DOĞU ANADOLU BÖLGESİ VE IĞDIR’IN JEOLOJİSİ VE TOPRAK ÖZELLİKLERİ

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 14 - 26, 29.06.2018

Mücahit Karaoğlu Şahabettin Çelim

Öz

Jeolojik olaylar olarak tanımlanan yer hareketleri, dağların oluşumu,
volkanik faaliyetler, buzul hareketleri, su hareketleri ve döngüsü gibi uzun
yıllar süren değişimler toprağın oluşumuna katkı sağlamıştır. Toprak oluşumu
ile olaylar sona ermemiştir. Jeolojik olaylar devam ederken topraklar da
durağan değildir. Topraktaki fiziksel ve kimyasal olayların sonuçları, iklim
etkileri, insan etkileri, doğal ve hızlandırılmış toprak kayıpları, toprağın
kendisini yenileme çabaları gibi etkenler toprak sınıflama çalışmalarını
zorlaştırmakta ve önemini artırmaktadır. Doğu Anadolu, Türkiye’nin en yüksek,
en geniş, jeolojik yönden en arızalı ve en dinamik bölgesidir. Bölge bu
özelliklerin bir sonucu olarak yeryüzü şekilleri ve toprak tipleri olarak
oldukça zengindir. Toprak kayıpları, sığlık, verimsizlik, yüksek eğim,
tuzluluk, yanlış kullanım bölge topraklarının belli başlı problemleridir.

THE GEOLOGY AND SOIL FEATURES OF EASTERN ANATOLIA AND IGDIR

Öz

Long term changes such as ground movements, formation of mountains,
volcanic activities, glacier movements, water movements and cycling, which are
defined as geological events, have contributed to the formation of soil. Events
with soil formation have not come to an end. As geological events continue,
soils are not stable. Factors such as the results of physical and chemical
events in soil, climate effects, human effects, natural and accelerated soil
losses, efforts to renew the soil itself make soil classification studies
difficult and important. Eastern Anatolia is the highest, largest, most
defective in terms of geology and most dynamic region of Turkey. As a result of
these features, earth shapes and soil types are quite rich. Soil loss,
shallowness, infertility, slope, salinity, mismanagement are major problems of
region.

