Lider-Üye Etkileşimi ve Algılanan İş Yükünün Çalışan Performansına Etkisi: Havacılık Sektöründe Bir Araştırma

Yıl 2023, , 155 - 171, 30.08.2023

Mehmet Ergeç , Ebru Aykan

https://doi.org/10.51785/jar.1334148

Öz

Havacılık alanında hava araçlarının sahip olduğu teknolojiler kadar onların bakım ve uçuşa elverişlilikleri de önemlidir. Uçuşa elverişlilik hava aracı bakım personeli tarafından doğru ve zamanında yapılan bakım ve onarımlarla sağlanmaktadır. Bakım ve onarımların kalitesi ise hava aracı bakım personellerinin iş performansı ile doğrudan ilgilidir. Bu çalışmada havacılık sektöründe çalışanların iş performansları üzerinde lider-üye etkileşimi ve algılanan iş yükünün etkisi araştırılmıştır. Bu kapsamda Isparta ilinde kamu ve özel sektörde çalışan 251 hava aracı bakım personeline araştırma sorularını içeren anket uygulanmıştır. Katılımcılardan toplanan verilere SPSS ve JAMOVİ istatistiksel analiz programları aracılığıyla doğrulayıcı faktör analizi, korelasyon ve regresyon analizleri yapılmıştır. Araştırmanın bulgularına göre iş performansı ile lider-üye etkileşimi ve algılanan iş yükü arasında anlamlı ve pozitif yönlü bir ilişki vardır. Ayrıca iş performansı üzerinde hem lider-üye etkileşimi, hem de algılanan iş yükünün yordayıcı etkileri tespit edilmiştir. Ancak araştırma da algılanan iş yükünün iş performansı üzerindeki olumlu etkisinin sebebinin katılımcıların yüksek gelirli iş garantisi ya da lider-üye arasındaki sosyal mübadele sonucu ortaya çıkmış olabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Lider-Üye Etkileşimi, Algılanan İş Yükü, Çalışan Performansı, Havacılık Sektörü

Teşekkür

Prof.Dr. Ebru AYKAN, Doç.Dr. İnan ERYILMAZ, Birsel ERGEÇ ve Deniz Aras ERGEÇ'e destekleri için teşekkür ederim.

The Effect of Leader-Member Interaction and Perceived Workload on Employee Performance: A Study in The Aviation Industry

Öz

In aviation, their maintenance and airworthiness are as important as the technologies of aircraft. Airworthiness is ensured by correct and timely maintenance and repairs by aircraft maintenance personnel. The quality of maintenance and repairs is directly related to the job performance of aircraft maintenance personnel. In this study, the effect of leader-member interaction and perceived workload on the work performance of employees in the aviation industry was investigated. In this context, a questionnaire containing research questions was applied to 251 aircraft maintenance personnel working in the public and private sectors in Isparta. Confirmatory factor analysis, correlation, and regression analysis were performed on the data collected from the participants using SPSS and JAMOVI statistical analysis programs. According to the findings of the research, there is a significant and positive relationship between job performance, leader-member interaction, and perceived workload. In addition, the predictive effects of both leader-member interaction and perceived workload on job performance were determined. However, in the research, the reason for the positive effect of the perceived workload on job performance may have emerged as a result of the high-income job guarantee of the participants or the social exchange between the leader and the member.

Anahtar Kelimeler

Perceived Workload, Employee Performance, Leader-Member Interaction, Aviation Industry

