A Method Proposal for Reading Urban Collective Memory: Kahramanmaraş City Memory through Narratives

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 2, 71 - 88, 25.05.2024

İlknur Sertkaya , Zeynep Uludağ

Öz

Urban collective memory points to a phenomenon where experiences throughout history and the spaces where these experiences are coded coexist. Multi-layered urban memory, which are shaped according to different social and temporal contexts, is interrupted with the change of urban spaces. Loss of memory, defined as urban amnesia, means the loss of collective identities, cultural values and collective experiences that emerge through bodily practices far beyond nostalgic longing. Current understandings and practices developed for the reconstruction of the lost urban memory ignore diversity in collective memory and impose an absolute understanding of time and space on the society as well. Power holders and dominant social groups assign new meanings to urban spaces according to their own purposes and ideological discourses. This study exhibits a theoretical stance that approaches the formation of spatial memory as a process, rather than examining the spaces that have a place in the collective memory of the city as a pre-given value. Within the scope of the research, a narrative and polyphonic approach was used to understand the spatial memory of the historical settlement areas of Kahramanmaraş. Spatial narratives selected from the stories, travelogues, and news published in national and local press about Kahramanmaraş from the late Ottoman periods to 1980s reflect the diversity of collective memory and the changing meanings of the place. Understanding the place through different experiences allows us to hear the different sounds that such place has accumulated in its memory, and enables reproduction of our relationship with the past by revealing the discourse of the city that has been forgotten over time.

Anahtar Kelimeler

Collective Memory, Memory Place, Urban Amnesia, Politics of Memory, Urban Narratives

Kentsel Kolektif Belleğin Okunmasında Bir Yöntem Önerisi: Anlatılarla Kahramanmaraş Kent Belleği

Öz

Kentsel kolektif bellek tarih boyunca süregelen yaşanmışlıkların ve bu yaşanmışlıkların kodlandığı mekânların birlikte bulunduğu bir olguya işaret etmektedir. Farklı toplumsal ve zamansal bağlamlara göre şekil alan çok katmanlı kent belleği kent mekânlarının değişimiyle birlikte kesintiye uğramaktadır. Kentsel amnezi olarak tanımlanan bellek yitimi nostaljik bir özlemin ötesinde kolektif kimliklerin, kültürel değerlerin ve bedensel pratiklerle ortaya çıkan kolektif deneyimlerin kaybı anlamına gelmektedir. Kaybolan kent belleğinin yeniden inşasına yönelik geliştirilen güncel anlayışlar ve uygulamalar kolektif bellekteki çeşitliliği göz ardı etmekle birlikte mutlak bir zaman ve mekân anlayışını da topluma dayatmaktadır. İktidar sahipleri ve baskın toplumsal gruplar kent mekânlarına kendi amaçlarına ve ideolojik söylemlerine göre yeni anlamlar yüklemektedirler. Bu çalışma kentin kolektif belleğinde yer edinen mekânları önceden verili bir değer olarak incelemek yerine mekânsal belleğin oluşumuna bir süreç olarak yaklaşan teorik bir duruş sergilemektedir. Araştırma kapsamında Kahramanmaraş tarihi yerleşim bölgesinin mekânsal belleğini anlamaya yönelik anlatısal ve çok sesli bir yaklaşım kullanılmıştır. Osmanlı’nın son dönemlerinden 1980’li yıllara kadar Kahramanmaraş’ı anlatan öyküler, seyahatnameler, ulusal ve yerel basında çıkan haberler arasından seçilen mekânsal anlatılar kolektif belleğin çeşitliliğini ve mekanın değişen anlamlarını yansıtmaktadırlar. Farklı deneyimler üstünden mekanı anlamak o yerin hafızasında biriktirdiği farklı sesleri duymamıza olanak tanımakta ve kentin zamanla unutulan tarihini açığa çıkararak geçmişle kurduğumuz ilişkinin de yeniden üretilmesini sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kolektif Bellek, Hafıza Mekânları, Kentsel Amnezi, Belleğin Politikası, Kent Anlatıları