Anahtar Kelimeler

Geology, soil, Turkey, Eastern Anatolia, Igdir

Kaynakça

• Allen, C.R., 1965. Transcurrent faults in continental areas. Phil. Trans. R. Soc., A, 258, 82-89.
• Altınlı, İ.E., 1966. Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun jeolojisi. Maden Tetkik Arama Enstitüsü Dergisi, 66, 35-74.
• Anonim, 2005. Çölleşme ile Mücadele Ulusal Eylem Programı. (UNCCD-Birleşmiş Milletler Çölleşme İle Mücadele Sözleşmesi).
• Atalay, İ., 1983. Geomorphology and soil geography of the Muş Plain and its surroundings. Ege University Publications, İzmir.
• Atalay, İ., 1982. Türkiye Jeomorfolojisine Giriş. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Yayınları, No. 9, İzmir.
• Atalay, İ., 1978. Geology and geomorphology of the Erzurum Plain and its surroundings. Atatürk University Publications, Erzurum.
• Bozkurt, E., 2001. Neotectonics of Turkey-a synthesis. Geodinamica Acta, 14, 3-30.
• Blumenthal, M. M., 1959. Ağrı volkanı ve sedimanter çevresinin dağları. İstanbul Üniversitesi Fen Fak. Mecmuası, Seri B, 23, 3-4.
• Canıtez, N., Toksöz, M.N., 1980. Crustal structure beneath Turkey. Eos Transactions American Geophysical Union, 61(17), 290.
• Çağlar, K.Ö., 1958. Toprak İlmi. Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları No: 10. Ders Kitabı: 2, 286 sayfa, Genişletilmiş 2. Baskı, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
• Degens, E. T., Kurtman, F., 1978. The geology of lake Van. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Yayını No: 169, 158 sayfa.
• Eren, Y., 2009. Neotektonik ders notları, 124 sayfa. Selçuk Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Konya.
• Erinç, S., 1953. Doğu Anadolu Coğrafyası. İstanbul Üniversitesi, Coğrafya Enstitüsü Yayın No: 15.
• Görür, N., 1998. Türkiye’nin Triyas-Miyosen Paleocoğrafya Atlası, TÜBİTAK-Global Tektonik Araştırma Ünitesi, Ankara.
• Gülen, L., 1980. Strontium isotope geochemistry of Mount Ararat and Mount Süphan volcanics, Eastern Turkey. Eos Trans. AGU, 61(17), 412.
• Güner, L., 1984. Nemrut yanardağının jeolojisi, jeomorfolojisi ve volkanizmasının evrimi. Jeomorfoloji Dergisi, 12, 23-65.
• Innocenti, F., Mazzuoli, R., Pasquare, G., di Brozolo, F.R., Villari, L., 1976. Evolution of the volcanism in the area of interaction between the Arabian, Anatolian and Iranian plates (Lake Van, Eastern Turkey). Journal of Volcanology and Geothermal Research, 1(2), 103-112.
• Irrlitz, W., 1972. Lithostratigraphie und tektonische Entwicklung des Neogens in Nordost-Anatolien, Bei. Geol. Jahrb., 37, 51-78.
• İlhan, E., 1976. Türkiye Jeolojisi. ODTÜ, Mühendislik Fakültesi, Yayın No.51, Ankara.
• Ketin, İ., 1983. Türkiye jeolojisine genel bir bakış. İstanbul Teknik Üniversitesi Vakfı, Kitap Yayın No: 32, 596 sayfa. İstanbul.
• KHGM, 1998. Kars ili arazi varlığı. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• McKenzie, D.P., 1972. Active tectonics of the Mediterranean region, Geophys. J. Royal Astron. Soc. 30, 109-185.
• Perinçek, D., 1980. Bitlis metamorfitlerinde volkanitli Trias. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bülteni, 23(2), 201-211.
• Rögl, F., Steinninger, F.F., 1983. Vom Zerfall der Tethys zu Mediterran und Paratethys. Annalen des Naturhistorichen Museums, Wien 85/A,135-163.
• Savcı, H., Yöndem, F., Göncüoğlu, C., Turhan, N., 1979. Bitlis-Mutki dolayının jeotektonik evrimi. 33. Türkiye Jeoloji Bilimsel ve Teknik Kurultayı bildiri özetleri, 113 -114.
• Şaroğlu F., Yılmaz, Y., 1986. Doğu Anadolu'da neotektonik dönemdeki jeolojik evrim ve havza modelleri. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 107, 73-94.
• Şaroğlu, F., 1985. Doğu Anadolu'nun neotektonik dönemde jeolojik ve yapısal evrimi. İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora tezi (yayımlanmamış).
• Şaroğlu, F., Güner, Y., 1981. Doğu Anadolu'nun Jeomorfolojik gelişimine etki eden öğeler; jeomorfoloji, tektonik, volkonizma ilişkileri. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 24, 39-50.
• Şaroğlu, F., Güner, Y., Kidd, W.S.F., Şengör, AM.C., 1980. Neotectonics of Eastern Turkey: New evidence for crustal shortening and thickening in a collision zone. Eos, Trans. AGU, 51(17), 360.
• Şaroğlu F., Güner Y., 1979. The active Tutak fault, its characteristics and relations to the Çaldıran fault, Yeryuvarı ve İnsan 4, 11-14.
• Şengör, A.M.C., Yılmaz, Y., 1981. Tethyan evolution of Turkey: a plate tectonic approach: Tectonophysics, 75, 81-241.
• Şengör, A.M.C., 1980. Türkiye'nin neotektoniğinin esasları. Türkiye Jeoloji Kurumu, Konferans serisi: 2.
• Şengör, A.M.C., Yılmaz, Y., Ketin, İ., 1980, Remnants of a pre-late Jurassic ocean in northern Turkey: Fragments of Permian-Triassic Paleo-Tethys? Geol, Soc. America Bull., 91, 599-609.
• Şengör, A.M.C., White, G.W., Dewey, J.F., 1979. Tectonic evolution of the Bitlis suture, southeastern Turkey: Implications for the tectonics of eastern Mediterranean. Rapp. Coinm. Int. Mer Medit., 25/26-2a, 95-97.
• Şengör, A.M.C. Kidd, W.S.F., 1979. Post-collisional tectonics of the Turkish-Iranian plateau and a comparison with Tibet. Tectonophysics, 55, 361-376.
• Tanoğlu, A., 1947. Zones d'altitüde de la Turquie: determination et interpretation. Türk Coğrafya Dergisi, 3, 37-55.
• Wegener, A., 1915. The origin of continents and oceans. Dover books, ISBN 9780486617084, pp, 272. Reprint of the Dover translation of the 1929 fourth German edition.
• Yılmaz, Y., Şaroğlu, F., Güner, Y., 1987. Initiation of the neomagmatism in East Anatolia. Tectonophysics, 134, 177-199.
• Yılmaz, Y., Gözübol, A.M., Tüysüz, O., Yiğitbaş, E., 1981. Abant (Bolu)-Dokurcun (Sakarya) arasında Kuzey Anadolu fay zonunun kuzey ve güneyinde kalan tektonik birliklerin jeolojik evrimi. İstanbul Yerbilimleri Dergisi, 2(3-4), 231-261.