Türk Fidan Sertifikasyon Sistemi; Değerlendirmeler ve Öneriler

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 10 - 22, 18.11.2020

Hasan Çelen Elen İnce Mehmet Özdemir

https://doi.org/10.46876/ja.788397

Öz

Fidan sertifikasyon işlemleri ülkesel bitki sağlığı tedbirlerinin en önemlilerinden birisidir. Bu makalede Türk Fidan Sertifikasyon Sistemi bir akış şeması üzerinde ana hatları ile özetlenmiştir. 2019 yılında türlere göre fidan ve üretim materyalleri verileri sertifikalı üretim oranları ile birlikte ortaya konulmuştur. Bitki pasaport sistemi ile fidan sertifikasyon sisteminin ortak yönleri ve farklılıklarından bahsedilerek, fidan sertifikasyon işlemleri ile bitki pasaportu işlemlerinin ortak bir platformda ve çevrimiçi yürütülmesi önerilmiştir. Bitki karantinası yönetmeliği ile fidan sertifikasyon bitki sağlığa talimatında belirtilen bitki sağlığı etmenleri örnek olarak turunçgiller açısından karşılaştırılmıştır. Bu farklılıkları ülkemiz fidancılarına dezavantaj oluşturduğu vurgulanmış ve eşleştirilmesi tavsiye edilmiştir. Bitki sağlığı etmenlerinin kontrol işlemlerinde genellemeden uzak Bitki Karantinası Yönetmeliği ekinde belirtildiği gibi tür, bitki kısımları vb gibi detaylara göre hareket edilmesi gerektiği dile getirilmiştir. Gereksiz yapılan her detayın fidan sertifikasyon sisteminin geliştirilmesini engellediği belirtilerek, fidan sertifikasyon işlemlerinde dört kategorili bir sertifikasyon sistemine geçilmesinin, fidan etiketlerinin bitki pasaportu sisteminde olduğu gibi üreticiler tarafından düzenlenmesinin, topraksız fidan üretiminin teşvik edilmesi önerilmiştir. Bu değerlendirme ve önerilerin ülkemiz fidan sektörünün uluslararası piyasalarda daha fazla pazar bulmasına sağlayacağı katkılar açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Fidan, sertifikasyon, bitki pasaportu

Turkish Sapling Certification System; Evaluations and Recommendations

Öz

Sapling certification procedures are one of the most important measures of national phytosanitary policy. In this article, the Turkish Sapling Certification System is outlined over a flow chart. Sapling and propagation material data of 2019 by species were presented together with certified rates. By revealing the common aspects and differences of the plant passport system and the sapling certification system, it is recommended that the sapling certification and plant passport procedures be carried out on a common online platform. The phytosanitary factors has stated in the plant quarantine regulation and the sapling certification plant health instruction were compared in terms of citrus species as an example. It was emphasized that these differences create disadvantages for Turkish sapling producers and it was recommended that they be matched. It has stated that it is necessary to act according to the details such as species, plant part, etc. as stated in the annex of the Plant Quarantine Regulation, instead of generalizations in the control processes of phytosanitary factors. Based on the fact that every unnecessary detail prevents the development of the sapling certification system, transition to a four-category sapling certification system, printing of the sapling labels are by the producers as in the plant passport system, promoting soilless seedling production was suggested. The contribution of these evaluations and suggestions to the Turkish sapling industry to find more markets in international markets was explained.

