The Strategy of Coping with Trauma of the Turkish Type –Turning Pain İnto Honey: Sarıkamış Example

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 268 - 291, 15.06.2022

Nurdan Yağlı

https://doi.org/10.46595/jad.1111192

Öz

Social traumas, like individual traumas, can also bring along some adjustment problems. Events that ocur due to traumatic causes such as war, natural disaster, and terrorism have the power to affect not only individuals but also the society in general. It is a known fact that there are defeats as well as victories in Turkish history. The Sarıkamış Operation, which lasted for ten days in 1915, ended unsuccessfully due to adverse weather conditions and harsh geographical conditions and many martyrs were given. If the Sarıkamış operation is evaluated from an objective point of view in terms of political psychology, it can be said that it is a chosen trauma. Just like the Balkan wars, it had heavy consequences and received with sadly by th ecommunity. However, due to the ongoing War of Independence, Çanakkale Victory was brought to the forefront in order to provide morale and motivation to the people, while Sarıkamış remained in the background with its sad story. Despite all these negative conditions, the Turkish nation understood the Sarıkamış Operation not as a chosen trauma, but as a chosen victory and embraced it with all its pain and sweetness. At the point reached today, the Martyrs of Sarıkamış are commemorated with the participation of thousands of people every year, and it is aimed to strengthen the social identity from here, to in still a national consciousness in the youth, and to live and maintain the feelings of loyalty by completing the mourning process that could not be held on time. Adopting the method of spiritual-psycho-sociale valuation and analysis of historical data, this research is the first to contribute to the evaluation of the Sarıkamış Operation or the Sarıkamış Epic in terms of political psychology. In the study, three main conclusions were reached based on the example of Sarıkamış in coping with social trauma. The first of these can be listed as the role of space and symbols in coping with trauma, the second the role of values such as patriotism and martyrdom and the role of spirituality in coping, and finally the role of identity construction in the coping process. 

Anahtar Kelimeler

Politicalpsychology, Trauma, Coping, Sarıkamış, Martrydom

Türk Tipi Travmayla Baş Etme Stratejisi – Acıyı Bal Eylemek: Sarıkamış Destanı Örneği

Öz

Bireysel travmalar gibi toplumsal travmalar da beraberinde bir takım uyum sorunlarını getirebilir. Savaş, doğal afet, terör gibi travmatik nedenlerle gerçekleşen olaylar sadece bireyleri değil toplumun genelini de etkileme kapasitesine sahiptir. Türk tarihinde zaferler kadar yenilgilerin de olduğu bilinen bir gerçektir. 1915 yılında on gün süren Sarıkamış Harekâtı olumsuz hava koşulları ve çetin coğrafi şartlar nedeniyle başarısızlıkla sonuçlanmış çok sayıda şehit verilmiştir. Sarıkamış harekatı politik psikoloji açısından objektif bir bakış açısıyla değerlendirildiğinde seçilmiş bir travma olduğu söylenebilir. Tıpkı Balkan savaşları gibi ağır sonuçları olmuş ve toplum tarafından üzüntüyle karşılanmıştır. Ancak devam etmekte olan Kurtuluş Savaşı nedeniyle Çanakkale Zaferi halka moral ve motivasyon sağlamak adına daha fazla ön plana çıkarılırken Sarıkamış hüzün dolu hikayesiyle geri planda kalmıştır. Bütün bu olumsuz koşullara rağmen Türk milleti Sarıkamış Harekatını seçilmiş bir travma olarak değil seçilmiş bir zafer olarak anlamlandırmış, acısıyla tatlısıyla bağrına basmıştır. Bugün gelinen noktada Sarıkamış Şehitleri her yıl binlerce kişinin katılımıyla anılmakta ve buradan toplumsal kimliğin güçlendirilmesi, gençlere milli bir şuur aşılamak ve zamanında tutulamayan yas sürecini tamamlayarak vefa duygularını yaşamak ve yaşatmak amaçlanmaktadır. Tarihsel verilerin psiko-sosyal açıdan değerlendirilmesi ve analiz edilmesi yöntemini benimseyen bu araştırma Sarıkamış Harekâtının ya da Sarıkamış Destanının politik psikoloji yönüyle değerlendirilmesine katkı sunmayı amaçlaması bakımından ilk olma özelliğine sahiptir. Araştırmada toplumsal travmayla baş etmede Sarıkamış örneğinden yola çıkarak üç ana sonuca ulaşılmıştır. Bunlardan ilki mekânın ve sembollerin travmayla baş etmedeki rolü, ikincisi vatan sevgisi ve şehitlik gibi değerlerin ve maneviyatın baş etmede rolü, son olarak ise baş etme sürecinde kimlik inşasının rolü şeklinde sıralanabilir.

