KERRÂMİYYE'NİN KELAMÎ VE FIKHÎ MESELELERE YAKLAŞIMI

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 23, 15.12.2019

Mustafa Salih Edis

https://doi.org/10.46595/jad.631943

Öz

Bu makale; Horasan bölgesinde teşekkül ederek
İslâm’ın yayılmasını kendine bir görev telakki eden zühd menşeli Kerrâmiyye’nin
kelâmî ve fıkhî meseleler hakkındaki görüşlerini serdetmektedir. İbadet ve
taatle meşgul oldukları bilinen Kerrâmî önderlerin görüşlerini ortaya koyarken
temel motivasyonlarının dini insanlar için kolay kılarak İslamiyet’in
yayılışına katkı sağlamak olduğu bilinmektedir. Ancak teorik ve pratik hayata
ilişkin ortaya koydukları bu görüşler sebebiyle kimi zaman müstakil bir mezhep
hüviyetinde değerlendirilirken kimi zaman da farklı mezheplerin alt kolu olarak
değerlendirilmiştir. Nitekim Şia ile mücadelesi ve Hanefî düşünceyle paralellik
arz eden bazı görüşleri sebebiyle birtakım müelliflerce Ehl-i Sünnet
addedilmiştir. Bununla beraber özellikle muamelat alanında ortaya koydukları
görüşleriyle ise Ehl-i Sünnet düşüncesinden ayrılarak bid’at fırkalardan birisi
kabul edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Kerrâmiyye, Muhammed b. Kerrâm, Kelam, İtikad, Fıkıh

KERRAMIYE'S APPROACH TO THE THEOLOGY AND FIKHI ISSUES

Öz

Karramiyya
movement has ascetic basis and it is formed in region of Khorasan. This article
reveals remarks of Karramiyya on issues of theology and fiqh. Leaders of the
Karrami who known to be engaged in worship and obedience, main motivations are
contribute to the spread of Islam by making religion easier for people.
However, due to these views about theoretical and practical life, it is
sometimes evaluated as an independent sect and sometimes as a sub-branch of
different sects. As a matter of fact, because of his struggle with Shia and
some of his views which are in parallel with Hanafi thought, some authors
considered Ahl al-Sunnah. Nonetheless, they are particularly distinguished by
their views in the field of practice they were separated from the idea of Ahl
al-Sunnah and was accepted as one of the ahl al-bid’ah.

