Conspicuous Religiosity in the Qur'an as an Example of Consumer Culture

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 129 - 149, 15.04.2021

Meryem Sümeyye Atmaca

https://doi.org/10.46595/jad.881172

Öz

Tüketim Kültürünün Bir Örneği Olarak Kur'an'da Gösterişçi Dindarlık

Öz

İnsanın yaşadığı her dönemde var olan ancak, dünya üzerinde son yüzyılda etkisi daha fazla hissedilir hâle gelen tüketim kültürü, sosyal yaşamdaki birçok dengeyi de etkilemiştir. Böylece tüketim, insanın ihtiyacına yönelik gerçekleştirdiği bir davranış olmaktan çıkmış ve artık insan, tüketmeyi bir ihtiyaç olarak görmeye başlamıştır. İnsan, varlığını tüketimle görünür hâle getirmeye çalışmıştır. Kapitalist düzenin hâkim olduğu dünyada, toplumdaki yabancılaşma artmıştır. Samimi insan ilişkileri yerini, daha bireysel ilişkilerin var olduğu küresel bir dünyaya bırakmıştır. İnsanlar, göstergelerle birbirlerine mesaj vermeye başlamışlardır. Bu göstergeler, genellikle marka değeri olan ürünlerdir. Bu çalışmada, tüketim kültürü bağlamında Kur’an’da gösterişçi dindarlığın görünümleri sosyolojik olarak ele alınmıştır. Araştırmanın amacı ise, tüketim kültürü bağlamında gösterişçi dindarlığın sosyolojik görünümlerini a) lüks tüketim ve yapılan harcamalar bakımından gösterişçi dindarlık, b) itikadi açıdan gösterişçi dindarlık ve c) ameli açıdan gösterişçi dindarlık yönünden ele almaktır. Bu çalışmada, açıklayıcı yöntem bağlamında tarihsel dokümantasyon tekniği kullanılmıştır. Öyle ki Kur'an, gösterişçiliği eleştirmiş ve dünya hayatının geçiciliğinden bahsetmiştir. Bu anlamda samimiyetle yapılmayan ibadetlerin kabul edilmeyeceğini ve katıldıkları ilim meclislerinin, münafıklara hiçbir faydasının olmayacağını vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kur'an'da gösteriş, Tüketim Kültürü, Kapitalizm, Dindarlık, Gösterişçi Dindarlık