Anahtar Kelimeler

Politik Psikoloji, Travma, Baş Etme, Sarıkamış, Şehitlik

Kaynakça

• Akça, Hilal. “Tarihî Romandan Millî Kimliğe: Sarıkamış/Beyaz Hüzün”. Hikmet Akademik Edebiyat Dergisi 2/4 (2016), 66-87.
• Aksakallı, Zühal, Selçuk, Gökalp Nuri ve Işık, Cem. “Nene Hatun Tarihi Milli Parkının Hüzün Turizmi ve Mabetleşme Yönünden Değerlendirilmesi”. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi IV (2017), 215-240.
• Alp, İlker. "Balkan Savaşlarında Türk ve İslam Dünyasından Gelen Yardımlar” . Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi 7 / 2 (2018), 273-309.
• Arıboğan, Deniz Ülke. “Politik Karar, Tutum ve Davranışlarımızı Bireyselden Toplumsala Uzanan Bir Yelpazede Anlama ve Açıklama Kılavuzu Olarak Politik Psikoloji”. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 10 (2020), 37-62.
• Ata, Bahri. Müzelerle ve Tarihî Mekânlarla Tarih Öğretimi: Tarih Öğretmenlerinin “Müze Eğitimine” İlişkin Görüşleri. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2002.
• Audergon, Arlene. “Collective trauma: the nightmare of history”. Psychother. Politics Int 2/1 (2006), 16-31.
• Aydemir, Mustafa - Yılmaz, Nusret. “Toplumsal Bellek Bağlamında Sarıkamış Harekâtı’nın Türk Romanına Yansıması”. Folklor/Edebiyat 23 /89 (2017), 111-130.
• Bayramol, Eray. “Rusya Dışişleri Bakanlığı Belgelerinde 29 Ekim 1914 Karadeniz Baskını ve Türk-Rus İlişkilerinin Sonu”. History Studies 13/3 (2021) 765-783.
• Bozkurt, Ömer Naci. Türk ve Türklük. Ankara: Türk Standartları Enstitüsü Yayınları, 1994.
• Budak, Selçuk. Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2000.
• Cihan, Cihad. “Türklerde Bayrağın Ölüm ve Yas Alameti Olarak Kullanılması”. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi 8 (2021 ), 2019-2038.
• Cohen, Sheldon - Wills, Thomas A. “Stress, social support, and the buffering hypothesis”. Psychological Bulletin 98/2 (1985), 310–357.
• Çalışkan, Osman Sertuğ. “Politik Psikolojinin Tarihsel Gelişim Süreci”. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 6/1 ( 2021), 179-191.
• Çelik, Kübra - Gelibolu, Levent. "Sarıkamış Kayak Merkezi’nin Destinasyon Markalaşması Üzerine Bir Uygulama". Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 28 / 2 (2019), 402-420.
• Çevik, Abdulkadir. “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Değişen Türk Kimliği ve Günümüze Yansımaları”. Türk Yurdu Dergisi 103/324 (2011).
• Çevik, Abdulkadir. Politik Psikoloji. Ankara: Dost Yayınları, 2010.
• Demir, Mucip - Alım, Mete. "Sarıkamış Bayraktepe (Cıbıltepe) Kış Sporları ve Turizm Merkezine Ait Coğrafi Bir Değerlendirme". Marmara Coğrafya Dergisi 0/33 (2016), 241-275.
• Dokumacı, Meryem. Renklerin İnsan Yaşamındaki Etkileri ve Renklerin Tarih Boyunca Yolculuğu. Takvim-i Vekayi 8/2 (2020), 120-131.
• Durkheim, Emile. Sosyolojik Yöntemin Kuralları. çev. Cenk Saraçoğlu. İstanbul: Bordo Siyah Yayınları, 2004.
• Durkheim, Emile. İntihar. çev. Zühre İlkgelen. İstanbul: Pozitif Yayınları, 2013.
• Durmuş, Gökay. “Şiirde Şehadet ve Sarıkamış”. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11 (2013), 15-27.
• Eşitti, Bekir. "Sürdürülebilir Kış Sporları Turizmi: Sarıkamış’ın Potansiyelinin SWOT Analizi ile Değerlendirilmesi". Turizm Akademik Dergisi 5/1 (2018), 205-220.
• Eyyüpoğlu, İsmail. “91. Yılında Sarıkamış Taarruzu”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 12/31 (2006), 93-103.
• Gürsu, O. Hasan Basri Çantay: Bir Psikobiyografi Denemesi. Ekev Akademi Dergisi 62/62 (2015), 251-268.
• Herman, Judith. Travma ve İyileşme. çev. Tamer, Tosun. İstanbul: Literatür Yayınları, 2017.
• Hirschberger, Gilad. “Collective Trauma and the Social Construction of Meaning.” Frontiers in Psychology 9/1441 (2018), 1-14.
• Hisarcıklılar, Emel. “Dilaver Cebeci’nin Şiirlerinde Bayrak”. Hars Akademi Uluslararası Hakemli Kültür Sanat Mimarlık Dergisi 2/3 (2019), 1-8.
