Yukarı Ceyhan Alt Havzasının Standart Yağış İndeksi ve Standart Akım İndeksi Kullanılarak Hidrolojik Kuraklık Analizi

Yıl 2024, , 442 - 448, 30.09.2024

Aysel Köse , Doç. Dr. Beril Salman Akın

https://doi.org/10.35229/jaes.1501591

Öz

: Türkiye, Akdeniz iklim kuşağında yer aldığı için küresel iklim değişikliğinin etkileri, yağışların azalması ve buna bağlı olarak kuraklık yaşanması şeklinde ortaya çıkmaktadır. Su kaynakları kuraklıktan doğrudan etkilenmektedir. Su kaynaklarında kuraklığın analiz edilmesi ile kuraklık riski yaşanan ve kuraklık olasılığı yüksek olan bölgelerde kuraklık öncesinde tedbirler alınabilmesi ve kuraklık etkilerinin azaltılabilmesi sağlanabilmektedir. Bu çalışmada, Yukarı Ceyhan Alt Havzasının hidrolojik kuraklık analizi Standart Yağış İndeksi (SPI) ve Standart Akım İndeksi (SRI) yöntemleri kullanılarak yapılmıştır. SPI indeksi hesaplamalarında, Göksun ve Elbistan Meteoroloji Gözlem İstasyonlarına ait 1960-2023 yılları arasındaki 63 yıllık aylık toplam yağış verileri, Afşin istasyonu için 1970-2023 periyodu 53 yıllık aylık yağış verisi; SRI indeksinde Karaahmet, Gözlerüstü ve Hanköy akım gözlem istasyonlarındaki 1971-2015 dönemine ait akım verisi kullanılmıştır. SPI ve SRI değerleri 12 aylık dönem için değerler hesaplanmış ve karşılaştırma yapılmıştır. Yukarı Ceyhan Alt Havzasında 2001, 2007, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017 ve 2023 yıllarında hidrolojik kuraklıkların (yağış azlığı, düşük akım) gerçekleştiği, 1960-2023 periyodunda 617 kurak ay yaşandığı ve kurak dönemlerin oluşma ihtimalinin yaklaşık % 31olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmanın sonuçlarının, Yukarı Ceyhan Alt Havzası su yönetiminde ve özellikle su tahsisinde, kuraklık durumlarının ve etkilerinin değerlendirilmesi ile tedbirler alınmasında karar vericilere yol gösterebilecek önemli bilgiler sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hidrolojik kuraklık, Standart Akım İndeksi, Standart Yağış İndeksi, su tahsisi, su yönetimi, Yukarı Ceyhan Alt Havzası.

Hydrological Drought Analysis of Upper Ceyhan Sub-Basin Using Standard Precipitation Index and Standard Runoff Index

Öz

Since Türkiye is located in the Mediterranean climate zone, the impacts of global climate change are manifested in the form of decreased precipitation and consequent drought. Water resources are directly affected by drought. By analysing the impacts of drought on water resources, it can be ensured that measures can be taken before drought occurs and the impacts of droughts can be reduced in regions with high drought risk and drought probability. This study aims to analyse hydrological droughts in Upper Ceyhan Sub-basin by using Standard Precipitation Index (SPI) and Standard Runoff Index (SRI) methods. In SPI index calculations, monthly total precipitation data for 63 years for the period of 1960-2023 for Göksun and Elbistan Meteorological Observation Stations, monthly precipitation data for 53 years for the period of 1970-2023 for Afşin station, and flow data for the period of 1971-2015 at Karaahmet, Gözlerüstü and Hanköy flow monitoring stations were used for SRI index. SPI and SRI values were calculated and compared for a 12-month period. It was determined that hydrological droughts (lack of precipitation, low flow) occurred in the Upper Ceyhan Sub-basin in 2001, 2007, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2023; 617 dry months were experienced in the period of 1960-2023 and the probability of occurrence of dry periods was approximately 31%. It is considered that the results of this study will provide significant information that can guide decision makers in the Upper Ceyhan Sub-Basin water management and especially for water allocation, assessment of drought conditions and impacts and taking measures.

Anahtar Kelimeler

Hydrological drought, Standard Precipitation Index, Standard Runoff Index, water allocation, water management, Upper Ceyhan Sub-Basin.

Kaynakça

• Akbaş, A. (2014). Türkiye üzerindeki önemli kurak yıllar. Coğrafi Bilimler Dergisi, 12(2), 101-118s.
• Doğan, S. (2013). Konya Kapalı Havzası kuraklık karakterizasyonunun zamansal-konumsal analizi, Doktora Tezi.
• IPCC. (2014). IPPC 5. Değerlendirme Raporu.
• McKee, T., Doesken, N., & Kleist, J. (1993). The relationship of drought frequency and duration to time scale. Proceedings of the Eighth Conference on Applied Climatology, 1993, Anaheim, California, USA, 179-184p.
• Nalbantis I. (2008). Evaluation of a hydrological drought index, European Water, 23(24), 67-77p.
• Şen, Z. (2015). Applied Drought Modeling, Prediction, and Mitigation (Chapter 2 - Basic Drought Indicators), Amsterdam: Elsevier.
• Sheffield and Wood. (2007). Projected changes in drought occurrence under future global warming from multi-model, multi-scenario, IPCC AR4 simulations, 31 p.
• Shen, H. vd. (2014). Regional drought assessment using a distributed hydrological model coupled with Standardized Runoff Index. Remote Sensing and GIS for Hydrology and Water Resources.
• Shukla, S., Wood, A.W. (2008). Use of a standardized runoff index for characterizing hydrologic drought. Geophysıcal Research Letters.
• Şimşek, O., Yıldırım, M., Gördebil, N., (2014). 2013-2014 Tarım Yılı Kuraklık Analizi. Ankara.Türkiye. SYGM. (2019). Seyhan Ceyhan ve Asi Havzaları Kuraklık Yönetim Planının Hazırlanması Projesi. Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, Ankara, Türkiye, 29-30-31-83-88-89s.
• SYGM. (2022). Kuraklık yönetimi. Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, Ankara, Türkiye, 113s.
• SYGM. (2023). Konya Havzası Kuraklık Yönetim Planı. Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, Ankara, Türkiye.
• Türkeş, M., Akgündüz, A. S., Demirörs, Z. (1990). Palmer Kuraklık İndisi’ne göre İç Anadolu Bölgesi’nin Konya Bölümü’ndeki kurak dönemler ve kuraklık şiddeti. Coğrafi Bilimler Dergisi, 7(2),129-144.
• UNCCD. (1994). United Nations Convention to Combat Desertification in Countries Experiencing Serious Drought and/or Desertification, Particularly in Africa.
• Uzunkol ve Kızılelma. (2016). Ceyhan Havzası’nın kuraklık durumu ve eğilimlerinin belirlenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi.
• Wilhite. (2000). Droughts: A Global Assesment (Hazards and Disasters), Routledge.
• WMO. (2016). Handbook of Drought Indicators and Indices (M, Svoboda and B,A, Fuchs), Integrated Drought Management Programme (IDMP), Integrated Drought Management Tools and Guidelines Series 2, World Meteorogical Organization.
• WMO. (2021). 2021 State of climate services: water https://library.wmo.int/records/item/57630-2021-state-of-climate-services-water#.YlVW9W7MLUL. (14 Haziran 2024).
• World Bank. (2022). Water resource management. https://www.worldbank.org/en/topic/waterresourcesmanagement.(14 Haziran 2024).