Erosion Risk Analysis in Kille Creek Basin (Balıkesir, TURKEY)

Yıl 2021, Sayı: 6, 98 - 111, 15.04.2021

Yunus Emre Mutlu , Abdullah Soykan , Murat Fıçıcı

https://doi.org/10.46453/jader.866903

Cited By: 2

Öz

Proje Numarası

2018/171 D - 16

Kille Çayı (Balıkesir) Havzasında Erozyon Risk Analizi

Öz

Balıkesir’in sulama ve içme suyu ihtiyacını karşılamak üzere 1991 yılında inşa edilen İkizcetepeler Barajı’nın da içerisinde yer aldığı Kille Çayı Havzası, Türkiye’nin kuzeybatısında, Marmara Bölgesi’nin, Güney Marmara Bölümü’nde Karesi Yöresi olarak adlandırılabilen bir kesimde yer almaktadır. İdari olarak Balıkesir ve Manisa illeri sınırları içerisinde kalan saha 569 km² yüzölçümüne sahiptir. Bu çalışmada, havzadaki erozyon riskinin ve dağılışının belirlenmesi, ayrıca yıllık ortalama toprak kaybı miktarının tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaca ulaşmak için birçok parametrenin karşılıklı etkileşimlerini dikkate alan, bu alanda kullanılan diğer yöntemlere göre daha doğru sonuçlar veren ve bu nedenle dünyada erozyon çalışmalarında sıklıkla kullanılan CBS tabanlı bir yöntem olan Düzenlenmiş Evrensel Toprak Kaybı Denklemi (RUSLE) tercih edilmiştir. Bu yöntem çerçevesinde havzanın topografya, toprak, yağış, arazi kullanımı gibi parametreleri değerlendirilmiştir. Çalışmada altlık olarak 1/25.000 ölçeğinde topoğrafya paftaları ve Aster GDEM’e ait DEM verileri kullanılmıştır. Bu veriler WGS – 1984 formatında koordinatlandırılmış ve bilgisayar ortamında altlık veriler üretilmiştir. Sonrasında ArcMap yazılımının veri yönetimi araçları içerisinde yer alan Raster Calculator kullanılarak RUSLE denklemi uygulanmıştır. Bu analizler sonucunda sahanın erozyon risk sınıfları ve yıllık toprak kaybı miktarı elde edilmiştir. Analizler sonucunda sahada az, hafif, orta, şiddetli ve çok şiddetli olmak üzere beş farklı erozyon risk sınıfı belirlenmiştir. Havzanın % 78,69’u yıllık toprak kaybının <1 – 1.01 – 5 ton/ha/yıl arasında olduğu az – hafif erozyon riski altındadır. Yıllık toprak kaybının 10.01 – 25 > ton/ha/yıl arasında olduğu şiddetli – çok şiddetli erozyon riski altındaki sahalar ise % 8,91’lik bir alan kaplamaktadır. Havzadaki yıllık ortalama toprak kaybı ise 2,39 ton/ha/yıl olarak hesaplanmıştır.
Yıllık ortalama toprak kaybı 2,39 ton/ha/yıl olarak hesaplanan inceleme alanı, Türkiye ortalamasının (6.14 ton/ha/yıl) altında bir değere sahiptir. RUSLE yönteminde toprak ve arazi kullanımı parametreleri beşeri faaliyetlere bağlı olarak değişmektedirler. Bunların beşeri faaliyetlerden olumsuz anlamda etkilenmesi, erozyon riskinin artmasına sebep olmaktadır. Doğru arazi kullanımı ve bununla ilişkili olarak toprak örtüsünün korunması ile birlikte erozyon riski minimum düzeyde kalacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kille Çayı, Erozyon, RUSLE, CBS

Destekleyen Kurum

Balıkesir Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

2018/171 D - 16

Teşekkür

Bu çalışma Balıkesir Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından desteklenen 2018/171 D-16 no’lu “Kille Çayı Havzası’nda CBS tabanlı RUSLE (3D) Erozyon Analizi” adlı projeden üretilmiştir. Çalışma sahasından alınan toprak örneklerinin analiz edilmesinde emeği geçen Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bilimi ve Bitki Besleme bölümünün değerli öğretim üyesi Dr. Öğr. Üyesi Sevda ALTUNBAŞ’a teşekkürlerimizi sunarız.