Kaynakça

• Açıkalın, Sezgin vd. “Veblen'ci Gösteriş Amaçlı Tüketim”. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi 4/7 (01 Haziran 2004), 1-18.
• Adler-Nissen, Rebecca. “Stigma Management in International Relations: Transgressive Identities, Norms, and Order in International Society”. International Organization 68/1 (Ocak 2014), 143-176. https://doi.org/10.1017/S0020818313000337
• Allport, W. Gordon. Birey ve Dini. çev. Bilal Sambur. Ankara: Elis Yayınları, 2004.
• Altıntaş, Ramazan. Din ve Sekülerleşme. İstanbul: Pınar Yayınları, 2005.
• Altuntaş, Halil vd. Diyanet İşleri Başkanlığı Kur’an’ı Kerim Meali. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Basım, 2011.
• Aydoğan, Filiz. “Tüketim Kültürünün Gölgesinde Kentler”. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 27/2 (11 Mart 2015), 203-215.
• Batı, Uğur. Tüketici Davranışları Tüketim Kültürü, Psikolojisi ve Sosyolojisi Üzerine Şeytanın Notları. İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım, 2015.
• Belhî, Ebü’l-Hasen Mukātil b. Süleymân b. Beşîr el-Ezdî. Tefsir-i Kebir. 3 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1. Basım, 2003.
• Bocock, Robert. Tüketim. çev. İrem Kutluk. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları, 3. Basım, 2009.
• Çakar, Ferihan. “Amellerin Boşa Çıkması Bağlamında: Riya”. Ekev Akademi Dergisi 66 (01 Ocak 2016), 289-289. https://doi.org/10.17753/Ekev602
• Çiçek, Refikullah. İslam Ve Kapitalizm. Ankara: Kalkan Matbaacılık, 2012.
• Çınar, Recai vd. “Tüketim Toplumunun Şekillenmesi ve Tüketici Davranışları -Karşılaştırmalı Bir Uygulama-”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 13/1 (20 Nisan 2010), 277-300.
• Dal, N.Esra. “Tüketim Toplumu ve Tüketim Toplumuna Yöneltilen Eleştiriler Üzerine Bir Araştırma”. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9/19 (30 Haziran 2017), 1-21. https://doi.org/10.20875/makusobed.311006
• Demir, Recep. “Doyumsuz Tüketim Arzusu ve Çevre Sorununa Kuran Çerçevesinde Bakış / A View Within the Quran’s Perspective to the Desire of Over- Consumption and Enviromental Issue”. Journal of History Culture and Art Research 1/4 (25 Aralık 2012), 1-12. https://doi.org/10.7596/taksad.v1i4.105
• Demirel, Songül vd. “Tüketim, Postmodernizm ve Kapitalizm Örgüsü”. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi 2/1 (10 Haziran 2015), 115-138. https://doi.org/10.24955/ilef.305275
• Demirezen, İsmail. Tüketim Toplumu Ve Din. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi, 2015.
• Duman, M.Zeki. Tüketimin Bireysel, Toplumsal ve Kültürel Etkileri. Ankara: Anı Yayıncılık, 2018.
• Eglitis, Daina. “Class, Culture, and Consumption:Representationsof Stratification in Post-communist Latvia”. Cultural Sociology 5/3 (2010), 423-446.
• İbn Acibe, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. Mehdî el-Hasenî eş-Şâzelî. Bahrü’l-Medid fi Tefsiri’l-Kur’ani’l-Mecid Kur’an’ın Tefsiri ve Tasavvufi İşaretleri. İstanbul: Semerkand Yayınları, 2011.
• Ertit, Volkan. Sekülerleşme. Ankara: Liberte Yayınları, 1. Basım, 2014.
• Göle, Nilüfer. Seküler ve Dinsel Aşınan Sınırlar. İstanbul: Metis Yayınları, 2012.
• Guevera, Ernesto Che. Gençlik Üzerine Yazılar. çev. Baran Aladanlı. İstanbul: Arya Yayıncılık, 2016.
• Güngör, Özcan. “Kur’an’da Sosyal Bütünleşme”. Diyanet İlmi Dergi 43/2 (2007), 173-190.
• Haşıloğlu, S.Burak vd. “Dindarlık Olgusunun Satın Alma Davranışı Faktörleri Üzerinde Etkisi”. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi 4/1 (01 Ocak 2012), 1-18.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 4. Basım, 2001.
• İbn Kesir, Ebu'l-Fida İsmail İmadu'd-Din ibn Ömer îbn Kesîr İbn Davud îbn Kesîr el-Dımaşkî el-Kureyşî. Muhtasar İbn-i Kesir Tefsiri. çev. Savaş Kocabaş. 10 Cilt, İstanbul: Karınca- Polen Yayınları, 2015.
• İbn Kesir, Ebu'l-Fida İsmail İmadu'd-Din îbn Ömer îbn Kesîr İbn Davud îbn Kesîr el-Dımaşkî el-Kureyşî. Büyük Kur’an Tefsiri. çev. Abdulvehhab Öztürk. İstanbul: Kahraman Yayınları, 2017.