Kaynakça

• Açıkalın, A. (1999). İnsan Kaynağının Yönetimi Geliştirilmesi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Adıgüzel, Z. ve Küçükoğlu, İ. (2020). Çalışma ortamında algılanan iş stresinin iş görenler üzerindeki etkilerinin incelenmesi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 2(1), 1-16.
• Altaş, S. S. (2022). Ağır iş yükü, iş-aile çatışması ve yönetici desteği arasındaki ilişkiler: Otomotiv sektörü üzerine bir araştırma. Journal of Life Economics, 9(1), 41-51.
• Aşkun, İ. C. (1972). İşgören morali. Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Dergisi, 13(2), 1-45.
• Aykan, E. ve Sönmez, E. (2014). Mediating role of perceived organizational justice between internal marketing practices and employee task and contextual performance: A shopping center implication. International Journal of Managerial Studies and Research (IJMSR), (2), 1-15.
• Bağcı, Z. (2014). Çalışanların iş doyumunun görev ve bağlamsal performansları üzerindeki etkisi. Journal of Management and Economics Research, 12(24), 58-72.
• Bass, B. M. (1990). From transactional to transformational leadership: learning to share the vision. Organizational Dynamics, 18(3), 19-31.
• Becker, A. B., Warm, J. S., Dember, W. N. ve Hancock, P. A. (1995). Effects of jet engine noise and performance feedback on perceived workload in a monitoring task. The İnternational Journal of Aviation Psychology, 5(1), 49-62.
• Biçer, M. (2021). Örgütsel sadakat ve lider-üye etkileşiminin çalışanların bireysel iş performansları üzerindeki etkileri. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(2), 1518-1538.
• Biddle, B. J. (2013). Role theory: Expectations, identities, and behaviors. Academic Press.
• Bin, A. S. ve Shmailan, A. (2015). The relationship between job satisfaction, job performance and employee engagement: An explorative study. Issues in Business Management and Economics, 4(1), 1-8.
• Bingöl, D. (2014). İnsan Kaynakları Yönetimi (Cilt 9). İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Bliese, P. D. ve Castro, C. A. (2000). Role clarity, work overload and organizational support: Multilevel evidence of the importance of support. Work & Stress, 14(1), 65-73.
• Bulut, U. ve Ataay, A. (2017). Çağrı merkezlerinde çalışan performansını etkileyen faktörler: bir inceleme. İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(4), 1-16.
• Cerit, Y. (2012). Lider üye etkileşimi ile öğretmenlerin performansları arasındaki ilişki. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(28), 33-46.
• Cole, D., Panchanadeswaran, S. ve Daining, C. (2004). Predictors of job satisfaction of licensed social workers: perceived efficacy as a mediator of the relationship between workload and job satisfaction. Journal of Social Service Research, 31(1), 1-12.
• Creswell, J. W. (2017). Research Design: Qualitative, Quantitative, And Mixed Methods Approaches. New York: Sage. Çelik, H. E. Ve Yılmaz, V. (2013). Lisrel 9.1 ile Yapısal Eşitlik Modellemesi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çelik, M. ve Çıra, A. (2013). Örgütsel vatandaşlık davranışının iş performansı ve işten ayrılma niyeti üzerine etkisinde aşırı iş yükünün aracılık rolü. Ege Akademik Bakış, 13(1), 11-20.
• Dansereau Jr, F., Graen, G. ve Haga, W. J. (1975). A vertical dyad linkage approach to leadership within formal organizations: A longitudinal investigation of the role making process. Organizational behavior and human performance, 13(1), 46-78.
• Deluga, R. J. (1994). Supervisor trust building, leader‐member exchange and organizational citizenship behaviour. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 67(4), 315-326.
• Derelioğlu, S. ve Çapraz B. (2022). Politik yeti’nin performansa etkisinde algılanan desteğin düzenleyici rolü. İzmir İktisat Dergisi. 37(2). 406-427.
• Doğan, H. (2018). Örgütsel adalet algisi ile iş performansi arasindaki ilişki. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 26-46.
• Ekinci, E. B. M. ve Can, G. F. (2018). Algilanan iş yükü ve çalişma duruşlari dikkate alinarak operatörlerin ergonomik risk düzeylerinin çok kriterli karar verme yaklaşimi ile değerlendirilmesi. Ergonomi, 1(2), 77-91.
• Elloy, D. F. ve Smith, C. R. (2003). Patterns of stress, work‐family conflict, role conflict, role ambiguity and overload among dual‐career and single‐career couples: An Australian study. Cross Cultural Management: An International Journal, 10(1), 55-66.
• Erdogan, B. ve Liden, R. C. (2006). Collectivism as a moderator of responses to organizational justice: implications for leader‐member exchange and ingratiation. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 27(1), 1-17.
• Eryılmaz, İ., Dirik, D. ve Altın Gülova, A. (2017). İş tatmininin belirleyicisi olarak lider-üye etkileşimi ve politik yetinin düzenleyici rolü. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (16), 167-182.
