Evaluation of Durağan (Sinop) in Terms of Geoturism

Yıl 2022, Sayı: 8, 1 - 27, 15.04.2022

Harun Reşit Bağcı , Sevcan Karadurak

https://doi.org/10.46453/jader.982078

Cited By: 1

Öz

Durağan'ın (Sinop) Jeoturizm Açısından Değerlendirilmesi

Öz

Bu çalışmada, Durağan’da bulunan Jeomorfosit olma potansiyeline sahip yer şekilleri araştırılmıştır. Batı Karadeniz Bölümü’nde yer alan Durağan, Sinop’un kıyı ardı ilçelerinden biridir. Tektonizma, flüvyal süreçler ve litolojisine bağlı olarak jeomorfolojik açıdan ilgi çekici yer şekillerine sahiptir. Çalışma kapsamında; Durağan’da jeomorfosit olabilecek yer şekillerinin tespiti, tanıtılması ve jeomorfoturizm potansiyellerinin nicel olarak belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla; arazi çalışmalarıyla yer şekilleri tespit edilerek, morfometrik özellikleri incelenmiş, ulaşılabilirlikleri ve ilgi çekebilecek yönleri araştırılmıştır. Sahayla ilgili ikincil veriler temin edilmiş, CBS kullanılarak görsel materyaller üretilmiştir. Tespit edilen yer şekillerinin jeomorfoturizm potansiyellerinin belirlenebilmesi için Jeosit Ön Değerlendirme Modeli (Preliminary Geosite Assessment Model-GAM) kullanılmıştır. Bu modele göre yer şekilleri ana ve ek değerlere göre 0-1 arasında puanlanarak, bir matrise yerleştirilmiş, düşük, orta ve yüksek seviyeleri gösteren “Z” alanları belirlenmiştir.
Durağan’da üç şelale, iki mağara, kanyon, volkanik şekiller ve kayalıklar olmak üzere, jeomorfosit olma potansiyeline sahip, sekiz yer şekli tespit edilmiştir. Bu şekiller GAM’a göre; Z21, Z22 ve Z32 alanlarındadır. Z21, orta seviyede ana, düşük seviyede ek değerlere, Z22 orta seviyede ana ve ek değerlere, Z32 ise yüksek seviyede ana, orta seviyede ek değerlere sahip jeomorfositleri göstermektedir. Tespit edilen şekillerin, işlevsel turizm değerlerinin düşük olması ve tanıtım eksikliği ek değer puanlarını, yöreyle ilgili akademik çalışmaların yetersizliği ise ana değer puanlarını düşürmüştür. Sonuçlara göre, Durağan’da en yüksek jeomorfoturizm değerine sahip yer şekilleri Kızılırmak Kanyonu ile Karakaya Kayalıkları iken en düşük değer Ağcaçal Mağarası’na aittir.
Durağan, konumu ve topoğrafyası nedeniyle sosyoekonomik imkânların kısıtlı, kırsal nüfusun ağırlıklı olduğu bir yerleşmedir. Bu gibi yerleşmelerde jeomorfoturizm gibi etkinlikler, bilinirliliği artırarak yöreyi ekonomik anlamda desteklemektedir. Durağan, jeomorfositleri ile bir açık alan dersliği niteliğindedir. Coğrafya başta olmak üzere pek çok yükseköğretim programının öğrencileri ile ortaöğretim öğrencilerinin ziyaret edilebileği bir uygulama alanı niteliğindedir. Bu anlamda Durağan’da tespit edilen yer şekillerinin tanıtılması, sürdürülebilir olarak jeomorfoturizme açılması Coğrafya bilimi, yöre ekonomisi ve bu yer şekillerinin korunması açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Durağan, Jeomorfosit, GAM, Jeomorfoturizm

