Derleme
BibTex RIS Kaynak Göster

Domates sarı yaprak kıvırcıklık virüsü (Tomato yellow leaf curl virus, TYLCV): Güneydoğu Anadolu Bölgesi domates üretim alanlarında önemi artan bir virüs

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 115 - 125, 18.12.2024

Öz

Domates (Solanum lycopersicum L.) dünya genelinde en çok yetiştirilen sebzeler arasında yer almaktadır. İnsan beslenmesinde kullanılmasının yanı sıra çeşitli endüstri kollarında hammadde olarak kullanılmaktadır. Diğer kültür bitkilerinde olduğu gibi domates yetiştiriciliğinde de hastalıklar ve zararlılar önemli ekonomik kayıplara yol açmaktadır. Virüs hastalıkları, domates üretimini sınırlayan en önemli patojenler arasında kabul edilmekte ve bugüne kadar domates bitkisiyle ilişkili 312 virüs, satellite virüs ve viroid (22 familya ve 39 cinste) tespit edilmiştir. Domates bitkisini enfekte eden Begomovirus türleri arasında, ekonomik açıdan en önemli ve yaygın olduğu bilinen virüs, Tomato yellow leaf curl virus (TYLCV) olarak tanımlanmaktadır. TYLCV ile enfekte olmuş duyarlı çeşitlerde, bodurluk, yaprakların yukarı doğru kıvrılması, kloroz ve yaprak boyutunda azalma gibi karakteristik belirtiler gözlemlenmekte ve %100’e varan ciddi verim kayıpları bildirilmiştir. TYLCV ilk olarak 1930'larda İsrail'in Ürdün Vadisi'nde tespit edilmesinden sonra uluslararası ticaretin artması, bu virüsün Türkiye ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi dahil olmak üzere domates üretiminin yapıldığı tüm bölgelere yayılmasına neden olmuştur. Küresel ısınmanın neden olduğu iklim değişikliği ile birlikte, virüsün vektörü olan beyaz sinek (Bemisia tabaci) popülasyonlarındaki artış ve bilinçsiz insektisit kullanımı sonucunda beyaz sineklerde direnç oluşması, TYLCV’yi Güneydoğu Anadolu Bölgesi için giderek daha önemli bir viral etmen haline getirmiştir. Bu derlemede, domates yetiştiriciliği için en önemli viral patojen olarak kabul edilen TYLCV’nin ekonomik önemi, taşınma yolları ve oluşturduğu belirtiler hakkında bilgiler sunulmakta ve uygulanabilecek mücadele yöntemleri üzerinde durularak oluşabilecek verim kayıplarının önlenmesi hedeflenmektedir.

Kaynakça

  • Alemandri, V., Vaghi Medina, C. G., Dumón, A. D., Argüello Caro, E. B., Mattio, M. F., Garcia Medina, S., ... & Truol, G. (2015). Three members of the Bemisia tabaci (Hemiptera: Aleyrodidae) cryptic species complex occur sympatrically in Argentine horticultural crops. Journal of Economic Entomology, 108(2), 405-413. https://doi.org/10.1093/jee/tov017
  • Antignus, Y., Vunsh, R., Lachman, O., Pearlsman, M., Maslenin, L., Hananya, U., & Rosner, A. (2004). Truncated Rep gene originated from Tomato yellow leaf curl virus‐Israel [Mild] confers strain‐specific resistance in transgenic tomato. Annals of Applied Biology, 144(1), 39-44. https://doi.org/10.1111/j.1744-7348.2004.tb00314.x
  • Attathom, S., Chiemsombat, P., Kositratana, W., & Sae-Ung, N. (1994). Complete nucleotide sequence and genome analysis of bipartite tomato yellow leaf curl virus in Thailand. Agriculture and Natural Resources, 28(4), 632-639. https://li01.tci-thaijo.org/index.php/anres/article/view/241478
  • Ayisha, M., Shivaji, K. P., & Niyas, P. (2017). Some biometric properties of tomato (Solanum lycopersicum) which influences mechanical harvesting inside polyhouses. Plant Archives, 17(1), 321-324. https://www.cabidigitallibrary.org/doi/pdf/10.5555/20183311975
  • CABI (Centre for Agriculture and Biosciences International). (2012 September). Tomato yellow leaf curl virus (leaf curl): CABI Compendium. https://www.cabidigitallibrary.org/doi/10.1079/cabicompendium.55402#sec-8
  • Cohen, S., & Harpaz, I. (1964). Periodic, rather than continual acquisition of a new tomato virus by its vector, the tobacco whitefly (Bemisia tabaci gennadius). Entomologia experimentalis et Applicata, 7(2), 155-166. https://doi.org/10.1111/j.1570-7458.1964.tb02435.x
  • Cohen, S., & Nitzany, F. E., 1966. Transmission and host range of tomato yellow leaf curl virus. Phytopathology, 56 (10), 1127-1131. https://www.cabidigitallibrary.org/doi/full/10.5555/19690500321
  • Czosnek, H. (2010). Management of Tomato yellow leaf curl disease; a case study for emerging geminiviral diseases. In P. Sharma, R. K. Gaur, M. Ikegami (Eds.), Emerging Geminiviral Diseases and their Management (pp. 37-57). Nova Science Publishers Inc.