• İlter, Esat. “Tüketim Kültürünün Tarihsel Gelişim Süreci ve Bireysel, Toplumsal ve Kültürel Etkilerinin İncelenmesi”. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 12/2 (2009), 461-476.
• İnce, Abdullah vd. “Tüketim Dinamikleri Ölçeği: Kurumsal Din Eğitimi Almış Bireylerde Tüketim Eğilimleri”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 22/1 (15 Haziran 2018), 63-92. https://doi.org/10.18505/cuid.377688
• İslamoğlu, A. Hamdi vd. Tüketici Davranışları. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım, 3. Basım, 2010.
• Karaoğlan, Arslan. “Kur’an’da Anlatılan Münafık Tipolojilerinin En Belirgin Karakteristik Özellikleri -Nisâ 142-143. Ayetleri Örneği-”. Eskiyeni 38 (20 Mart 2019), 45-76.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. Kur’an Psikoloji Atlası- Uygulamalı Psikolojik Tefsir. 8 Cilt, Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları, 2017.
• Koç, Mustafa. “Dindarlığın Oluşumuna Din Eğitiminin Psiko-Pedagojik Katkıları: ‘Değer-Yoksun Dindarlık’ Tipolojisi Bağlamında Teorik Bir Yaklaşım*” 15/ (2017), 87-138.
• Köroğlu, C. Zehra. Tüketim Kültürü ve Din. Ankara: Gümüşhane Üniversitesi, 2012.
• Kurt, Abdurrahman. “Dindarlığı Etkileyen Faktörler”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18 / 2 (Haziran 2009), 1-26.
• Kuşeyri, Abdulkerim. Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyri Risalesi. İstanbul: Dergah Yayınları, 2009.
• Maslow, Abraham. İnsan Olmanın Psikolojisi. çev. Okhan Gündüz. İstanbul: Kuraldışı Yayıncılık, 2011.
• Miller, Vincent J. Consuming Religion: Christian Faith and Practice in a Consumer Culture. Newyork: Contiuum, 2003.
• Namlı, Abdullah. “İbadetler ve Allah’ın Çeşitlendirilmiş Sevaplandırma Şekilleri”. Tasavvur / Tekirdağ İlahiyat Dergisi 4/2 (30 Aralık 2018), 564-598.
• Nesefi, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Nesefi Tefsiri. 2 Cilt. İstanbul: Ravza Yayınları, 1. Basım, 2003.
• Okumuş, Ejder. Gösterişçi Dindarlık. İstanbul: Özgü Yayıncılık, Lord Matbaası, 2. baskı, 2017.
• Orçan, Mustafa. Osmanlı’dan Günümüze Modern Türk Tüketim Kültürü. Ankara: Harf Eğitim Yayıncılığı, 2008.
• Özbolat, Abdullah. Kapitalizme Eklemlenme Dindar Orta Sınıfta Tüketim Kültürü. Adana: Karahan Kitabevi, 2015.
• Özcan, Burcu. “Hedonizm ve Kimlik Temeline Dayalı Postmodern Tüketim Yaklaşımı”. Istanbul Journal of Sociological Studies 0 / 35 (Eylül 2011), 119-130.
• Özdemir, Ahmet. “Kur’an’da İhlas”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/2 (01 Aralık 2015), 153-166.
• Öztaş, Fatih vd. “Kimlik, Mekân, Kutsallık: Tüketim Mabetlerinde Kimlik Arayışı”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/17 (15 Ocak 2020), 111-128.
• Parıltı, Cemalettin. “Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kuramında Kendini Gerçekleştirme”. Kamu-İş Dergisi 4/4 (1999), 267-277.
• Pişkin, Mücahid. “Tüketim Toplumu’nda Din ve Dinî Değerler: Lüks Hac ve Umre Örnek Olayı”. İnsan ve Toplum, 6/2 (2016), 1-24.
• Saad, Gad. The Evolutionary Bases Of Consumption. Mahwah: Lawrence Erlbaum Associates, 2007.
• Solomon, Michael vd. Consumer Behaivour A European Perspective. New Jersey: Prentice Hall/Financial Times, 2010.
• Subaşı, Necdet. Gündelik Hayat ve Dinsellik. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
• Tan, Mehmet. “Tüketim Kültürü Bağlamında İstek ve İhtiyaçların Oluşumu: Kavramsal Bir Analiz”. Fırat Üniversitesi Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 3/2 (31 Aralık 2019), 193-218.
• Torlak, Ömer. Tüketim Bireysel Eylemin Toplumsal Dönüşümü. İstanbul: İnkılâb Yayınları, 2016.
• Ülken, Hilmi Ziya. Sosyoloji Sözlüğü. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı, 1969.
• Veblen, Thorstein. Aylak Sınıfın Kuramı. çev. Cumhur Atay vd. İstanbul: Urzeni Yayıncılık,2020
• Weber, Max. Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu. çev. Zeynep Gürata. Ankara: Ayraç Yayınevi, 2008.
• Yanıklar, Cengiz. Tüketimin Sosyolojisi. İstanbul: Birey Yayıncılık, 2006.