Kaynakça

• Aylar, F. ve Zeybek, H. İ. (2018). Çorum İli Doğal Turistik Çekicilikleri Destinasyonuna Bir Katkı: Susuz (Güm Güm) Şelalesi. TÜCAUM, 30, 382-400.
• Bahadır, M. ve Işık, F. (2018). “Perşembe yaylasında (Ordu) jeomorfositler ve turizm amaçlı kullanımları”. M. Şener (ed.). II. Kapadokya Yerbilimleri Sempozyumu Tam Metin Bildiriler Kitabı. (s. 92-97). Niğde.
• Bediz, D. (2017). Harput'ta Beden Buzluğu ve Yazın mağara içinde tabiî şekilde buz teşekkülü hakkında yeni bir izah şekli. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 8(4). 459-476.
• Canpolat, E., Çılğın, Z. ve Bayraktar, C. (2020). “Jeomorfoturizm Potansiyeli Bakımından Emecik Kanyonu/Şelalesi (Çameli/Denizli)”. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi. 2020 (5). 64-86.
• Dündar, G. (2019). Uşak İlinde Jeositler, Jeomorfositler Ve Başlıca Problemleri. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Ege, İ. (2019). “Kula (Manisa) Peribacaları’nın jeomorfolojik özellikleri ve oluşumlarında erozyon etkisinin Rusle yöntemi ile belirlenmesi”. The Journal of Academic Social Science Studies. (74). 455-479.
• Ekinci, D. ve Doğaner, S. (2012). “Jeomorfoturizm açısından Simav (Yeniköy) peribacaları”. H. Korkmaz ve A. Karataş (ed.). III. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu (UJES), (s. 395- 410). Hatay: Color Ofset.
• Erol, O. (1993), “Ayrıntılı Jeomorfoloji Haritaları Çizim Yöntemi”, İstanbul Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü, S. 10, s. 19-38, İstanbul.
• Erinç, S. (2001). Jeomorfoloji-II. İstanbul: DER Yayınları.
• Günok, E. (2017). Türkiye’de Mevcut İlk ve Orta Öğretim Programlarının Jeomiras ve Jeopark Bilincinin Oluşmasına Etkileri. Türkiye Jeoloji Bülteni, 60 (1), 107-116.
• Gürgöze, S., Uzun, A. (2020). Ozan Kanyonu’nun Jeomorfolojisi, Malatya/ Türkiye. Kesit Akademi Dergisi, 6 (25), 116-128.
• Hatipoğlu, İ.K., Uzun, A., Zeybek, H.İ., Dinçer, H., Hatipoğlu, Ş.C. ve Işık, F. (2018). “Jeomorfositlerin Turizm Potansiyeli Üzerine Bir Araştırma: Sapdere Havzası, Ordu”, 2. Uluslararası Sürdürülebilir Turizm Kongresi (20-22 Eylül 2018, Gümüşhane) Bildiriler Kitabı, 345-353.
• Hatipoğlu, Ş.C. ve Bahadır, M. (2020). “Altınordu (Ordu) ilçesindeki jeosit ve jeomorfositlerin turizm potansiyellerinin “Preliminary Geosite Assessment Model (GAM)” ile ölçümü”. Mavi Atlas. 8 (2). 548-564.
• Hoşgören, M.Y. (2007). Jeomorfolojinin ana çizgileri-I. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• IUGS, 2021, International Union of Geological Sciences, https://www.iugs.org/history. E.T. 21.09.2021.
• IGGP,2021, International Geoscience and Geoparks Program, E.T. 21.09.2021.
• İmamoğlu, A, Eraslan, S, Çot, H. (2018). “Günlenmeye bağlı oluşan şekiller ve yerleşme üzerine etkileri, Gümüşhane örneği”. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi. 7 (1) . 83-99.
• İpar, M.S. ve Tırıl, A. (2014). Sinop ilinin kırsal turizm potansiyeli ve geliştirilmesine yönelik öneriler. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi. 7 (2). 45-54.
• Karadurak, S. (2021). Durağan’daki (Sinop) Jeomorfositler ve Sürdürülebilir Kullanımı. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. OMÜ, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı, Samsun.
• Kaymaz, Ç.K. ve Özşahin, E. (2015a). “Hatay ilinin potansiyel jeomorfositlerinin turizm bakımından değerlendirilmesi”. M. Bahadır, A. Uzun ve H.İ. Zeybek (ed.). IV. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu Samsun.
• Kaymaz, Ç.K. ve Özşahin, E. (2015b). Potansiyel Bir Jeomorfositin Planlanması: Yunushanı Sivri Doruklu Lapya Kompleksleri Örneği (Altınözü/Hatay). Coğrafyacılar Derneği Uluslararası Kongresi Bildiriler Kitabı. (s. 195-202). Ankara: Pegem Akademi.
• Kılıç, H. ve Bağcı, H.R. (2020). “Bir Jeomorfosit Olarak Karaçay Kanyonu (Çıldır)”. Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies. 13 (80). 389-410.