  • Czosnek, H., Ber, R., Antignus, Y., Cohen, S., Navot, N., & Zamir, D. (1988). Isolation of tomato yellow leaf curl virus, a geminivirus. Phytopathology, 78(5), 508-512. https://www.apsnet.org/publications/phytopathology/backissues/Documents/1988Articles/Phyto78n05_508.PDF
  • Czosnek, H., Hariton-Shalev, A., Sobol, I., Gorovits, R., & Ghanim, M. (2017). The incredible journey of begomoviruses in their whitefly vector. Viruses, 9(10), 273. https://doi.org/10.3390/v9100273
  • Czosnek, H. (2021) Tomato Yellow Leaf Curl Viruses (Geminiviridae). In: D. H. Bamford, & M. Zuckerman, (Eds.), Encyclopedia of Virology, 4th Edition, vol. 3, (pp. 768-777). Oxford: Academic Press.
  • Díaz-Pendón J. A., Cañizares, M. C., Moriones, E., Bejarano, E. R., Czosnek, H., & Navas-Castillo, J. (2010). Tomato yellow leaf curl viruses: ménage à trois between the virus complex, the plant and the whitefly vector. Molecular Plant Pathology, 11(4), 441-450. https://doi.org/10.1111/j.1364-3703.2010.00618.x
  • Erdoğan, T., Çınar, C. T., & Işık, D. (2022). Domates sarı yaprak kıvırcıklık virüsünün (Tomato Yellow Leaf Curl Virus-TYLCV) doğal konukçuları: Yabancı otlar. Turkish Journal of Weed Science, 25(2), 145-150.
  • FAO (Food and Agriculture Organization of the United Nations). (2022, September). Crops and livestock products. https://www.fao.org/faostat/en/#data/QCL
  • Fiallo-Olivé, E., Pan, L. L., Liu, S. S., & Navas-Castillo, J. (2020). Transmission of begomoviruses and other whitefly-borne viruses: Dependence on the vector species. Phytopathology, 110(1), 10-17. https://doi.org/10.1094/PHYTO-07-19-0273-FI
  • Fondong, V. N. (2013). Geminivirus protein structure and function. Molecular plant pathology, 14(6), 635-649. https://doi.org/10.1111/mpp.12032
  • Ghanim, M., Morin, S., Zeidan, M., & Czosnek, H. (1998). Evidence for transovarial transmission of tomato yellow leaf curl virus by its vector, the whitefly Bemisia tabaci. Virology, 240(2), 295-303. https://doi.org/10.1006/viro.1997.8937
  • Ghanim, M., Morin, S., & Czosnek, H. (2001). Rate of Tomato yellow leaf curl virus translocation in the circulative transmission pathway of its vector, the whitefly Bemisia tabaci. Phytopathology, 91(2), 188-196. https://doi.org/10.1094/PHYTO.2001.91.2.188
  • Gill, U., Scott, J. W., Shekasteband, R., Ogundiwin, E., Schuit, C., Francis, D. M., ... & Hutton, S. F. (2019). Ty-6, a major begomovirus resistance gene on chromosome 10, is effective against Tomato yellow leaf curl virus and Tomato mottle virus. Theoretical and Applied Genetics, 132, 1543-1554. https://doi.org/10.1007/s00122-019-03298-0
  • Gronenborn, B. (2007). The tomato yellow leaf curl virus genome and function of its proteins. In H. Czosnek (Ed.), Tomato yellow leaf curl virus disease: management, molecular biology, breeding for resistance (pp. 67-84). Dordrecht: Springer Netherlands.