Anahtar Kelimeler

Karramiyya, Muhammad b. Karram, Fıqh, Theology

Kaynakça

• Alimoğlu Sürmeli, Zeynep. (2018). Ehl-i Sünnet’in Kerrâmiyye Eleştirisi. Kayseri: Kimlik Yayınları.
• Altaş, Eşref. (2017). İslam İlim ve Düşünce Geleneğinde Adudüddin el-Îcî. Ankara: İSAM Yayınları.
• Aydın, Salih. (2011). Das Verstandnisvon al-Kalam, die Theorievon al-İman unddie Religionspolitik der Karramiya. Viyana: Basılmamış Doktora Tezi, Danışman Stephan Prochazka.
• Aydın, Salih. (2016). İslam Düşüncesi-III. İstanbul: Külliyat Yayınları.
• Bağdâdî, Abdülkâhir b. Tâhir b. Muhammed. (2008). el-Fark beyne’l-Fırâk. Tah. Muhammed Khoşt, Kahire: Mektebetü ibn Sînâ.
• Bağdâdî, Abdülkâhir b. Tâhir b. Muhammed. (2016). Usûli’d-Dîn (Ehl-i Sünnet Akâidi). çev. Ömer Aydın, İstanbul: İşaret Yayınları.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed b. Ali es-Seyyid eş-Şerîf. (1841). Şerhu’l-Mevâkıf. İstanbul: y.y.
• Demir, Abdullah. (2017). Ebû İshak es-Saffâr’ın Kelâm Yöntemi. İstanbul: İSAM Yayınları.
• Doğan, Hüseyin. (2015). Horasan ve Maveraünnehir’de Ilımlı Bir İslam Politikası Kerrâmî Söylem ve Yansımaları. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Ebû Hanîfe, Numan b. Sabit. (2017). “Fıkhu’l-Ekber”, İmam Azam’ın Beş Eseri. çev. Mustafa Öz, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Ebû Hanîfe, Numan b. Sabit. (2017). “Vasiyyetü’l-İmam Ebî Hanîfe”, İmam Azam’ın Beş Eseri. çev. Mustafa Öz, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Ebû Temmâm. (1998). “Bâbü’ş-Şeytân”, Kitâbü’ş-Şecera. nşr. W. Madelung - Paul E. Walker, Leiden-Boston-Köln: Brill.
• Ebu’l-Meâlî. (1957). çev. Yahya el-Haşşâb, Mecelletü Külliyeti’l-Âdâb, Kâhire.
• Ebû’l-Mutî en-Nesefî. (1980). “Kitāb ar-RaddalāAhl al-Bidawa l-Ahwā ad-Dālla al-Mudilla”, Annales İslamologiques. ed. Marie Bernand, Caire: Institut Francaisd ’archeologie Orientaledu Caire, c. XVI/68.
• Ebû Şühbe, Muhammed b. Muhammed b. Süveylm. (t.y.) el-Vasît fî Ulûmi ve Mustalahi’l-Hadîs. Beyrut: Dâru’l-Fikri’l-Arabî.
• Edis, Mustafa Salih. (2018). Kerrâmî Zühd Hareketi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışmanı Bülent Akot, Ankara: Yıldırım Beyazıt Sosyal Bilimler Enstitüsü. el-‘Askalânî, İbn Hacer. (t.y.) Lisânu’l-Mîzân, y.y..
• el-Bikâî, Burhaneddin İbrahim b. Ömer. (2007). en-Nüketi’l-Vefiyyebima fî şerh-i Elfiyye. tah. Mahir Yasin, Riyad: Mektebetü’r-Rüşd Nâşirûn.
• el-Eş’arî, Ebû’l-Hasan. (2005). İlk Dönem İslam Mezhepleri (Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve İhtilafu’l-Musallîn). çev. Mehmet Dalkılıç ve Ömer Aydın, İstabul: Kabalcı Yayınevi.
• el-Huseynî, Ebû’l-Me’âlî Muhammed. (1895). Kitâbu Beyâni’l-Edyân der Şerhi Edyân ve Mezâhibi Câhiliyyi ve İslâmiyyi. tah. Abbas İkbâl, Tahran: Mabaatu Meclis.
• el-İsferâyînî, Ebû’l-Muzaffer. (1983). et-Tabsîrfî’d-Dîn. tah. Yusuf el-Hut, Beyrut: y.y.
• el-Keşmîrî, Muhammed Enver Şah b. Ma’zum Şah. (2004). el-Arafe’ş-Şaz Şerhu Sünen et-Tirmizî. tsh. Şeyh Mahmud Şâkir, Beyrut: Dâru’t-Tirâsi’l-Arabî.
• el-Makdisî, Mutahhir b. Tâhir. (t.y.) Kitâbu’l-Bedve’t-Tarih, Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye.
• el-Malatî. (2007). et-Tenbîhve’r-Red ‘alâ Ehli’l Ehvâ ve’l-Bida’. thk. Muhammed Zahid el-Kevserî, Kahire: Mektebetü’l-Ezheriyye.
• el-Utbî, EbûNasr Muhammed b. Abdülcebbâr. (2004). Kitâbu’l-Yemînî. tah. İhsan Zünûn Abdüllatif Sâmirî, Beyrut: Dâru’t-Tuleyâ. en-Nîşâbûrî, EbûHafs. Ravnâku’l-Mecâlis. e sayfa.
• Erdem, Erol. (1994). Kerrâmiyye Mezhebi ve İtikadi Görüşleri. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman Hasan Onat, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erdoğan, Naim. (1978). Kıyamet-Ahiret-Ölüm ve Sonrası. İstanbul: Sağlam Kitapevi.
• es-Sâbûnî, Nûreddin. (1969). Kitâbu’l-bidâye min kifâyefi’l-hidâye fî usuli’d-dîn. tah. Fethullah Kalif, Dâru’l-Meârif.