• İlhan, Rıfat Serav- Çevik, Abdulkadir. “Geniş Gruplarda Yas ve Kimlik”. Yürekte Kırk Mum-Bireysel ve Toplumsal Yas. çev. Rıfat S. İlhan. ed. Erguvan Tuğba Özel Kızıl. 105-140. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, Birinci Basım, 2017.
• Kanal, H. “Sarıkamış Harekâtı Esnasında Cephede Yaşananlar ve Anadolu’ya Etkileri”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 54/2 (2014), 5-32.
• Kansu, Ayça Ferda - Tarhan, Nevzat. "Politik Psikoloji ve Politik Öz-Yeterlik". Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 6 (2018), 1-18.
• Karatay, Gülnaz . "Tarihsel/Toplumsal ve Kuşaklararası Aktarım Biçimleri Üzerine". Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi 29/5 (2020), 373-379.
• Kıral, B. “Nitel Bir Veri Analiz Yöntemi Olarak Doküman Analizi”. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8/15 (2020), 170-189.
• Koh, Eugen. "The Healing of Historical Collective Trauma". Genocide Studies and Prevention: An International Journal 15/1 (2021), 115–133.
• Kokurcan, A. – Özsan, Hüseyin H. “Travma kavramının psikiyatri tarihindeki seyri”. Kriz Dergisi 20/1 (2012), 19-24.
• Varolgüneş, Fatma. “Hüzün Turizminde Mabetleşme Süreci İle Mekansal Belleğin İlişkilendirilmesi”. Journal of Social And Humanities Sciences Research 5/30 (2018), 4443-4451.
• Murtezaoğlu, Serpil. “Kültürel Belleğin Ritüel Yoluyla Kuruluşu.” Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 5/9 (2012), 344-350.
• Özcan, Behiye Asude. “Türk ve Slav Kültüründe Siyah Renk”. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi 5 (2018 ), 269-292.
• Palabıyık, Hanefi. “Milli Mücadeleye Destek ve Arka Plan Olarak Dini Düşünce ve Dini Gelenekler”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 14/36 (2010), 225-262.
• Sadıgov, Ramin. "Rus Kaynaklarına Göre Sarıkamış Harekâtı”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 46 (2019), 279-302.
• Sungur, Mehmet Zeki. “İkincil Travma ve Sosyal Destek”. Klinik Psikiyatri 2/2 (1999), 105-108.
• Sütçü, Tevfik. Türkçe’de Vatan ve Vatanseverlik. Türk Yurdu Dergisi 103/324 (2014).
• Taşçıoğlu, Ömer Lütfi. “Vatan Kavramı ve Türk Milleti İçin Vatanın Önemi”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 6/71 (2018), 221-230.
• Tutar, Hüseyin-Öğün, Tuncay-Kapu, Hüsnü- Serka. Türk Halkının Sarıkamış Algısı Raporu. Serhat Kalkınma Ajansı, 2011.
• Türk Dil Kurumu. (2022). Güncel Türkçe Sözlük. Erişim Tarihi: 01.04.2022, http://www.tdk.gov.tr
• Vamık D. Volkan. “Large-Group Identity: Border Psychology and Related Societal Processes”. Mind and Human Interaction 13 (2003), 49-76.
• Volkan, Vamık. “Bireysel Kimlikten Ulusal Kimliğe”. Prof. Dr. Vamık Volkan’la Röportaj. Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, (2006).
• Volkan, Vamık. “Seçilmiş travmalar ve biz”. Yaprak Özer (Kişisel İnternet Sitesi). Erişim 20 Nisan 2022. Seçilmiş Travmalar ve Biz - Yaprak Özer (yaprakozer.com)
• Volkan, Vamık. “Süreğen Yas Tutan Bireyler ve Toplumlar: Bağlantı Nesneleri ve Ulusal Anıtlar”. Yürekte Kırk Mum-Bireysel ve Toplumsal Yas. çev. Rıfat S. İlhan. ed. Erguvan Tuğba Özel Kızıl. 77-94. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, Birinci Basım, 2017.
• Volkan, Vamık. “Transgenerational Transmissions and Chosen Traumas: An Aspect of Large- Group Identity.” Group Analysis 34/1 (2001), 79-97.
• Yaltkaya, Şerefeddin. “Tarihte Renk”. Türkiyat Mecmuası 7 (2010), 41-47.
• Yeşilyurt, Şamil. “Sarıkamış Destanı’nın Oluşumsal Yapısalcı Yöntem Işığında İncelenmesi”. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi 31/31 (2016), 157-174.
• Yılmaz Odabaşı, Hadiye. “Toplumsal Travma ve Posttravmatik Gelişme Perspektifinden Balkan Savaşı ve Türk Milliyetçiliğinin Kitleselleşmesi”. Travmaların Gölgesinde Politik Psikoloji. ed. Deniz Ülke Arıboğan. 47-83. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 2020.
• Zara, Ayten. “Kolektif travma döngüsü: Kolektif travmalarda uzlaşma, bağışlama ve onarıcı adaletin iyileştirici rolü”. Klinik Psikiyatri 21 (2018), 301-311.