  • Hanson, S. F. (2022). Viral diseases of tomato–origins, impact, and future prospects with a focus on tomato spotted wilt virus and tomato yellow leaf curl virus. In P. Viškelis, D.Urbonavičienė, & J. Viskelis (Eds.), Tomato-From Cultivation to Processing Technology. IntechOpen.
  • Hančinský, R., Mihálik, D., Mrkvová, M., Candresse, T., & Glasa, M. (2020). Plant viruses infecting Solanaceae family members in the cultivated and wild environments: a review. Plants, 9(5), 667-683. https://doi.org/10.3390/plants9050667
  • Horowitz, R., Denholm, I., & Morin, S. (2007). Resistance to insecticides in the TYLCV vector, Bemisia tabaci. In H. Czosnek (Ed.) Tomato yellow leaf curl virus disease: Management, molecular biology, breeding for resistance (pp. 305-325). Dordrecht: Springer Netherlands.
  • ICTV (International Committee on Taxonomy of Viruses). (2023, Semtember). Taxon Details, History of the taxon: Tomato yellow leaf curl virus. https://ictv.global/taxonomy/taxondetails?taxnode_id=202203484&taxon_name=Tomato%20yellow%20leaf%20curl%20virus
  • ICTV (International Committee on Taxonomy of Viruses). (2024, September). Current ICTV Taxonomy Release, Taxonomy Browser. https://ictv.global/taxonomy
  • Kil, E. J., Kim, S., Lee, Y. J., Byun, H. S., Park, J., Seo, H., ... & Lee, S. (2016). Tomato yellow leaf curl virus (TYLCV-IL): a seed-transmissible geminivirus in tomatoes. Scientific reports, 6(1), 19013. https://doi.org/10.1038/srep19013
  • Laufs, J., Traut, W., Heyraud, F., Matzeit, V., Rogers, S. G., Schell, J., & Gronenborn, B. (1995). In vitro cleavage and joining at the viral origin of replication by the replication initiator protein of tomato yellow leaf curl virus. Proceedings of the National Academy of Sciences, 92(9), 3879-3883. https://doi.org/10.1073/pnas.92.9.3879
  • Lefeuvre, P., Martin, D. P., Harkins, G., Lemey, P., Gray, A. J., Meredith, S., ... & Heydarnejad, J. (2010). The spread of tomato yellow leaf curl virus from the Middle East to the world. PLoS pathogens, 6(10), e1001164. https://doi.org/10.1371/journal.ppat.1001164
  • Levy, D., & Lapidot, M. (2008). Effect of plant age at inoculation on expression of genetic resistance to tomato yellow leaf curl virus. Archives of virology, 153, 171-179. https://doi.org/10.1007/s00705-007-1086-y Mabvakure, B., Martin, D. P., Kraberger, S., Cloete, L., van Brunschot, S., Geering, A. D., ... & Harkins, G. W. (2016). Ongoing geographical spread of Tomato yellow leaf curl virus. Virology, 498, 257-264. https://doi.org/10.1016/j.virol.2016.08.033
  • Morris. J., (1997). A Multiplex PCR method for the simultaneous detection of Tomato yellow leaf curl and Tomato mottle geminiviruses. British Society for Plant Pathology Presidential Meeting. Plant Pathology-Global Perspectives of an Applied Science. Offered Posters.