Anahtar Kelimeler

Sapling, certification, plant passport

Kaynakça

• Akgül, H. (2015). Elma fidanı yetiştiriciliğinde farklı topraksız kültür ortamları ve besin çözeltilerinin kullanılabilirliğinin belirlenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Anonim. (2002). Commission Directive 2002/29/EC of 19 March 2002 amending Directive 2001/32/EC as regards certain protected zones exposed to particular plant health risks in the Community.
• Anonim. (2006). Tohumculuk Kanunu. (Resmi Gazete: 08/11/2006 Sayı: 26340)
• Anonim. (2009a). Asma Fidanı ve Üretim Materyali Sertifikasyonu ile Pazarlaması Yönetmeliği. (Resmi Gazete: 03/07/2009 Sayı: 27277)
• Anonim. (2009b). Meyve Fidanı ve Üretim Materyali Sertifikasyonu ile Pazarlaması Yönetmeliği. (Resmi Gazete: 03/07/2009 Sayı: 27277)
• Anonim. (2010a). Meyve ve Asma Fidanı ile Üretim Materyallerinde Bitki Sağlığı Standartları Talimatı. https://www.tarimorman.gov.tr/Belgeler/Mevzuat/Talimatlar/BUGEM/Bitki_Sağlığı_Talimatı.pdf
• Anonim. (2010b). Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu. (Resmi Gazete: 13/6/2010 Sayı: 27610)
• Anonim. (2011a). Bitki Karantinası Yönetmeliği. (Resmî Gazete: 03/12/2011 Sayı: 28131)
• Anonim. (2011b). Bitki Pasaportu Sistemi ve Operatörlerin Kayıt Altına Alınması Hakkında Yönetmelik. (Resmi Gazete: 12/1/2011 Sayı : 27813)
• Anonim. (2012). Bitki Pasaportu Sistemi ve Operatörlerin Kayıt Altına Alınması Hakkında Yönetmeliği Uygulama Talimatı. https://www.tarimorman.gov.tr/Belgeler/Mevzuat/Talimatlar/gkgm/2012_BPasaport_Uygulama_Talimat.pdf
• Anonim. (2019a). Fidan, Üretim Materyali ve Fide İthalat Uygulama Genelgesi. https://www.tarimorman.gov.tr/BUGEM/TTSM/Belgeler/Duyuru Belgeleri/Tohumluk İthalat İhracaat/2019-2_Fidan_ithalat.pdf
• Anonim. (2019b). Standart Fidan Damızlık Parselleri Bursa’da Tesis Ediliyor. Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü İnternet Sitesi. https://www.tarimorman.gov.tr/BUGEM/Haber/518/Standart-Fidan-Damizlik-Parselleri-Bursada-Tesis-Ediliyor
• Anonim. (2020a). Fidan / Üretim Materyali Etiket ve Sertifika İş ve İşlemleri. Karacabey Fidan ve Fide Test Müdürlüğü İnternet Sitesi. https://www.tarimorman.gov.tr/BUGEM/fidantest/Duyuru/12/Fidan_-Uretim-Materyali-Etiket-Ve-Sertifika-Is-Ve-Islemleri
• Anonim. (2020b). Formlar. https://www.tarimorman.gov.tr/Konular/Bitkisel-Uretim/Tohumculuk/Formlar
• Anonim. (2020c). Sertifikasyona Tabi Tür Listesi. Tarım ve Orman Bakanlığı İnternet Sitesi. https://www.tarimorman.gov.tr/BUGEM/Belgeler/Bitkisel Üretim/Tohumculuk/Sertifikasyona Tabi Tür Listesi.pdf
• APHIS. (2000). Agriculture Risk Protection Act. https://www.aphis.usda.gov/brs/pdf/AgRiskProtAct2000.pdf
• Baloğlu, S. (2017). Virüs ve Benzeri Hastalıklardan Ari Turunçgil Fidan Üretimi. Türktob Dergisi, 2020(22), 24–29.
• Büyükarıkan, U., & Gül, M. (2014). Isparta İlinde Ilıman İklim Meyve Türlerinde Sertifikalı Fidan Üretimi Yapan İşletmelerinin Teknik Yapısı. Ziraat Fakültesi Dergisi, 9(1), 59–67.
• Çandar, A., & Gümüş, M. (2013). Bitki virüslerinin vektörlerle taşınmasına moleküler yaklaşımlar. Türkiye Entomoloji Bülteni, 2(3), 207–222.
• Çelen, H., & Öztürk, B. (2020). Türk Tohum Sertifikasyon Sistemi. Türktob Dergisi 31. Sayı, 27–34.
