Sanayileşme Hareketi. İ.Ü. İktisat Fakültesi Mecmuası (8), 46-71.
• Ertuna, Ö. (1978). Planlı Dönemde Esnaf ve Sanatkar İçin Öngörülen Politikalar. Türk Ekonomisinde Esnaf ve Sanatkar Semineri (s. 88). İzmir: İzmir Esnaf ve Sanatkarlar Odası.
• Gülalp, H. (1987). Gelişme Stratejileri ve Gelişme İdeolojileri. İstan- bul: Yurt Yayınları.
• Gülcan, Y. (2001). Cumhuriyet Halk Partisi. İstanbul: Alfa Basım Yayın Ltd. Şti.
• Güler, B. A. (2007). Açıklamalı Yönetim Zaman Dizimi. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi.
• Hüsrev, İ. (1980). Millet İçinde Sınıf Meselesi II. (C. Alpar, Dü.) Kadro , 3 (26), 22.
• İnan, A. (1972). Devletçilik İlkesi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Birinci Sanayi Planı 1933, Raporlar II. Kısım. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İnan, A. (1982). İzmir İktisat Kongresi 17 Şubat – 4 Mart 1923, An- kara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• İpekçi, A. (1997). İnönü Atatürk’ü Anlatıyor. İstanbul: Cumhuriyet Gazetesi Yayınları.
• Kemal Atatürk’ün Esnaf ve Sanatkar Konusuna Bakışı. (1973). Cum- huriyetin 50. Yılında Esnaf ve Sanatkar (s. 131-135). Ankara : Güneş Matbaacılık.
• Kıvılcımlı, H. (1974). Türkiye’de Kapitalizmin Gelişimi. İstanbul: Tarih ve Devrim Yayınları.
• Kuruç, B. (1988). Belgelerle Türkiye İktisat Politikası. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayın No. 569.
• Makal, A. (1999). Türkiye’de Tek Partili Dönemde Çalışma İlişkileri 1920-1946. Ankara: İmge Kitabevi.
• Ökçün, A. G. (1962). Yabancıların Türkiye’de Çalışma Hürriyeti. Ankara: Doğuş Matbaası.
• Özgür, Ö. (1975). 100 Soruda Türkiye’de Kapitalizm. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Öztürk, S. (2005, 3). Muhalif Bir Gazete “Mücadele”(1931). Selçuk