  • Murray, L., Reeves, E., & Meadows, I. (2023, September). Tomato Yellow Leaf Curl Virus. NC State Extension Publications. https://content.ces.ncsu.edu/tomato-yellow-leaf-curl-virus
  • Navot, N., Pichersky, E., Zeidan, M., Zamir, D., & Czosnek, H. (1991). Tomato yellow leaf curl virus: a whitefly-transmitted geminivirus with a single genomic component. Virology, 185(1), 151-161. https://doi.org/10.1016/0042-6822(91)90763-2
  • Oliveira, M. R. V., Henneberry, T. E., & Anderson, P. (2001). History, current status, and collaborative research projects for Bemisia tabaci. Crop protection, 20(9), 709-723. https://doi.org/10.1016/S0261-2194(01)00108-9
  • Ong, S. N., Taheri, S., Othman, R. Y., & Teo, C. H. (2020). Viral disease of tomato crops (Solanum lycopesicum L.): an overview. Journal of Plant Diseases and Protection, 127, 725-739. https://doi.org/10.1007/s41348-020-00330-0
  • Papayiannis, L. C., Katis, N. I., Idris, A. M., & Brown, J. K. (2011). Identification of weed hosts of Tomato yellow leaf curl virus in Cyprus. Plant Disease, 95(2), 120-125. https://doi.org/10.1094/PDIS-05-10-0346
  • Péréfarres, F., Thierry, M., Becker, N., Lefeuvre, P., Reynaud, B., Delatte, H., & Lett, J. M. (2012). Biological invasions of geminiviruses: case study of TYLCV and Bemisia tabaci in Reunion Island. Viruses, 4(12), 3665-3688. https://doi.org/10.3390/v4123665
  • Picó, B., Díez, M. J., & Nuez, F. (1996). Viral diseases causing the greatest economic losses to the tomato crop. II. The Tomato yellow leaf curl virus-A review. Scientia Horticulturae, 67(3-4), 151-196. https://doi.org/10.1016/S0304-4238(96)00945-4
  • Prasad, A., Sharma, N., Hari-Gowthem, G., Muthamilarasan, M., & Prasad, M. (2020). Tomato yellow leaf curl virus: impact, challenges, and management. Trends in plant science, 25(9), 897-911. https://doi.org/10.1016/j.tplants.2020.03.015
  • Prota, N. (2015). Study of drimane sesquiterpenoids from the Persicaria genus and zigiberene from Callitropsis noorkatensis and their effect on the feeding behaviour of Myzus persicae and Bemisia tabaci (Doctoral dissertation, Wageningen University and Research). https://edepot.wur.nl/328689
  • Ramos, R. S., Kumar, L., Shabani, F., & Picanço, M. C. (2019). Risk of spread of tomato yellow leaf curl virus (TYLCV) in tomato crops under various climate change scenarios. Agricultural Systems, 173, 524-535. https://doi.org/10.1016/j.agsy.2019.03.020
  • Rivarez, M. P. S., Vučurović, A., Mehle, N., Ravnikar, M., & Kutnjak, D. (2021). Global advances in tomato virome research: current status and the impact of high-throughput sequencing. Frontiers in Microbiology, 12, 671925. https://doi.org/10.3389/fmicb.2021.671925
  • Rojas, M. R., Gilbertson, R. L., Russell, D. R., & Maxwell, D. P. (1993). Use of degenerate primers in the polymerase chain reaction to detect whitefly-transmitted geminiviruses. Plant Disease, 77, 340-347. https://doi.org/10.1094/PD-77-0340
  • Sainju, U. M., & Dris, R. (2006). Sustainable production of tomato. In R. Dris (Ed.), Crops: Quality, Growth and Biotechnology (pp. 190-216). WFL Publisher.
  • Scholthof, K. B. G., Adkins, S., Czosnek, H., Palukaitis, P., Jacquot, E., Hohn, T., ... & Foster, G. D. (2011). Top 10 plant viruses in molecular plant pathology. Molecular Plant Pathology, 12(9), 938-954. https://doi.org/10.1111/j.1364-3703.2011.00752.x
  • Sertkaya, G., & Yılmaz, M. (2017). Hatay ili örtüaltı organik domates yetiştiriciliğinde bazı begomovirüslerin enfeksiyon oranları ile doğal taşınması ve diğer konukçularının araştırılması. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(1), 1-15.
  • Stansly, P. A., & Naranjo, S. E. (2010). Bemisia: bionomics and management of a global pest. Springer Science & Business Media.