• es-Suğdî, Ali b. Hüseyin b. Muhammed. (1984). en-Nutaffî’l-Fetevâ. tah. Salâhuddîn en-Nâhî, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
• ez-Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymâz. (t.y.) Mîzânu’l-İ‘tidâ.y.y..
• Fahreddîn er-Razî, Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. (1986). İtikâdâtü Firâkı’l-Müslimîn ve’l-Müşrikîn, Beyrut:y.y..
• Gazzâlî, Ebî Hamid Muhammed b. Muhammed. (2016). el-İktisâdve’l-İ’tikâd. Düzenleme: Muvaffak Fevzi el-Cebir, Dımaşk: Daru’l-Hikme.
• Hakîm es-Semerkandî, Ebû Kasım İshak b. Muhammed. (t.y.). es-Sevâdu’l-A’zam. İstanbul: Yasin Yayınları.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ahmed b. Ali b. Muhammed. (2000). Müntehabu min Kitâbu’z-Zühd ve’r-Rekâik. tah. Âmir Hasan Sabri, Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye.
• İbn Muhammed el-Hasenî, Muhammed b. İsmail b. Salah. (1997). Tevdîhu’l-Efkâri’l-Meânî Tankîhu’l-Enzâr. tah. Ebû Abdurrahman Salah b. Muhammed Aveyda, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• İbn Dâî er-Râzî, Seyyid Murtezâ b. DâîHasenî. (1945). Tabsırâtu’l-Avâm fî Marifeti Mekâlâti’l-Enâm. tsh. Abbâs İkbal, İntişârâtı Esâtir.
• İbnTeymiyye, Ebû’l-Abbas Takiyyüddîn Ahmed b. Abdilhalim b. Mecdiddîn Abdisselâm el-Hârânî. (1989). Minhacü’s-Sünneti’n-Nebeviyye fi NakziKelâmi’ş-Şia ve’l-Kaderiyye. nşr. Abdulkâdir el-Arnaût-Mahmûd el-Arnaût, Beyrut.
• İbnü’l-Cevzî, Ebû’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. (1992). Telbîsüİblîs. Beyrut.
• Îcî, Adidüddîn Abdurrahman b. Ahmed. (1997). Kitâbu’l-Mevâkıf. tah. Abdurrahman Amîra, Beyrut: Dâru’l-Cîl.
• Karadaş, Cafer. (2007). “Kerrâmiye ve İtikâdı”. Kelam Araştırmaları Dergisi, y.y.
• Knysh, Alexander. (2008). Tasavvuf Tarihi. İzmir: Ufuk Yayınları.
• Malamud, Margaret. (2005) “Ortaçağ Horasanında Sapkın Bir Politika: Nişabur Kerrâmiyyesi”. çev. Hüseyin Doğan, İstanbul: Kelam Araştırmaları Dergisi.
• Mâturîdî, Muhammed b. Muhammed ebû Mansûr. (2001). Kitâbu’t-Tevhîd. tah. Bekir Topaloğlu, Muhammed Ârûşî, Beyrut: Dâru’s-Sadr.
• Melchert, Christopher. (2018). Sünni Düşüncenin Teşekkülü. çev. Ali Hakan Çavuşoğlu, İstanbul: Klasik.
• Mukaddesî, Ebû Abdullah Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekir el-Benna. (2015).Ahsenü’t-Tekâsım (İslam Coğrafyası). çev. Ahsen Batur, İstanbul: Selenge Yayınları.
• Pezdevî, İmam Ebû’l-Yüsr. (1994). Ehl-i Sünnet Akâdi (Usûlu’d-Dîn). çev. Şerafettin Gölcük, İstanbul: Kayıhan Yayınları.
• Sarıkaya, Mehmet Saffet. (2017). “Tasavvufun Teşekkül Sürecinde Zühd-Kesb İlişkisine Dair Bazı Değerlendirmeler”. İslâm Tasavvufunun Teşekkülüne Dair Araştırmalar, ed. Necmeddin Bardakçı, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Matbaa.
• Sayrafînî, TakiyyüddînEbû İshak İbrahim b. Muhammed. (1994). El-Müntehâb min Kitâbi’s-Siyâkli Târîhi Nisabûr. tah. Halid Haydar, Beyrut: Dâru’l-Fikir.
• Sem’ânî, Abdulkerim b. Muhammed b. Mansûr et-Temîmî. (1962). el-Ensâb. tah. Abdurrahman b. Yahya, Haydarabad: Meclisu Dâiretu Meârifu’l-Usmâniyye.
• Semerkandî, Ebû’l-Leys. (1975). Tenbîhu’l-Gâfilîn ve Bustânu’l-Ârifîn. çev. Abdülkadir Akçiçek, İstanbul: Bedir Yayınevi.
• Şehristânî, Ebû’l-Feth Tacüddîn Muhammed b. Abdilkerîm b. Ahmed. (1968). el-Milel ve’n-Nihal, tah. Abdulaziz Muhammed el-Vekîl, Haleb: Müessesetü’l-Halebî.
• Watt, W. Montgomery. (2001). İslam Düşüncesinin Teşekkül Devri (The Formative Period of Islamic Thought). çev. Ethem Ruhi Fığlalı, İstanbul: Şa-to İlahiyat.
• Yâkût, Şihabeddin Ebû Abdillah Yâkût b. Abdillah el-Hamavî er-Rûmî el-Bağdâdî el-Hamavî. (1968-1995). Mu’cemu’l-Buldân, Beyrut.
• Yılmaz, Ömer. (2017). Geçmişten Günümüze Tasavvuf ve Tarîkatlar. Ankara: Akçağ.
• Zerkeşî, Ebû Abdillah Bedreddin b. Muhammed Abdillah b. Bahadır. (1998). Nükte alâ Mukaddimetüibnü’s-Salâh. tah. Zeyne’l-Âbidîn b. Bilâferîc, Riyad: Edvâü’s-Selef.
• Zysow, Aron. (1988). “Two Unrecognized Karrami Texts”. Journal of The American Oriental Society, y.y..