Kaynakça

• Alderman, D. H., & Dwyer, O. J. (2009). Memorials and monuments. International encyclopedia of human geography, 7(1), 51-58.
• Ameel, L., Finch, J., Laine, S., & Dennis, R. (2019). Urban History and the Materialities of/in Literature. The Materiality of Literary Narratives in Urban History, 1-16
• Antze, P., & Lambek, M. (2016). Tense past: Cultural essays in trauma and memory. Routledge.
• Assmann, J. (2001). Kültürel bellek. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Atalay, B. (1929). Maraş Tarihi Coğrafyası. Matbaa-i Amire, 235s
• Bağdatlıoğlu, Adil (1974), Uzunoluk: İstiklâl Harbi’nde Kahramanmaraş, Kervan Yayınları, İstanbul.
• Barthes, R., & Duisit, L. (1975). An introduction to the structural analysis of narrative. New literary history, 6(2), 237-272.
• Bergson, H. (1912). An introduction to metaphysics, translated by TE Hulme. Indianapolis, IN: Hackett.
• Bergson, H. (2007). Madde ve bellek. Dost Yayınevi, Ankara.
• Boyer, M. C. (1996). The city of collective memory: its historical imagery and architectural entertainments. Mit Press.
• Boyer, M. C., & Crysler, C. (2012). ‘Collective memory under siege: The case of heritage terrorism. The SAGE Handbook of Architectural Theory, 325-38.
• Boym, S. (2001). Nostaljinin geleceği. Metis Yayınları.
• Bridge, G., & Watson, S. (2003). City publics. A Companion to the City, 369-379.
• Çabuk, M. (2008). Kahramanmaraş’ta Faaliyet Göstermiş Olan Misyoner Okulları. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Casey, E. S. (2004). Public memory in place and time. Framing public memory, 68, 17-44.
• Çetin, S. (2012). Geç Osmanlıdan erken cumhuriyete iç batı Anadolu’da kentsel yapının değişimi: Manisa, Afyon, Burdur ve Isparta kentleri üzerine karşılaştırmalı bir inceleme.
• Childs, W. J. (1917). Across Asia minor on foot. W. Blackwood.
• Confino, A. (1997). Collective memory and cultural history: Problems of method. The American historical review, 102(5), 1386-1403.
• Connerton, P., & Kelebekoğlu, K. (2012). Modernite nasıl unutturur. Sel.
• Czarniawska, B. (2004). Narratives in social science research. Sage.
• Donohoe, J. (2014). Remembering places: A phenomenological study of the relationship between memory and place. Lexington Books.
• Günay, N. (2007). Maraş'ta Ermeniler ve Zeytun isyanları (Vol. 214). IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Habib, İ. (16 Nisan 1936). Maraş. Cumhuriyet. https://www.gastearsivi.com/gazete/cumhuriyet/1936-04-16/3
• Halbwachs, M. (2018). Kolektif bellek. Pinhan Yayıncılık.
• Harvey, D. C. (2001). Heritage pasts and heritage presents: Temporality, meaning and the scope of heritage studies. International journal of heritage studies, 7(4), 319-338
• Hayber, Abdulkadir, Günün Öteki Yüzü, Kurgan Edebiyat, Ankara 2017, s.9.
• Kanadıkırık, E. (1972). Maraş’ta konut tipleri. AÜD TCF Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 5(6), 253-281.
• Kerr, S. E. (1973). The Lions of Marash. SUNY Press.
• KOCABAŞOĞLU, U., 2000. Anadolu’daki Amerika Kendi Belgeleriyle 19.Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğundaki Amerikan Misyoner Okulları, İmge Kitabevi Yayınları, 212s.
• Maraş Beledi İşler. (24 Şubat 1958). Kahramanyurt Gazetesi.
• Maraş Belediyesi Çalışıyor. (20 Mayıs 1936). Son Posta, 5. https://www.gastearsivi.com/gazete/son_posta/1936-05-20/5
• Maraş Bir Çok Yeni Eserlere Kavuştu. ( 16 Ocak 1939). Ulus. https://www.gastearsivi.com/gazete/ulus/1939-01-16/64
• Maraş’ın Kurtuluşu. (25 Şubat 1941). Son Posta, 5.
• Massey, D. B. (2005). For space. For space, 1-232.
• Misztal, B. (2003). Theories of social remembering. McGraw-Hill Education (UK).Landscape Biographies
• Moroğlu, E. Z. (2013). Cumhuriyet Dönemi’nde Maraş Evleri ve Sosyal Hayat. Uluslararası Cumhuriyet Döneminde Maraş Sempozyumu’, Kahramanmaraş Belediyesi Yayınları, sayfa, 241-265.
• Nora, P.,& Özcan, M. E. (2006). Hafıza mekanları. Dost kitabevi yayınları.
• Okumuş, M. (2018). Kırsaldan Kentsele (1945-2016. Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Paköz, Oğuz. 2017. Maraş Senin Nazın Var.
• Potteiger, M., & Purinton, J. (1998). Landscape narratives: Design practices for telling stories. John Wiley & Sons.
• Ricoeur, P. (2004). Memory, history, forgetting. University of Chicago Press.
• Rigney, A. (2008). The dynamics of remembrance: Texts between monumentality and morphing. Cultural memory studies: An international and interdisciplinary handbook, 8, 345-357.
• Rossi, A. (1984). The architecture of the city. MIT press.
• Şavkılı, C. (2014). Cumhuriyet Döneminde Siyasi, Sosyal ve Ekonomik yönleriyle Maraş. Uluslararası Cumhuriyet Döneminde Maraş Sempozyumu, Kahramanmaraş Belediyesi Yayınları, Kahramanmaraş
• Sancar, M. (2015). Geçmişle Hesaplaşma: Unutma Kültüründen Hatırlama Kültürüne: Unutma Kültüründen Hatırlama Kültürüne. İletişim Yayınları.
• Sonnen- Aufgan (Gündoğumu ) Dergisi Ocak 1917
• Texier, C. (1923). Küçük Asya (Vol. 2). Matbaa-yı Amire.
• Till, K. E. (2005). The new Berlin: Memory, politics, place. U of Minnesota Press.