  • Thongrit, D., Attathom, S., & Sutabutra, T. (1986). Tomato yellow leaf curl virus in Thailand. Plant Virus Diseases of Horticultural Crops in the Tropics and Subtropics. FFTC Book Series, (33), 60-63. https://li01.tci-thaijo.org/index.php/anres/article/download/241478/164776/828483
  • TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). (2023, September). Merkezi Dağıtım Sistemi https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr
  • Vidavsky, F., & Czosnek, H. (1998). Tomato breeding lines resistant and tolerant to tomato yellow leaf curl virus issued from Lycopersicon hirsutum. Phytopathology, 88(9), 910-914. https://doi.org/10.1094/PHYTO.1998.88.9.910
  • Yilmaz, M. A., Kaska, N., Cinar, A., & Gezerel, O. (1981). Reduction of virus disease effects on tomato by barriers in Cukurova Region. Journal of Turkish Phytopathology, 9(2-3), 67-75. https://www.cabidigitallibrary.org/doi/full/10.5555/19810300711
  • Zakay, Y., Navot, N., Zeidan, M., Kedar, N., Rabinowitch, H., Czosnek, H., & Zamir, D. (1991). Screening Lycopersicon accessions for resistance to tomato yellow leaf curl virus: presence of viral DNA and symptom development. Plant Disease, 75(3): 279-281. https://doi.org/10.1094/PD-75-0279
  • Zerbini, F. M., Briddon, R. W., Idris, A., Martin, D. P., Moriones, E., Navas-Castillo, J., ... & ICTV Report Consortium. (2017). ICTV virus taxonomy profile: Geminiviridae. Journal of General Virology, 98(2), 131-133. https://doi.org/10.1099/jgv.0.000738
  • Zhang, W., Olson, N. H., Baker, T. S., Faulkner, L., Agbandje-McKenna, M., Boulton, M. I., ... & McKenna, R. (2001). Structure of the Maize streak virus geminate particle. Virology, 279(2), 471-477. https://doi.org/10.1006/viro.2000.0739
Toplam 53 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Fitopatoloji
Bölüm Derlemeler
Yazarlar

Mehmet Zeki Kızmaz 0000-0001-5099-8081

Yayımlanma Tarihi 18 Aralık 2024
Gönderilme Tarihi 20 Ekim 2024
Kabul Tarihi 5 Kasım 2024
Yayımlandığı Sayı Yıl 2024 Cilt: 2 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Kızmaz, M. Z. (2024). Domates sarı yaprak kıvırcıklık virüsü (Tomato yellow leaf curl virus, TYLCV): Güneydoğu Anadolu Bölgesi domates üretim alanlarında önemi artan bir virüs. Düzce Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 2(2), 115-125.
AMA Kızmaz MZ. Domates sarı yaprak kıvırcıklık virüsü (Tomato yellow leaf curl virus, TYLCV): Güneydoğu Anadolu Bölgesi domates üretim alanlarında önemi artan bir virüs. Düzce Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. Aralık 2024;2(2):115-125.
Chicago Kızmaz, Mehmet Zeki. “Domates Sarı Yaprak kıvırcıklık virüsü (Tomato Yellow Leaf Curl Virus, TYLCV): Güneydoğu Anadolu Bölgesi Domates üretim alanlarında önemi Artan Bir virüs”. Düzce Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 2, sy. 2 (Aralık 2024): 115-25.
EndNote Kızmaz MZ (01 Aralık 2024) Domates sarı yaprak kıvırcıklık virüsü (Tomato yellow leaf curl virus, TYLCV): Güneydoğu Anadolu Bölgesi domates üretim alanlarında önemi artan bir virüs. Düzce Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 2 2 115–125.
IEEE M. Z. Kızmaz, “Domates sarı yaprak kıvırcıklık virüsü (Tomato yellow leaf curl virus, TYLCV): Güneydoğu Anadolu Bölgesi domates üretim alanlarında önemi artan bir virüs”, Düzce Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, c. 2, sy. 2, ss. 115–125, 2024.
ISNAD Kızmaz, Mehmet Zeki. “Domates Sarı Yaprak kıvırcıklık virüsü (Tomato Yellow Leaf Curl Virus, TYLCV): Güneydoğu Anadolu Bölgesi Domates üretim alanlarında önemi Artan Bir virüs”. Düzce Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 2/2 (Aralık 2024), 115-125.
JAMA Kızmaz MZ. Domates sarı yaprak kıvırcıklık virüsü (Tomato yellow leaf curl virus, TYLCV): Güneydoğu Anadolu Bölgesi domates üretim alanlarında önemi artan bir virüs. Düzce Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 2024;2:115–125.
MLA Kızmaz, Mehmet Zeki. “Domates Sarı Yaprak kıvırcıklık virüsü (Tomato Yellow Leaf Curl Virus, TYLCV): Güneydoğu Anadolu Bölgesi Domates üretim alanlarında önemi Artan Bir virüs”. Düzce Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, c. 2, sy. 2, 2024, ss. 115-2.
Vancouver Kızmaz MZ. Domates sarı yaprak kıvırcıklık virüsü (Tomato yellow leaf curl virus, TYLCV): Güneydoğu Anadolu Bölgesi domates üretim alanlarında önemi artan bir virüs. Düzce Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 2024;2(2):115-2.