The Rhetoric of The Arrangement of The Name “Allah” in the Quran: Mafulun Bih Example

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 173 - 196, 15.06.2021

Abdussamet Varlı

https://doi.org/10.46595/jad.923887

Öz

In the present study, "Allah" Lafza-i Celâli and its arrangement in the Qur'an in terms of rhetoric, Lafzatullah's place of mef'ul as bih is discussed. Since Lafzatullah is a very broad subject to be handled in terms of verse rhetoric in general, the article only deals with the places where the word "Allah" comes as bih in the Quran and is expressed as mansubun ʻale't-taʻzîm is satisfied. Also this article; It is investigating the interpretability aspect of the word "Allah", which comes in the position of mef'ul, in terms of grammar rules and "grammar philosophy". When examined in terms of grammatical philosophy, the relations between sentence elements and the explanation of the places where Lafzatullah is actually actor in the Quran is the subject of this study. In the study, in which the context of the words of Allah in the Quran was discussed, it was tried to be presented to the attention of the reader what are the rhetoric and linguistic subtleties in the use of the word Allah. The subject that is tried to be explained in this framework has been handled by taking certain examples from the Quran, and the world of meaning of the word God has been discussed on these examples. In this context, efforts have been made to express that the meaning is actually the subject in places where the word God has been passed as an object.

Anahtar Kelimeler

Allah, Rhetoric, Eloquence, Syntax, Subject.

بلاغة النظم في اسم الجلالة في القرآن الكريم: المفعول به أنموذجا

Öz

يتناول هذا البحث اسم الجلالة "الله" وبلاغة نظمه في القرآن الكريم. ولما كان هذا الموضوع من الاتساع بمكان، فقد تخصص البحث في موقع اسم الجلالة "الله" في منطقة المفعول به/المنصوب على التعظيم. وقد حاول البحث الكشف عن العلاقة بين الجانب النحوي التقعيدي والجانب الدلالي التأويلي - بما يسمى فلسفة النحو - لاسم الجلالة "الله" في منطقة المفعول به / المنصوب على التعظيم.

والنقطة الجوهرية التي يحاول هذا البحث إظهارها لنا تتمثل في أن اسم الجلالة "الله" – عز وجل - عندما يرد في منطقة المفعول به / أي المنصوب على التعظيم ، يرد على مستوى الظاهر. أما بتأمله على المستوى التأويلي، يُدْرِك مَنْ يحاول تحليل العلاقات بين مفردات التركيب أن اسم الجلالة "الله" هو الفاعل الأصلي.

ومن يتأمل آيات الذكر الحكيم، يدرك وجوه الإعجاز القرآني. والأعجب من هذا، أن هذا الإعجاز ينبع من داخل النص القرآني من ناحية،ويستمر إلى يوم أن يرث الله الأرض ومن عليها من ناحية أخرى.

وإذا كان هذا البحث يتخصص في الإعجاز اللغوي، فإن أوجه الإعجاز اللغوي نفسها من الاتساع والتعدد والكثرة بمكان. وحتى لو خصصنا الحديث عن بلاغة النظم في اسم الجلالة "الله" في القرآن الكريم، لوجدنا أنفسنا أمام أوجه لا حصر لها من البلاغة والبيان لاسم الجلالة "الله" في القرآن الكريم. 

Anahtar Kelimeler

الله،, بلاغة, النحو, المفعول به

Kur’an’da Allah ism-i Celâl’indeki Nazım Belagatı: Mef’ûlün Bih Örneği

Öz

Elinizdeki çalışma, “Allah” Lafza-i Celâli ve retorik açısından Kur’an-ı Kerîm'deki dizilimi konularından biri olan Lafzatullah’ın mef’ulün bih olarak yer alışı ele alınmaktadır. Genel anlamda Lafzatullah’ın nazım belagatı yönünden ele alınması çok geniş bir konu olduğundan makale, yalnızca “Allah” lafzının Kur’ân-ı Kerîm’de mef’ulün bih olarak olarak gelip, mansûbun ʻale’t-taʻzîm olarak ifade edildiği yerleri ele almakla yetinmiştir. Aynı zamanda bu makale; mef’ul konumunda gelen “Allah” lafzının, gramer kuralları ile “gramer felsefesi” açısından yorumlanabilirlik yönünü araştırmaktadır.

Kur’ân-ı Kerîm’de görünürde mef’ûlün bih konumunda olan, fakat gramer felsefesi açısından incelendiğinde, cümle ögeleri arasındaki ilişkiler ve anlamsal boyutuyla Lafzatullah’ın aslında fail durumunda olduğu yerlerin izahı elinizdeki çalışmada konu edilmektedir. Kur’an-ı Kerim’de geçmekte olan Allah lafızlarının bağlamının ele alınmış olduğu çalışmada, Allah lafzının kullanımındaki belagat ve dilsel inceliklerin neler olduğu okuyucunun dikkatine sunulmaya çalışılmıştır. Bu çerçevede anlatılmaya çalışılan konu, Kur’an’dan belli örnekler ele alınarak işlenmiş, bu örnekler üzerinde Allah lafzının anlam dünyası ele alınmıştır. Bu kapsamda Allah lafzının nesne olarak geçmiş olduğu yerlerde, mananın aslında özne olduğu ifade edilmeye gayret edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Allah, Retorik, Belagat, Nahiv, Mef’ûlün Bih.

