Yukarı Kızılırmak Havzası’nda, özellikle Sivas –İmranlı arasındaki jips alanı Türkiye’nin en önemli jips karstı alanını oluşturmaktadır. Sivas-İmranlı arasındaki jipsler üzerinde gelişmiş olan dolinler birçok çalışmada ele alınmıştır. Ancak bu çalışmaların hiçbirisi tüm alanı kapsamadığı için alandaki dolin yoğunluğunun alansal dağılış özellikleri tam olarak bilinmemektedir. Bu eksiklikten dolayı, çalışmada Sivas-İmranlı arasındaki jipsler üzerinde gelişmiş dolinlerin alansal dağılış özellikleri CBS tabanlı yapılan haritalama çalışmaları ile ortaya konulmuştur. Çalışmada dolin dağılışlarını belirlemek için 1/25.000 ölçekli topoğrafya haritaları ve 1/3.000-1/5.000 ölçekli uydu görüntüleri kullanılmıştır. Yapılan haritalama çalışmaları sonucunda Sivas-İmranlı arasındaki 1609 km2’lik jips alanı içerisinde topoğrafya haritalarında 10.651 dolin, uydu görüntülerinde 42.127 dolin tespit edilmiştir. Kernel yöntemiyle hesaplanan yoğunluklara göre topoğrafya haritalarında maksimum dolin yoğunluğu 127 dolin/km2’ye ulaşırken, uydu görüntülerinde yoğunluk 237 dolin/km2’ye kadar ulaşmaktadır. Topoğrafya haritalarına göre jips alanının %47’sinde, uydu görüntülerinde ise %26’sında dolin gelişimi görülmemektedir. Dolin yoğunluk sınıfları açısından düşük ve çok düşük yoğunluktaki alanlar her iki veride de %46’lık orana sahiptir. Uydu görüntülerinde daha küçük boyutlu dolinlerin haritalanabilmesinden dolayı topoğrafyada sadece %0.7’lik bir alan kaplayan yüksek ve çok yüksek yoğunluktaki alanlar uydu görüntülerinde %15.3’lük bir alan kaplamaktadır. Yoğunluk bölgelerinin alansal dağılışlarına göre, maksimum yoğunluklar jipsi kuzeyde sınırlayan bindirme hattına paralel olarak doğu-batı doğrultusunda uzanan, yüksek plato karakterindeki alan üzerinde görülür. 1255-2335 metreleri arasında dağılış gösteren dolinlerin %90’dan fazlası 1300-1700 metreleri arasında bulunur. Yoğunluğun en fazla olduğu yükselti basamağı uydu görüntülerinde 1500-1550 metreleri iken (%19.2), topoğrafya haritalarında 1600-1650 metreleridir (%19.94).
The Upper Kızılırmak Basin, especially between Sivas and İmranlı, is the most important gypsum karst area in Turkey. Dolines formed on gypsum between Sivas and İmranlı are investigated in many articles. However, the spatial distribution characteristics of the doline density in the area are not fully known since none of these studies cover the whole area. Due to this deficiency, the distribution characteristic of dolines formed on gypsum between Sivas and İmranlı is investigated by GIS-based mapping in this study. In the study, 1/25.000 scaled topographic maps and 1/3.000-1/5.000 scaled satellite images are used to determine doline distribution. As a result of mapping processes performed in 1609 km2, 10.651 dolines, and 42.127 dolines are determined in topographic maps and satellite images, respectively. According to the densities calculated by the Kernel method, the maximum doline density reaches 127 doline/km2 in topography maps, while the density reaches 237 doline/km2 in satellite images. Besides, doline distributions are not observed in 47% of the topography map and 26% of the satellite image. Low and very low-density areas are cover 46% of gypsum in both maps. High and very high-density areas cover only 0.7% in the topography while cover 15.3% in the satellite images due to the mapping of small dolines in satellite images. The maximum doline densities are observed on the east-west oriented high plateaus extending parallel to the thrust fault in the north part of the gypsum. In the whole gypsum area, while dolines are distributed between 1255 and 2335 meters, more than 90% of dolines are located between 1300 and 1700 meters. The densest elevation ranges are 1500 and 1550 (19.2%) in satellite images, 1600 and 1650 meters (19.94%) in topography maps. The densest elevation range is 1500 and 1550 (19.2%) in satellite images and is 1600 and 1650 meters (19.94%) in topographic maps.
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Konular | Fiziksel Coğrafya ve Çevre Jeolojisi |
Bölüm | Makaleler |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 15 Nisan 2021 |
Gönderilme Tarihi | 17 Ocak 2021 |
Kabul Tarihi | 5 Şubat 2021 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 |