The Impact of Environmental Education Based on Nature Experience on the Cognitive and Affective Domains of Primary School Students towards the Environment

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 20, 30.06.2019

Mustafa Özgenel , Gülşen Rabia Çatak Bay

Öz

Doğal
kaynakları sorumsuzca kullanıp çevreyi kirleterek, dönüşü olmayan çok zor
felaketlere yol açacağını yeni yeni farkına varan insanoğlu, bu durumu
değiştirmek için çevre eğitiminin gerekliliğini geçte olsa fark etmiştir. Çevre
eğitimi dünya da ve ülkemizde eğitim programlarına girmiş, okullarda ders
olarak okutulmaktadır. Ulusal ve uluslararası pek çok sivil toplum örgütü çevre
eğitimleri vererek doğal kaynakları hızla tükenen, kirletilen gezegenimizde
çevrenin bir parçası ve maalesef tüm olanların sorumlusu olan insanın
farkındalığını artırmaya çalışmaktadır. Bu araştırmada, doğa deneyimine dayalı
çevre eğitiminin ilkokul öğrencilerinin çevreye yönelik bilişsel ve duyuşsal
alanlarına etkisinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Araştırmanın çalışma
grubunu, 2018 yılında İstanbul-Kadıköy ilçesinde bir devlet ilkokulunda
dördüncü sınıfta öğrenim gören 11’i kız 11’i erkek toplam 22 öğrenci
oluşturmuştur. Araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden tek gruplu ön-son
test deneysel desen tercih edilmiştir. Deney grubuna doğa deneyimine dayalı 3
haftalık 15 saat çevre eğitimi verilmiştir. Eğitim programı çerçevesinde
öğrencilere, yapılacak olan eğitim gezisinde alacakları eğitimi konu edinen
doğa, çevre ve geri dönüşüm animasyon filmleri izletilmiştir. Eğitim programı
çerçevesinde katı atık merkezinde atıkların ayrıştırılması ve depolanması
incelenmiş, botanik parkta bulunan bitkiler tanıtılmış ve endemik bitkilerin
incelendiği doğa yürüyüşü yapılmış, botanik parkın bir bölümü olan ve çevre
felaketlerinin bitkiler ve toprak üzerindeki etkilerini gösteren tuz bahçesinde
incelemelerde bulunulmuş, okul bahçesinde bulunan ağaçlar tanıtılarak,
öğrencilerle birlikte isimlendirilmişlerdir. Okul bahçesinde, araştırmacılar
tarafından yazılan “Ağaçları Keşfediyorum” adlı oyun oynatılmış,
isimlendirdikleri ağaçların özellikleriyle tanımaları yönünde çalışma
yapılmıştır. Botanik parktaki, organik atıkların geri dönüşümü için hazırlanmış
olan kompost dönüşüm birimi gezilmiş ve limonluk serasında nesli tükenmekte
olan bitkilerle, tropik bitkiler incelenmiştir. Çalışma sırasında ayrıca,  İSKİ yetkilerince “Suyun Geri Dönüşüm
Serüveni” adlı eğitim, Çekül tarafından “Suyun Öyküsü” ve “Tohum ve Tohumun
Yolculuğu”, Yaratıcı Çocuklar Derneği tarafından da “Sürdürülebilir Çevre”
konulu atölye çalışmalarıyla öğrencilerin eğitime aktif katılımları
sağlanmıştır. Eğitime başlarken öğrencilere not defterleri dağıtılmış ve
aldıkları her eğitimin sonunda, öğrendikleri farklı üç kelimeyi not etmeleri
istenmiş ve her günün sonunda defterler toplanarak, yazdıkları kontrol
edilmiştir. Araştırmanın başında ve sonunda deney grubuna Avan, Aydınlı, Bakar
ve Alboğa (2011) tarafından geliştirilen “çevre duygu ölçeği” ile “çevre bilgi
ölçeği” ön-son testler uygulanmıştır. Verilerin analizinde ilişkili örneklemler
için t testi analizi yapılmıştır. Araştırmada ulaşılan sonuca göre doğa
deneyimine dayalı çevre eğitimi ilkokul öğrencilerinin çevreye yönelik bilişsel
ve duyuşsal alanlarını olumlu yönde etkilemiş ve geliştirmiştir.    

