İntihar ve Din: İntiharı Önlemede Dinin Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 97 - 120, 15.06.2024

Kemaleddin Taş , Uğur Korkmaz

https://doi.org/10.46595/jad.1476432

Öz

Din, başlangıcı insanlık kadar eskiye dayanan, tarihin her döneminde birey ve toplum hayatını derinden etkileyen ana faktörlerden birisi olmuştur. Bu nedenle, tarihsel süreçte dinsiz bir topluma rastlanmamıştır. İntihar, bireyin kendisi tarafından gerçekleştirilen, olumlu veya olumsuz bir eylemin doğrudan ya da dolaylı sonucunda yaşanan ölüm olayıdır. İntihar, gerçekleşme şekli bakımından bireysel bir eylem olarak görülse de kişiyi bu eyleme yönelten sebep ve neden olduğu sonuçlar bakımından toplumsal bir olgudur. İntiharın toplumsal bir olgu olması, onu sosyolojik boyutlarıyla değerlendirmeyi zorunlu kılmaktadır. Dinin toplumsal yapı üzerindeki düzenleyici, birleştirici ve koruyucu işlevi çoğu zaman aynı etkiyi intihar üzerinde de göstermektedir. Bu makale, intihar ve din ilişkisini toplumsal zeminde açıklamayı ve bireyin intihar eylemi karşısında dinin koruyucu bir işlevinin olup olmadığını tartışmayı amaçlamaktadır. Araştırmada kullanılan veriler dokümantasyon metodu ile elde edilmiştir. Bu bağlamda, makalenin konusunu intiharın tarihsel süreçteki anlamsal değişimi; Durkheim’ın intihar tipolojisi çerçevesinde toplumsal boyutu; Yahudilik, Hristiyanlık, İslamiyet açısından dini boyutu; intiharın önlenebilirliği üzerinde etki boyutu oluşturmaktadır. Elde edilen verilere göre, din ve dindarlığın bireyi intihara karşı koruyucu ve önleyici bir tampon olduğu görülmektedir. Bu nedenle, bireyin dindarlık düzeyi ile intihara eğilim arasında ters yönlü bir ilişkiden söz etmek mümkündür. Dindarlık düzeyi arttıkça intihara eğilim azalırken; dindarlık düzeyi azaldıkça intihara eğilim artabilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyoloji, İntihar, Din, Toplum, Hayat.

Suicide and Religion: The Effect of Religion on Suicide Prevention

Öz

Religion, which dates back as far as humanity, has been one of the main factors that deeply affected individual and social life in every period of history. For this reason, a society without religion has never been encountered throughout history. Suicide, is a death event that occurs as a direct or indirect result of a positive or negative action taken by the individual himself. Although suicide is seen as an individual action in terms of the way it occurs, it is a social phenomenon in terms of the reason that leads the person to this action and the consequences it causes. The fact that suicide is a social phenomenon makes it necessary to evaluate it from its sociological dimensions. The regulatory, unifying and protective function of religion on the social structure often has the same effect on suicide. This article, aims to explain the relationship between suicide and religion on a social basis and to discuss whether religion has a protective function against the individual’s act of suicide. The data used in the research was obtained by the documentation method. In this context, the subject of the article is the semantic change of suicide in the historical process; the social dimension within the framework of Durkheim’s suicide typology; religious dimension in terms of Judaism, Christianity and Islam; it creates an impact on the preventability of suicide. According to the data obtained, it appears that religion and religiosity are a protective and preventive buffer for the individual against suicide. Therefore, it is possible to talk about a negative relationship between the individual’s level of religiosity and suicidal tendencies. As the level of religiosity increases the tendency to commit suicide decreases; as the level of religiosity decreases the tendency to commit suicide may increases.

Anahtar Kelimeler

Sociology, Suicide, Religion, Society, Life.