• CIVI. (2020). Civi Italia | Normativa. CIVI Italia İnternet Sitesi. http://www.civi-italia.it/site/en-EN/normativa.html
• CTIFL. (2020). CTIFL; Reseach, Innovation, Transfer. CTIFL İnternet Sitesi. http://www.ctifl.fr/DocPdf/Ctifl_anglais.pdf
• Engiz, M. (2020). Sağlam veri sağlam sektörde bulunur. Tarlasera, 2020(Ocak), 76–77.
• EPPO. (1994). Growing plants in growing medium prior to export. EPPO Bulletin, 24(54), 326–327.
• EPPO. (1995). Certitication Scheme. EPPO Bulletin, 25(4), 737–755.
• EPPO. (1999). Pathogen-tested material of Malus, Pyrus and Cydonia. EPPO Bulletin, 29(3), 239–252.
• EPPO. (2001). Certification scheme for almond, apricot, peach and plum. EPPO Bulletin, 31(4), 463–478.
• Gençtan, T., Tugay, M. E., Hüseyin Geçit, Bozkurt, B., Ergun, E., Ekiz, H., Yalvaç, K., Gevrek, M. N., Elçi, A., & Balkan, A. (2005). Türkiye’de Tohumluk, Fide ve Fidan Üretimi ve Kullanımı. Içinde Ziraat Mühendisliği VI. Teknik Kongresi (ss. 802–823). TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası.
• İnce, E. (2018). Türkiye’de Meyve ve Asma Fidanları Üretim Materyallerinde Tarım Bakanlığı Bitki Sağlığı Uygulama Çalışmaları. International Journal of Agricultural and Natural Sciences, 1(1), 14–18.
• Kamiloğlu Uysal, M., & Canbaz, A. (2020). Turunçgil Fidan Yetiştiriciliğinde Hatay. Uluslararası Anadolu Ziraat Mühendisliği Bilimleri Dergisi, 2(1), 1–12.
• Karamürsel, D., Öztürk, F. P., Emre, M., Bayav, A., & Oğuz, C. (2019). Türkiye’de Meyve Fidanı Üreten Kamu Kuruluşlarının Durum Analizi. Meyve Bilimi, 6(1), 7–14.
• Karamürsel, D., Öztürk, F. P., Kaçal, E., Bayav, A., Emre, M., Oğuz, C., Karamürsel, Ö. F., Akol, S., Sarısı, A., & Altındal, M. (2018). Meyve Fidanı Üreten İşletmelerin Sektöre Bakış ve Beklentileri. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 21, 86–94.
• Karamürsel, D., Pınar Öztürk, F., Oğuz, C., Emre, M., Bayav, A., Faruk Karamürsel, Ö., Akol, S., Kaçal, E., Sarisu, A., & Altindal, M. (2016). Türkiye’de Meyve Fidanı Üreten İşletmelerin Pazarlama Yapısı ve Sorunları. XII. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, 501–510.
• Kurt, S., Sezgin, M., Öztürk, B., Güney, E., & Güven, S. K. (2020). 2019 Yılı Faaliyet Raporu.
• Mışraklı, D., Ünal, Z., Adak, N., Çalış, Ö., & Tozlu, İ. (2019). Topraksız ve konvansiyonel koşulların turunçgillerde fidan gelişimi üzerine etkileri. Mediterranean Agricultural Sciences, 32, 85–90.
• NAKTUINBOUW. (2020). Arboriculture | Naktuinbouw. Naktuinbouw İnternet Sitesi. https://www.naktuinbouw.com/arboriculture
• Özdemir, M. (2014). Fidan Sertifikasyonu Nedir? Neden Sertifikalı Fidan Kullanılmalıdır? Agromedya Dergisi, 3(12), 28–32.
• Söylemezoğlu, G., Dumanoğlu, H., Çelik, H., Kunter, B., Atıcı, A., & Tahmaz, H. (2010). Türkiye’de Asma ve Meyve Fidanı Üretimi ve Kullanımı. Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi.
• TÜRKTOB. (2017). Fidancılık Sektörü Ulusal Strateji Raporu.
• Ünal, E. C. (2019, Kasım 10). Fidancılık sektöründe 100 milyon dolarlık ihracat hedefi. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/fidancilik-sektorunde-100-milyon-dolarlik-ihracat-hedefi/1640814
• Whitfield, A. E., Falk, B. W., & Rotenberg, D. (2015). Insect vector-mediated transmission of plant viruses. Virology, 479–480, 278–289.