Anahtar Kelimeler

Doğa Deneyimi, Çevre Eğitimi, Bilişsel ve Duyuşsal Alan

Kaynakça

• Alp, E., Ertepınar, H., Tekkaya C. ve Yılmaz, A. (2006). A statistical analysis of children’s environmental knowledge and attitudes in Turkey. International Research in Geographical and Environmental Education,15(3), 210-223.
• Atasoy,E.(2006). Çevre İçin Eğitim Çocuk Doğa Etkileşimi. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Aydeniz, A.ve Brohi, A.(1993). Gübreler ve gübreleme. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Ballantyne, R. and Packer, J. (2008). Learning for sustainability: The role and impact of Outdoor and Environmental Education Centres. Australia: University of Queensland.
• Bogner, F.X. and Wiseman, M., (2004). Outdoor ecology education and pupils’ environmental perception in preservation and utilization. Science Education International, 15(1), 27-47.
• Büyüköztürk, Ş. (2014). Deneysel Desenler: Öntest-sontest kontrol grubu desen ve veri analizi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Çağlar, A., Onur A. ve Salman, M.(2016). 5 yaş okulöncesi çocuklarda atık kâğıtların değerlendirilmesi ve çevre bilincinin kazandırılması. Kastamonu Eğitim Dergisi 24(5), 2457-2468.
• Çelik, Z., Doğan, S. ve Gönüllü T.(2015) İlköğretim öğrencilerinin çevre için zararlı ambalaj atıkları hakkında farkındalığı (İstanbul örneği). Millî Eğitim Dergisi 205, 44-63.
• ÇEVKO (2018). Dönüşüm Dergisi. http://www.cevko.org.tr/images/stories/donusum/21. (E.T:07.05.2018).
• Demir, E ve Yalçın, H. (2014). Türkiye’de çevre eğitimi. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 7(2), 7-18.
• Erten, S. (2004). Çevre eğitimi ve çevre bilinci nedir, çevre eğitimi nasıl olmalıdır? Çevre ve İnsan Dergisi, Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın Organı 2006. 65/66 (3-6).
• Güler, T. (2009). Ekoloji temelli bir çevre eğitiminin öğretmenlerin çevre eğitimine karşı görüşlerine etkileri. Eğitim ve Bilim Dergisi, (34)151.
• Güngör, H. ve Ogelman, H. (2015). Türkiye’deki okul öncesi dönem çevre eğitimi çalışmalarının incelenmesi: 2000-2014 yılları arasındaki tezlerin ve makalelerin incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2015 12(32), 180-194.
• İnal, G., Kaya, Ü. Ü., Uyanık, Ö. ve Yaşar, M. C., (2012). Çocuk gözüyle tabiat anaya geri dönüş. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 30-40.
• Jeronen, E. Jeronen, J., & Raustia, H., (2008). Environmental education in Finland- a case study of environmental education in nature schools. International Journal of Environmental & Science Education, 4(1), 1-23.
• Klautke, S. ve Köhler, K. (1991). Umwelterziehung - ein didaktisches konzept. Unterricht Biologie (UB) 164/15. Jg. /Mai 1991 S. 48-51.
• Lekies, K.S. and Wells, N.M.,(2006). Nature and the life course: Pathways from childhood nature experiences to adult environmentalism. Children, Youth And Environments, 16(1), 1-24.
• Lisowski, M. ve Disinger J. F. (1991). The Effect of field based ınstruction on student understandings of ecological concepts. Journal of Environmental Education, 23(1), 19-23.
• Otto S. ve Pensini, P., (2017).Nature-based environmental education of children:environmental knowledge and connectedness to nature, together, are related to ecological behavior. Global Environmental Change, 47-90.
• Özbuğutu, E., Karahan, S., & Tan, Ç. (2014). Çevre eğitimi ve alternatif yöntemler–Literatür Taraması. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(25).
• Özdemir, O. (2010). Doğa Deneyimine dayalı çevre eğitiminin ilköğretim öğrencilerinin çevrelerine yönelik algı ve davranışlarına etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 125-138.
• Özdemir, O. (2016). Ekolojik okuryazarlık ve çevre eğitimi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Sadık, F.(2014). Çocuk ve çevre sorunları çocukların algıladıkları çevre sorunlarıyla ilgili görüşlerinin incelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8, 114-133.
• UNDP (2018). Sürdürülebilir kalkınma hedefleri. http://www.tr.undp.org/content/turkey/tr/home/sustainable-development-goals.html
• WHO, (2016). Inheriting a sustainable world: Atlas on children’s health and the environment. http://www.who.int/ceh/publications/inheriting-a-sustainable-world/en/ Yaşaroğlu, C., (2012). İlköğretim birinci kademe öğrencilerinin çevreye yönelik tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Yücel, A. S., ve Morgil, F. İ. (2016). Çevre eğitiminin geliştirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(1), 76-89.
• 2872 Sayılı Çevre Kanunu (1983). Resmi Gazete, 18132,11.08.1983.