Türk Atasözlerinin MEB Türkçe Öğretim Programı’ndaki Temalara Göre Sınıflandırılması: Erdemler Teması Örneği

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 9, 37 - 73, 30.06.2023

Büşra Arabacı

https://doi.org/10.46423/izujed.1273192

Öz

Atasözleri toplumun kültür ve değerlerini barındıran anonim ürünlerdir. Ataların gözlem ve deneyimleri doğrultusunda hemen hemen her olaya, duygu ve düşünceye atfettikleri bir atasözü ile karşılaşmak mümkündür. Atasözleri toplumu düzenleyen ahlaki normları öğüt verici nitelikte gelecek nesillere aktarmaktadır. Türk geleneklerine ait motifler bulundurması açısından da Türk toplumu için büyük önem arz etmektedir. Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda “Erdemler” temasına ayrıca yer verilmektedir. Eğitimciler “Erdemler” temasındaki hedefleri öğrencilere kazandırmak için atasözlerinden yararlanmaktadır. Bu çalışmanın amacı MEB Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda “Erdemler” temasının alt başlıklarına (Ahlak, Alçak Gönüllük, Azim, Cömertlik, Dostluk, Dayanışma, İyimserlik, Kardeşlik, Vefa, Vicdan vb.) (MEB, 2019: 15) uygun bir “atasözleri havuzu” oluşturmaktır. Bu çalışma nitel bir çalışma olup çalışmada doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Çalışma için Ömer Asım Aksoy’un Atasözü ve Deyimler Sözlüğü-1 ve Kitab-ı Atalar kitapları taranmış ve atasözünün anlamını karşılayan temaya uygunluğuna göre bazı listeler oluşturulmuştur. Hazırlanan listelerin Türkçe Öğretim Programı’nda “Söz Varlığı” kısmında yer alan (MEB, 2019 :36), “T.6.3.6. Deyim ve atasözlerinin metne katkısını belirler.” kazanımı için bir ders materyali olarak kullanılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Atasözleri, Türkçe Öğretim Programı, Erdemler, Tema

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK Bilim İnsanı Destek Programları Başkanlığı (BİDEB)

Proje Numarası

1919B012104439

Teşekkür

Proje Danışmanım Sn. Doç. Dr. Sedat Balyemez’e (Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi) teşekkür ederim.

Classification of Turkish Proverbs in the Turkish Curriculum of the Ministry of National Education by Themes: Example of Virtues Theme

Öz

Proverbs are anonymous products that contain the culture and values of the society. Proverbs convey the moral norms that regulate the society to future generations in an advisory quality. It is of great importance for Turkish society in terms of having motifs belonging to Turkish traditions. The theme of "Virtues" is also included in the Turkish Curriculum. Educators use proverb to help students gain the goals in the "Virtues" theme. The aim of this study is to create a “Ministry of Education” (MONE, 2019: 15) appropriate to the subtitles of the theme of “Virtues” (Morality, Humility, Perseverance, Generosity, Friendship, Solidarity, Optimism, Brotherhood, Loyalty, Conscience, etc.) in the MEB Turkish Lesson Curriculum. proverbs pool”. This study is a qualitative study and document analysis method was used in the study. For the study, Ömer Asım Aksoy's Proverbs and Idioms Dictionary-1 and Kitab-ı Atalar books were scanned and some lists were created according to their compatibility with the theme that meets the meaning of the proverb. In the "Vocabulary" section of the Turkish Curriculum (MEB, 2019: 36), "T.6.3.6. It determines the contribution of idioms and proverbs to the text.” It is intended to be used as a course material for learning.