Kaynakça

• Referans1 Ardel, A. ve Kurter, A. (1969). Uygulamalı Klimatoloji. İstanbul: İstanbul Üniversitesi
• Referans2 Arnoldous, H. M. (1980). An Approximation of the Rainfall Factor in the USLE. M. D. Boodt, & D. Gabriels içinde, Assessment of Erosion (s. 127-132). Chichester: Wiley.
• Referans3 Atalay, İ. (2011). Toprak Oluşumu, Sınıflandırılması ve Coğrafyası. İzmir: Meta Basım Matbaacılık.
• Referans4 Cürebal, İ. ve Ekinci, D. (2006). Kızılkeçili Dere Havzasında CBS Tabanlı RUSLE (3D) Yöntemiyle Erozyon Analizi. Türk Coğrafya Dergisi(47), 115-129.
• Referans5 Çepel, N. (1997). Toprak Kirliliği Erozyon ve Çevreye Verdiği Zararlar. İstanbul: TEMA Vakfı Yayınları.
• Referans6 Çepel, N., Bahtiyar, M., Işık, K., Altın, M., Geray, U., Neyişçi, T. (2000). Erozyonla Mücadele (Tema Eğitim Semineri Ders Notları). İstanbul: Tema Vakfı Yayınları.
• Referans7 Efe, R., Ekinci, D. ve Cürebal, İ. (2008). Erosion Analysis of Şahin Creek Watershed (NW of Turkey). Journal of Applied Science, 8(1), 49-58.
• Referans8 Ekinci, D. (2005). CBS Tabanlı Uyarlanmış Rusle Yöntemi ile Kozlu Deresi Havzası'nda Erozyon Analizi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrfaya Dergisi(13), 109-119.
• Referans9 Ekinci, D. ve Ekinci, B. (2006). Küçükçekmece Gölü ve Yakın Çevresinde (İstanbul) Zemin Örtüsü Değişiminin Coğrafya Üzerindeki Etkileri. Türk Coğrafya Dergisi(47), 131-146.
• Referans10 Ercan, T., Günay, E., Çevikbaş, A., Ateş, M., Küçükkayman, A., Türkecan, A., Can, B., Erkan, M. (1984). Bigadiç Çevresinin (Balıkesir) Jeolojisi, Mağmatik Kayaçların Petrolojisi ve Kökensel Yorumu. Balıkesir MTA Enstitüsü Balıkesir Bölge Arşivi. No: 475.
• Referans11 Erkal, T. ve Taş, B. (2013). Jeomorfoloji ve İnsan. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Referans12 Fıçıcı, M. (2016). Kapıdağ Yarımadası'nda Erozyon ve Arazi Kullanma İlişkisi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi.
• Referans13 Gaubi, I., Chaabani, A., Mammou, A. B. ve Hamza, A. H. (2017). A GIS-Based Soil Erosion Prediction Using the Revised Universal Soil Loss Equation (RUSLE) (Lebna Watershed Cap Bon, Tunisia). Nat Hazards(86), 219-239.
• Referans14 Hoşgören, M. Y. (2004). Hidrografya'nın Ana Çizgileri – Yeraltısuları – Kaynaklar - Akarsular. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Referans15 İkiel, C., Ustaoğlu, B., Koç, D. E. (2020). Trakya Yarımadası’nda Erozyon Duyarlılık Analizi. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi, 4, 1 – 14.
• Referans16 İmamoğlu, A. ve Dengiz, O. (2017). Determination of Soil Erosion Risk Using RUSLE Model and Soil Organic Carbon Loss in Alaca Catchment (Central Black Sea Region, Turkey). Rendiconti Lincei, 1(28), 11-23.
• Referans17 Karabulut, M. ve Küçükönder, M. (2008). Kahramanmaraş Ovası ve Çevresinde CBS Kullanılarak Erozyon Alanlarının Tespiti. Kahramanmaraş: KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi.
• Referans18 Kızılçaoğlu, A. (2002). Kille Çayı Havzası (Balıkesir)'nın Jeomorfolojisi ve Uygulamalı Jeomorfolojisi. Yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Referans19 Kızılelma, Y. ve Karabulut, M. (2014). Mut Havzasında Erozyona Duyarlı Alanların Belirlenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(31), 439-456.
• Referans20 Lane, L. J., Renard, K. G., Foster, G. R. ve Laften, J. M. (1992). Development and Application of Modern Soil Erosion Prediction Technology-the USDA Experience. Soil and Water Management and Conservation(30), 893-912.