• Kopar, İ. ve Toroğlu, E. (2014). Aladağlarda (Orta Toroslar) kaynak konumlu bir mağara: Derebağ mağarası (Yahyalı-Kayseri). Türk Coğrafya Dergisi. (62). 9-20.
• Koşun, E., Sarıgül, A. ve Varol, B. (2005). “Antalya tufalarının litofasiyes özellikleri”. MTA Dergisi. (130). 57-70.
• MGM (2020). Sinop Meteoroloji Müdürlüğü. Yayınlanmamış İklim Verileri.
• Met, Ö. (2012). Turizm ile yöresel gelişme: Sinop için bir turizm gelişim stratejisi önerisi. Karadeniz Araştırmaları. (34). 163-179.
• Nazik, L. (2018). “Yeraltı karanlıklar dünyasının gizemli oluşumları: mağaralar”. Mavi Gezegen Popüler Yerbilim Dergisi. 24. 20-36.
• Özgen Erdem, N.Ö. 2015. Jeoparklar ve Küresel Ağlar ile Bütünleşmenin Önemi, TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası, Haber Bülteni, 2015/2, Ankara, s.5
• Pereira, P., Pereira, D. ve Caetano Alves, M.I. (2007). “Geomorphosite Assessment in Montesinho Natural Park (Portugal)”. Geographica Helvetica. 62 (3). 159-168.
• Polat, S. (2011). “Türkiye’de traverten oluşumu, yayılış alanı ve korunması”. Marmara Coğrafya Dergisi. (23). 389-428.
• Reynard, E.. Fontana, G., Kozlık, L. Ve Scapozza, C. (2007). “A Method for Assessing “Scientific” and “Additional Values” of Geomorphosites”. Geographica Helvetica. 62 (3). 148-158.
• Sinop-Durağan Mağara Araştırmaları Yayınlanmamış Raporu (2008). Boğaziçi Üniversitesi Mağara Araştırmaları Kulübü (BÜMAK). İstanbul.
• Şengün, T. (2007). Harput Platosunda Doğal Ortam-İnsan İlişkileri ve Doğal Çevre Planlaması, Korza Yayıncılık, Ankara. Tarım ve Orman Bakanlığı, https://corine.tarimorman.gov.tr/corineportal/nedir.html E.T. 11.01.2021
• Taşlıgil, N., ve Şahin, G. (2016). “Yapı malzemesi olarak kullanılan Türkiye doğal taşlarının iktisadi Coğrafya odağında analizi”. Marmara Coğrafya Dergisi. (33). 607-640.
• Turoğlu, H. (2020) Karasu Grabeni (Hatay, Türkiye) Bazalt Morfolojisinde Volkanik Jeomorfosit Değerlendirmesi. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi. 2020 (4). 62-80.
• Uğuz, M. F. ve Sevin, M. (2008). 1/100.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları No:78 Sinop D-34 ve E-34 Paftası. MTA, Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara.
• Uğuz, M. F. ve Sevin, M. (2009). 1/100000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları No:115 Sinop F-33 Paftası. MTA, Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara.
• Uzun, A. (1995). “Uludağ’da tor topoğrafyası”. Türk Coğrafya Dergisi. (30). 53-65.
• Uzun, A. (1998). “Sinop İlinin Bazı Doğal Turistik Çekicilikleri”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi. 11 (1). 4-13.
• Uzun, A., Zeybek, H.İ., Hatipoğlu, İ. (2013). “Bazaltik aglomeralar üzerinde tor oluşumu, Giresun”. H. Korkmaz ve A. Karataş (ed.). III. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu (UJES 2012) Bildiriler Kitabı. (s. 3-13). Hatay: Color Ofset.
• Uzun, A. ve Zeybek, H.İ. (2018). Çağlayandibi Çağlayanı, Gümüşhane/Türkiye. II. Uluslararası Sürdürülebilir Turizm Kongresi Bildiriler Kitabı (s. 380-389). Gümüşhane Üniversitesi Yayınları.
• World Waterfall Database, 2021, https://www.worldwaterfalldatabase.com/help#types/ , E.T. 13.08.2021
• Wimbledon, W. A. P. (2013). Geoheritage in Europe and its conservation. Episodes. 36 (1). 68-68.
• Vujıčıć, M. D., Vasıljevıć, D.A., Markovıć, S.B., Hose, T.A., Lukıć, T., Hadžıć, O. ve Janıćevıć, S. (2011). “Preliminary Geosite Assessment Model (GAM) and Its Application on Fruška Gora Mountain, Potential Geotourism Destination of Serbia”. Acta geographica Slovenica, 51 (2). 361-376.
• Zeybek, H.İ., Bağcı, H.R., ve Bahadır, M. (2018). “Kızılırmak deltasında (Samsun) Kıyı çizgisi değişimlerinin Bruun kuralına göre değerlendirilmesi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 11 (58). 308-317.
• Zeybek, H.İ., Aylar, F. ve Dinçer, H. (2020). Değirmendere Şelalesi (Ulus/Bartın), Doğal Ortam Özellikleri ve Turizm Potansiyeli. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24 (1), 333-357.
• URL 1: https://bit.ly/3lOgU E.T . 12.09.2021