Anahtar Kelimeler

Proverbs, Turkish Education Programme, Virtues, Topic

Proje Numarası

1919B012104439

Kaynakça

• Akınoğlu, O. (2005). Türkiyede uygulanan ve değişen eğitim programlarının psikolojik temelleri. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, (22), 31-46.
• Aksoy, Ö. A. (1988). Atasözleri ve deyimler sözlüğü 1-2. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Alemdar, E. (2019). Türkçe atasözü ve deyim hazinesine Atalar Sözü Mecmuası’ndan katkılar. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, RumeliDE 2019.Ö5- II. Rumeli [Dil, Edebiyat, Çeviri] Sempozyumu Bildirileri, 112-124. DOI: 10.29000/rumelide.606080
• Arhan, S. ve Gültekin, İ. (2013). Türkçe dersi İlköğretim Programlarında benimsenen tematik yaklaşımın metin seçimine etkileri yönünden değerlendirilmesi. Milli Eğitim, (43)199. 5-31.
• Aydın, S. (2013). Kültürel bir miras olarak atasözlerinin kullanımı üzerine Türkçe öğretmenlerinin görüşleri. Folklor/Edebiyat, 19(75), 173-192.
• Ayrancı Bağcı, B. ve Pilav, S. (2017). Türkçe Öğretim Programı (2017) temaları için Ege Bölgesi halk edebiyatı ürünlerinin kullanılması. Sınırsız Eğitim ve Araştırma Dergisi, 2(3), 77-97. DOI: 10.29250/sead.341566.
• Balyemez, S. ve Karaoğlu, G. E. (2022). 18-19. Yüzyıla ait bir atasözleri mecmuası: Risâle-i Ḍurûb-ı Emsâl. Selçuk Türkiyat Dergisi, (54), 265-286.
• Başaran, U. (2013). Atasözlerinin kalıpsallığı üzerine. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume8(9), 757-770.
• Bayramoğlu, D. C. ve Şahin, D. (2016). 2015 Türkçe Öğretim Programının metin, tür ve tema seçimi bakımından değerlendirilmesi. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or TurkicVolume, 11(3), 2095-2130.
• Böler, T. (2017). Kitâb-ı atalar sözi adlı eser üzerine. Atatürk Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları içinde (339-370). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Bulut, M. (2013). Türkçe eğitimi ve öğretiminde dil ve kültür aktarımı aracı olarak atasözleri ve deyimlerin önemi. Turkish Studies, 8 (13), 559-575.
• Çeçen, A. ve Çiftçi, Ö. (2007). İlköğretim 6.sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin tür ve tema açısından incelenmesi. Millî Eğitim, 173-39-49.
• Çelikkaya, H. (1991). Eğitimin anlamları ve farklı açılardan görünüşü. M.Ü Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3, 73-85.
• Demirel, Ö. (2005). Öğretim ilke ve yöntemleri öğretme sanatı. Ankara: Pegem Akademi Yayınları. 12.
• Demirel, Ö. ve Altun, E. (2017). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ankara: Pegem Akademi Yayınları. 2-14.
• Deniz, M. E. (2018). Eğitim psikolojinin içeriği. Mehmet Engin Deniz (Ed.). Eğitim psikoloji. Ankara: Pegem Akademi. (11). 35-104.
• Eker, S. (2010). Çağdaş Türk dili. Ankara: Grafiker Yayınları. 10-12.
• Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/ Erişim tarihi: 22.05.2022.
• Eroğlu, Ç. R. A. (2018). Bilişsel gelişim ve dil gelişimi. Mehmet Engin Deniz (Ed.). Eğitim psikolojisi. Ankara: Pegem Akademi. (11). 104-105.
• Girmen, P. (2013). Türkçe eğitiminde atasözleri ve değer eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 11 (25), 117-142. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ded/issue/29175/312423
• Gökyer, N. (2021). Eğitim sistemlerinin oluşumu ve Türk eğitim sistemiin yapısı. Necati Cemaloğlu (Ed.). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. Ankara: Pegem Akademi. (2),1.
• Gün, M. ve Memiş, R. M. (2021). Türkçe öğretiminin amacı ve temel ilkeleri. Fulya Topçuoğlu Ünal (Ed.). Türkçe öğrenme ve öğretim yaklaşımları. Ankara: Nobel Yayınları, (2) 25.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık. 431.
• Hunutlu, Ü. (2017). Cümle nitelikleri yönüyle Türkçe atasözleri. Ankara: Gazi Kitapevi. 1.