Kaynakça

• Abbas, Hasan. en-Nahvu’l-vâfî. 3. Baskı. Yy.: Darü’l-mearif, ts.
• Ahmed Muhtar, Ömer. Mu’cemu’l-lugatu’l-Arabiyye. Yy.: ‘Alemü’l-Kütüb, 2008.
• Alûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillâh b. Mahmûd el-Hüseynî. Ruhu’l-me`anî. Beyrut: Daru İhyâi’t-Türasi’l-Arabi, ts.
• Amir b. Tufeyl. Dîvanu Amir b. Tufeyl. Beyrut: Daru’s-Sadr, 1979.
• Avde, Halîl. et-Tadavvuru’d-delâlî beyne lügati’ş-ş’iri’l-cahili ve lugati’l-Kur’ani’l-Kerim. Ürdün: Mektebetü’l-Menar, 1985.
• Bâkıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib b. Muhammed el-Basrî. İʿcâzü’l-Kurʾân. Thk. Ahmed Sakr. 3. Baskı. Kahire: Darü’l-Mearif, ts.
• Bikaî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn İbrâhîm b. Ömer b. Hasen er-Rubât el-Hırbevî. Nazmü’d-dürer fî tenasûbi’l-ayati ve’s-süver. Kahire: Darü’l-Kitabi’l-İslami, ts.
• Cürcânî, Ebû Bekr Abdülkāhir b. Abdirrahmân b. Muhammed. Delâilü’l-icâz. Thk. Mahmud Muhammed Şakir. Kahire: Mektebetü Hanci, ts.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. Thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asrıyye, ts.
• Ebu’s-Suûd, İrşâdü’l-ʿakli’s-selîm. Beyrut: Daru İhyâi’t-Türasi’l-Arabi, ts.
• Endelüsî, Ebû Hayyân Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân. el-Bahrü’l-muhît, Thk. Adil Ahmed Abdülmevcud. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 1993.
• Fadıl es-Samuraî. Meâni’n-nahv. Amman: Daru’l-Fikr, 2000.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed b. Muhammed et-Tâhir et-Tûnisî. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Daru’t-Tunusiyye, 1984
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî. Lisanü’l-Arab. Mısır: Darü’l-Mearif, 1979.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm. el-ʿAḳīdetü’t-Tedmüriyye. Thk. Muhammed b. Avde’s-Suûdî. 6. Baskı. Mektebetü’l-Abikan, 2000.
• İbn Ukeyl, Ebû Muhammed Bahâüddîn Abdullah. Şerhu İbn Ukeyl. Thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid. 20. Baskı. Kahire: Darü’t-Türas, 1980.
• İbn Yaîş, Yaîş b. Ali. Şerhu’l-mufassal. Thk. İmil Bedî Yakub. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
• İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb. el-Müfredât. Thk. Saffan Adnan Dâvûdî. 4. Baskı. Dımaşk: Daru’l-Kalem, 2009.
• Kazvînî, Ebü’l-Meâlî Celâlüddîn el-Hatîb Muhammed b. Abdirrahmân b. Ömer b. Ahmed. el-Îzah fî ulumi’l-belaga. Thk. İbrahim Şemsüddin. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Kefevî, Eyyüb b. Musa el-Hüseynî. el-Külliyât. 3. Baskı. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1998.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Cami’ li ahkami’l-Kur’an. Thk. Abdullah b. Abdulmugsin et-Türkî. Müessesetü’r-Risale, 2006.
• Muhammed Süleyman Yâkut. İ’rabu’l-Kur’ani’l-Kerim. Darü’l-Marifeti’l-Camiiyye, ts.
• Nabia ez-Zeybânî. Divanü en-Nabia ez-Zeybânî. Thk. Abbas Abdüssettar. 3. Baskı. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996.
• Nasr Hamid Ebû Zeyd. Mefhumu’n-Nass, el-Heyetü’l-‘Ammetü’l-Mısriyye, 1990.
• Neysaburî. Esbâbu’n-nüzûl. Thk. Besyûnî. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1991.
• Radî, Muhammed b. el-Hasen el-İsterâbâzî es-Semnâî. Şerḥu’r-Radî li kafiyeti İbnü’l-Hacib. Thk. İbrahim el-Hıfdî. Camiatü’l-İmam Muhammed b. Suûd, 1993.
• Sekkâkî, Ebû Ya‘kūb Sirâcüddîn Yûsuf b. Ebî Bekr Muhammed b. Alî el-Hârizmî. Miftâḥu’l-ʿulûm. Thk. Abdülhamit Handâvî. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. Hemu’l-hevâmi’ fî şerhi cemu’l-cevami’. Thk. Abdülâl Salim. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1992.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Thk. Beşşar Avad Maruf. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Beyrut: Daru’l-Garbi’l-İslami, 1998.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşaf. Thk. Adil Ahmed Abdülmevcûd. Mektebetü’l-Abikan, 1418.