• Referans21 Mater, B. (1998). Toprak Coğrafyası. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Referans22 Millward, A. A. ve Mersey, J. E. (1999). Adapting the RUSLE to Model Soil Erosion Potential in a Mountainous Tropical Watershed. Catena(38), 109-129.
• Referans23 Mitasova, H., Hofierka, J., Zlocha, M. ve Iverson, L. R. (1996). Modeling Topographic Potential for Erosion and Deposotion Using GIS. Journal of Geographical İnformation Science, 10(5), 629-641.
• Referans24 Moore, I. ve Burch, G. (1986). Physical Basis of the Length- Slope Factor in the Universal Soil Loss Equation. Soil Science Society of America Journal(50), 1294-1298.
• Referans25 Mutlu, Y. E. ve Soykan, A. (2018). Rusle (3D) Modeli Kullanılarak Toprak Erozyonu Tahmini: Havran Çayı Örneği. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi, 1, 50 - 66.
• Referans26 Nearing, M. A., Yin, S. G., Borelli, P. ve Polyakov, O. V. (2017). Rainfall Erosivity: An Historical Rewiew. Catena(157), 357-362.
• Referans27 Orman ve Su İşleri Genel Müdürlüğü. (2013). Erozyonla Mücadele Eylem Planı 2013 - 2017. Ankara: Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü.
• Referans28 Özdemir, M. A. ve Dönmez, S. T. (2016). CBS Tabanlı RUSLE Yöntemiyle Işıklı Gölü Havzasının Erozyon Risk Analizi. Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi, 8(1), 1-21.
• Referans29 Özşahin, E. (2014). Tekirdağ İlinde CBS Tabanlı RUSLE Modeli Kullanarak Erozyon Risk Değerlendirmesi. Journal of Tekirdağ Agricultural Faculty, 11(3), 45-56.
• Referans30 Özşahin, E. ve Atasoy, A. (2014). Aşağı Asi Nehri Havzası'nın Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Uzaktan Algılama (UA) Teknikleriyle Erozyon Analizi. Hatay: Hakan Ofset.
• Referans31 Pandey, A., Mathur, A., Mishra, S. K. ve Mal, B. C. (2009). Soil Erosion Modeling of a Himalayan Watershed Using RS and GIS. Environmental Earth Sciences(59), 399-410.
• Referans32 Renard, K. G., Foster, G. R., Weeies, G. A. ve Porter, J. P. (1991). RUSLE: Revised Universal Soil Loss Equation. Journal of Soil and Water Consevation(46), 30-33.
• Referans33 Renard, K. G., Foster, G. r., Weeies, G. A., Mccool, D. K. ve Yoder, D. C. (1997). Predicting Soil Erosion by Water: a Guide to Conservation Planning with the Revised Universal Soil Loss Equation (Rusle). Washington D.C: U.S Department of Agriculture Handbook.
• Referans34 Tüfekçioğlu, M. ve Yavuz, M. (2016). Yusufeli Mikro Havzasında (Artvin) Yüzey Erozyonu Toprak Kaybının Tahmin Edilmesi ve Erozyon Risk Haritasının Oluşturulması. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 17(2), 188-199.
• Referans35 Uludağ, M. ve Fıçıcı, M. (2018). Saray İlçesinde (Tekirdağ) Toprak Erozyonunun RUSLE Yöntemiyle Değerlendirilmesi. Türk Coğrafya Dergisi(70), 29-36.
• Referans36 Wischmeier, W. H. ve Smith, D. D. (1978). Predicting Rainfall Erosion Losses: a Guide to Conservation Planning. Washington D C: U S Department of Agriculture Habdbook.
• Referans37 Zeng, C., Wang, S., Bai, X., Li, Y., Tian, Y., Li, Y.,Wu, L. ve Luo, G. (2017). Soil Erosion Evolotion and Spatial Correlation Analysis in a Typical Karst Geomorphology Using RUSLE with GIS. Solid Earth(8), 721-736.
• Referans38 Zhu, L. ve Huang, J. F. (2006). GIS-Based Logistic Regression Method for Landslide Susceptibility Mapping in Regional Scale. Journal of Zhejiang University, 7(12), 2007-2017.