• İzbudak, V. (1936). Atalar sözü. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kalaycı, N. ve Yıldırım, N. (2020). Türkçe dersi Öğretim Programlarının karşılaştırmalı analizi ve değerlendirilmesi (2009-2017-2019). Trakya Eğitim Dergisi 10(1), 238-262.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
• Kardaş, D. (2020). Geçmişten günümüze türkçe dersi öğretim programı. Temur, N. ve Şendül, M(Ed.). Türkçe öğretim programları. Ankara: Pegem Akademi. 18.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,15, 170- 189.
• Mete, F. (2014). Kültürel ortaklığın göstergesi deyimlerin öğretimi. Türkoloji Dergisi, 21 (2), 113-128. DOI: 10.1501/Trkol_0000000288.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2006). İlköğretim Türkçe Dersi (6,7, ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: MEB.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2018). Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: MEB.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2018). Matematik dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: MEB.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2018). Sosyal Bilimler dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). Ankara: MEB.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2018). Türkçe dersi Öğretim Programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8.sınıflar). Ankara: MEB.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2019). Türkçe dersi Öğretim Programı. Ankara: MEB.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). Milli Eğitim Temel Kanunu. (1973), (5)12, 2342. Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf Erişim tarihi: 04.06.2022
• Mutlu, K. (2016). Yabancılara Türkçe öğretiminde benzer atasözü ve deyimlerin önemi ve Polonyalılara Türkçe öğretiminde bunların kullanımı. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 64(2), 245-268.
• Özan, B. M. ve Özdemir, T. Y. (2018). Eğitim bilimine giriş. Ankara: Asos Yayınları. 17-28.
• Özbay, M. ve Melanlıoğlu, D. (2009). Türkçe eğitimi bakımından deyimlerin öğretme öğrenme süreci bakımından değerlendirilmesi. Milli Eğitim, 38(181), 8-9.
• Özdemir, S. (2019). Kuramdan uygulamaya Türkçe ders kitabı incelemeleri. Ankara: Anı Yayıncılık. 37-42.
• Özkan, U. B. (2021). Eğitim bilimleri araştırmaları için doküman inceleme yöntemi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.4.
• Sarıbaş, S. ve Babadağ, G. (2015). Temel eğitimin temel sorunları. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi,3 (1), 18-34.
• Sayan, H. (2015). Eğitim ve Öğretmen. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 585-596, https://dergipark.org.tr/tr/pub/jiss/issue/25891/272835.
• Söylemez, Y. (2018). 2018 Türkçe Dersi Öğretim Programındaki Kazanımların Üst Düzey Düşünme Becerileri Açısından Değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (63), 345-384. DOI: 10.14222/Turkiyat3991.
• Söylemez, Y. (2018). Üst düzey düşünme becerileri. Erzurum: Fenomen Yayıncılık. 76-77-104.
• Şen, Ü. ((2020). Türkçe ve Türk kültürü dersi öğretim programı. Temur, N. ve Şendül, M(Ed.). Türkçe öğretim programları. Ankara: Pegem Akademi. 182.
• Şimşek, Ş. ve Demirel, İ. (2020). Ortaokul Türkçe ders kitaplarının anlatıma dayalı etkinlikler yönünden karşılaştırılması. Kastamonu Eğitim Dergisi,28(5), 2125-2135.DOI: 10.24106/kefdergi.731886.
• Turan, R. (2015). İbn Miskeveyh’de erdem kavramı ve temel erdemle. Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,1(2), 8-34.
• Yangil, K. M. Türkçe öğrenmenin ve öğretmenin anlamı, Fulya Topçuoğlu Ünal (Ed.), (2021). Türkçe öğrenme ve öğretme yaklaşımları. Ankara: Nobel Yayınları, (2). 3-82.
• Yaşar, Ö. F. (2007). Bilgi toplumu bağlamında Türk Atasözlerinde ‘’eğitim’’ ve ‘’bilgi’’ kavramları üzerine düşünceler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(19),146-158.