Kaynakça

• Ağılkaya, Zuhal. “İntihar ve Din: İntihar Girişiminde Bulunanlar Üzerine Empirik Bir Araştırma”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 38/1 (2010), 173-202.
• Akın, Mehmet M.. Türkiye Cezaevlerindeki İntihar Davranışlarına Sosyolojik Bir Bakış. Denizli: Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Albayrak, Ali. “Alevi-Bektaşi Ritüelleri ve Temel Kurumlarından Hareketle Sosyal Bütünleşme”. Sufi Araştırmaları 6/12 (2015), 21-36.
• Alpay, Ahmed H. - Şahin, Mehmet C.. “Emile Durkheim: Sistematik Din Sosyolojisine Katkıları Açısından Bir Değerlendirme”. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 10 (2019), 43-65. https://doi.org/10.33537/sobild.2019.10.1.3
• Alptekin, Kamil - Duyan, Veli. İntihar ve İntihar Girişimi: Kavramlar, Yaygınlık, Müdahale, Önleme ve Öyküler.
• İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi, 2014.
• Alvarez, Al. İntihar: Kan Dökücü Tanrı. çev. Zuhal Ç. Sarıkaya. Ankara: Öteki Yayınevi, 1999.
• Arslantürk, Zeki. Kutsalın Dönüşü, Yeni Toplum Arayışları. İstanbul: Ayışığı Kitapları, 1998.
• Atlee, Samuel Y.. “Is Suicide a Sin?”. The North American Review 150/399 (1890), 275-278.
• Baller, Robert D. – Richardson, Kelly K.. “Social Integration, Imitation, and the Geographic Patterning of Suicide”. American Sociological Review 67/6 (2002), 873-888. https://doi.org/10.1177/000312240206700605
• Bayyiğit, Mehmet. “Dinin Ferdi ve Sosyal Rolü Üzerine Genelleme”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3 (1994), 153-162.
• Bloom, Paul. “Evrimsel Bir Rastlantı Olarak Dini İnanç”. çev. Osman Z. Çifçi. Beytulhikme 5/1 (2015), 163-176. https://doi.org/10.18491/bijop.82438
• Brown, Radcliffe A. R.. “Din ve Toplum (1)”. çev. Ünsal Oskay. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 23 (1968), 301-329.
• Cook, David. Filozoflar ve İnanç. çev. Leyla Güleç. İstanbul: Haberci Yayınları, 2004.
• Dağcı, Abdullah – Yılmaz, Fetullah. “Ömer Nasuhi Bilmen’e Göre İntihar ve Nedenleri: Din Psikolojisi ve İslam Hukuku Bağlamında Bir Değerlendirme”. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi 12 (2015), 433-460.
• D’alembert, Jean L. R.. Felsefenin Öğeleri ya da İnsan Bilgilerinin İlkeleri Üzerine Deneme. çev. Hüseyin Köse. Ankara: Öteki Yayınevi, 2000.
• Dorman, Emre. Kur’ân-ı Kerîm’deki Temel Emirler ve Yasaklar. İstanbul: İstanbul Yayınevi, 2011.
• Durkheim, Emile. İntihar: Bir Toplumbilim İncelemesi. çev. Z. Zühre İlkgelen. İstanbul: Vizyon Basımevi, 2018.
• Eagleton, Terry. Hayatın Anlamı. çev. Kutlu Tunca. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2012.
• Eliade, Mircea. Kutsal ve Dindışı. Çev. Mehmet A. Kılıçbay. Ankara: Gece Yayınları, 1991.
• Eskin, Mehmet. İntihar: Açıklama, Değerlendirme, Tedavi ve Önleme. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları, 2014.
• Er, İzzet. “Sosyal Bilimlerde ve İslam’da Din Anlayışı”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/7 (1998), 1-12.
• Eşmeler, Ahmet Ş.. “Kentleşme Sorunlarının İntihar Üzerine Etkisi”. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 1/2 (2017), 98-116.
• Freyer, Hans. Din Sosyolojisi. çev. Turgut Kalpsüz. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1964.
• Flannery, Austin. “Ötanazi Üzerine Beyanname”. çev. Osman Taştan. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 43/2 (2002), 405-412. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000000112
• Fleury, Laurent. Max Weber. çev. Işık Ergüden. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları, 2009.
• Giddens, Anthony. Sosyoloji. Yay. haz. Cemal Güzel. İstanbul: Kırmızı Yayınları, 2012.
• Günay, Ünver. Din Sosyolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2012.
• Güneş, Abdurrahman. “Sosyolojik Olarak Din ve Toplum İlişkileri”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 24/1 (2014), 153-164. https://doi.org/10.18069/fusbed.06220
• Han, Cuci. Felsefi İntihar ve Ötesi. İstanbul: Kora Yayın, 1997.
• Işık, Emre. Beden ve Toplum Kuramı: Öznenin Sosyolojisinden Bedenin Sosyolojisine. İstanbul: Bağlam Yayınları, 1998.
• Jamison, Kay R.. Erken Çöken Karanlık: İntiharı Anlamak. çev. Emine Bademci. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2004.
• Kalyoncu, Hamdi. Ölümsüzlük İhtiyacı: İntihar, Ötanazi ve Reenkarnasyon. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 2011.
• Karaman, Fikret. “Ülkemizdeki Sosyal Değişim Sürecinde İntihar Olaylarının Boyutu”. Çağımızda Sosyal Değişme ve İslam 2002 Yılı Kutlu Doğum Sempozyumu Tebliğ ve Müzakereleri. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, (2007), 123-130.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. “Kur’an’a Göre Dinin Toplumsal Bütünleşmedeki Rolü”. Hikmet Yurdu 9/17 (2016), 21-116. https://doi.org/10.17540/hikmet.20161715434
• Kellehear, Allan. Ölme Üzerine Bir İnceleme: Bireysel Bütünlük, Bedensel Çöküş ve Ruhsal Dönüşüm. çev. Barış Zeren. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2015.
• Kızılgeçit, Muhammed. “Dindar Şahsiyetten Dinsel Bireyciliğe Değişen Dindarlık Yönelimleri Bağlamında İntihar”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 9/3 (2016), 2480-2494. https://doi.org/10.17719/jisr.20164317807
• Köse, Mehmet R.. İntihar: Sosyo-psikolojik, Kültürel ve Ekonomik Bir Çözümleme. Ankara: Anı Yayıncılık, 2016.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Baskı, 2011.
• Küçükcan, Talip. “Modernleşme ve Sekülerleşme Kuramları Bağlamında Din, Toplumsal Değişme ve İslam Dünyası”. İslam Araştırmaları Dergisi 13 (2005), 109-128.
• Marsh, Ian. İntihar: Foucault, Tarih ve Hakikat. çev. Yonca A. Dalar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
• Martı, Huriye. “Dini Referanslar Çerçevesinde İntihar Olgusu ve İntiharı Besleyen Düşünce Kalıplarıyla Mücadele”. Diyanet İlmi Dergi 52/3 (2016), 69-80.
• Marx, Karl. İntihar Üzerine. çev. Barış Çoban-Zeynep Özarslan. İstanbul: Yenihayat Yayınevi, 2006.
• Messadie, Gerald. 4000 Yıllık Tarihi Aldatmacalar. çev. Sonat E. Kaya. İstanbul: Pegasus Yayınları, 2013.
• Mueller, Anna S. vd. “Can Social Ties Be Harmful? Examining the Spread of Suicide in EarlyAdulthood”. Sociological Perspectives 58/2 (2015), 204-222. https://doi.org/10.1177/0731121414556544
• Newman, Christopher. “Din Sosyolojisi: Uyuşma, Çatışma ve Değişim”. çev. M. Cengiz Yıldız. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 3/8 (2004), 137-141.
• Özen, İrfan. İntihar. İstanbul: Ozan Yayıncılık, 1997.
• Perry, Brea L. – Pescosolido, Bernice A.. “Social Network Dynamics and Biographical Disruption: The Case of “First-Timers” with Mental Illness”. American Journal of Sociology 118/1 (2012), 134-175. https://doi.org/10.1086/666377
• Pescosolido, Bernice A. – Georgianna, Sharon. “Durkheim, Suicide, and Religion: Toward a Network Theory of Suicide”. American Sociological Review 54/1 (1989), 33-48. https://doi.org/10.2307/2095660
• Pritchard, Edward E.. İlkellerde Din. çev. Hüsen Portakal. Ankara: Öteki Yayınevi, 1999.
• Sayar, Kemal. “İntihar ve İnanç Sistemleri”. Yeni Symposium 40/3 (2002), 100-104.
• Simmel, Georg. Bireysellik ve Kültür. çev. Tuncay Birkan. İstanbul: Metis Yayınları, 2009.
• Simpson, Miles E. - Conklin, George H.. “Socieconomic Development, Suicide and Religion: A Test of Durkheim’s Theory of Religion and Suicide”. Social Forces 67/4 (1989), 945- 964. https://doi.org/10.1093/sf/67.4.945
• Smart, Ninian. “Tarih Öncesine Ait Dinlerle İlkel Dinler”. çev. Günay Tümer. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 25/1 (1982), 297-323. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000000671
• Subaşı, Necdet. “Çağımızda Sosyal Değişim ve Yansımaları”. İntihar ve Töre Cinayetler Bağlamında Sosyal Sorunlar ve İslam. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, (2018), 35-40.
• ------. “Dinselliğin Modern Bileşenleri”. Din-Kültür ve Çağdaşlık. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, (2007), 307-320.
• Sümer, Necati. Dinlerde İntihar Şehitlik ve Ötanazi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
• ------. “Antik ve İlkel Toplumlarda İntihar Olgusu”. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (2014), 83- 116.
• Şen, Neslihan. “Batı Düşünce Tarihinde İntiharın Algısal İnşası”. Kaygı: Uludağ Üniversitesi Felsefe Dergisi 11 (2008), 191-203.
• Şen, Rahime B.. “Türkiye’de Töre Cinayetleri ve İntiharlar”. İntihar ve Töre Cinayetleri Bağlamında Sosyal Sorunlar ve İslam. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, (2018), 81-92.
• Tarnas, Richard. Batı Düşüncesi Tarihi-1. çev. Yusuf Kaplan. İstanbul: Külliyat Yayınları, 2011.
• Tolstoy, Leo N.. Hz. Muhammed. çev. Arif Aslan. İstanbul: Karakutu Yayınları, 2005.
• Whitehead, Alfred N.. Bilim ve Modern Dünya. çev. Sercan Çalcı. İstanbul: Öteki Yayınevi, 2018.
• Wray, Matt vd.. “The Sociology of Suicide”. Annual Review of Sociology 37 (2011), 505-528.
• Yeprem, Mustafa S. (Ed.). Gençlerin Ruhsal Durumu Üzerine Bir Araştırma (İntihar Eğilimleri ve İntihar Olasılıkları). İstanbul: İstanbul Aydın Üniversitesi Yayınları, 2018.