• Eryılmaz, İ., Dirik, D. ve Odabaşoğlu, Ş. (2019). Güvenlik iklimi algısı ve iş performansı ilişkisinde genel öz yeterliliğin düzenleyici rolü: Helikopter teknisyenleri üzerine bir araştırma. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (2), 1854-1870.
• Flick, U. (2022). An Introduction to Qualitative Research. New York: Sage.
• Gagnon, M. A. ve Michael, J. H. (2004). Outcomes of perceived supervisor support for wood production employees. Forest Products Journal, 54(12).
• Gazete, T. R. (2004). İş Kanununa ilişkin çalışma süreleri yönetmeliği. Alıntılanma adresi: http://www. resmigazete. gov. tr/eskiler/2004/04/20040406.
• Goodman, S. A. ve Svyantek, D. J. (1999). Person–organization fit and contextual performance: Do shared values matter. Journal of Vocational Behavior, 55(2), 254-275.
• Graen, George B. ve Scandura, Terri A., (1987). Toward a psychology of dyadic organizing. Research İn Organizational Behavior, (9), 175-208.
• Graen, George B., ve Uhl-Bien, Mary (1995). Reletaionship-based approach to leadership: Development of leader-member exchange (lmx) theory of leadership over 25 years: Applying a multi-level multidomain perspective. Leadership Quarterly, (6), 219-247.
• Greenhaus, J.L., S. Parasuraman, C.S. Granrose, S. Raminowitz and N.J. Beutell (1989). Sources of work-family conflict among two-career couples. Journal Of Vocational Behavior, 34(2), 133-153.
• Gürbüz, S. (2006). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı İle Duygusal Bağlılık Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 48-75.
• Harmancı, Y., Doğan, S. ve Demirtaş, Ö. (2021). Dile getirme davranışı aracı rolde iken dönüşümcü liderliğin örgütsel aidiyet algısı üzerindeki etkisi: Lider üye etkileşiminin düzenleyici rolü. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (47), 377-390.
• Homans, G. C. (1958). Social behavior as exchange. American journal of sociology, 63(6), 597-606.
• House, R. J., Hanges, P. J., Javidan, M., Dorfman, P. W. ve Gupta, V. (2004). Culture, leadership, and organizations: The globe study of 62 societies. Sage Publications, 9-28
• Jawahar, I. M. ve Carr, D. (2007). Conscientiousness and contextual performance: The compensatory effects of perceived organizational support and leader‐member exchange. Journal of Managerial Psychology, 22(4), 330-349.
• Kerlinger, F. N. ve Lee, H. B. (1999). Foundations Of Behavioral Research. New York: Harcourt College Publishers.
• Keser, A. (2006). Çağrı merkezi çalışanlarında iş yükü düzeyi ile iş doyumu ilişkisinin araştırılması. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (11), 100-119.
• Kothari, C. R. (2004). Research Methodology: Methods and Techniques. New Age International.
• Landy, F. J. ve Conte, J. M. (2010). Work in the 21st Century: An Introduction to Industrial and Organizational Psychology. Usa: Wiley-Blackwell.
• Liden, R. C. ve Maslyn, J. M. (1998). Multidimensionality of leader-member exchange: an empirical assessment through scale development. Journal of Management, 24(1), 43-72.
• Liden, R. C., Erdogan, B., Wayne, S. J. ve Sparrowe, R. T. (2006). Leader‐member exchange, differentiation, and task interdependence: implications for individual and group performance. Journal of Organizational Behavior, 27(6), 723-746.
• Mamak Ekinci, E. B. ve Can, G. F. (2018). Algılanan iş yükü ve çalışma duruşları dikkate alınarak operatörlerin ergonomik risk düzeylerinin çok kriterli karar verme yaklaşımı ile değerlendirilmesi. Ergonomi, 1(2), 77-91.
• Maslyn, John M. ve Uhl-Bien, Mary (2001). Leader-member exchange and its dimensions: effects of self-effort and other’s effort on relationship quality. Journal of Applied Psychology, 86(4), 697-708.
• Monil, M. ve Tahir, I. (2011). Determinants of job performance in frontline hotel employees in Malaysia using structural equation model: A proposed conceptual framework. International Journal of Business and Behavioral Sciences, 1(1), 63-89.
• Oğuzhan, T. (2016). Çok boyutlu lider üye etkileşimine örnek davranışlar sergileme taktiğinin etkisi: Araççilik etik ikliminin aracılık rolü. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1), 355-373.
• Özdevecioğlu, M. ve Kanıgür, S. (2009). Çalışanların ilişki ve görev yönelimli liderlik algılamalarının performansları üzerindeki etkileri. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2009(1), 53-82.
• Özer, Ö. (2019). Hemşirelerde lider-üye etkileşimi ve çalışan performansının incelenmesi. Sağlık ve Hemşirelik Yönetim Dergisi, 6(1), 11-21.
• Özutku, H., Veysel, A. ve Cevrioğlu, E. (2008). Lider-üye etkileşim teorisi çerçevesinde, yönetici-ast etkileşimi ile örgütsel bağlilik boyutları ve iş performansı arasındaki ilişki: Ampirik bir inceleme. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2), 193-210.
• Patton, M. Q. (2005). Qualitative Research. Encyclopedia of statistics in behavioral science.New York: John Wiley & Sons, Ltd.
• Polatcı, S., Sobacı, F. ve Kaban, İ. (2020). Kişilik özellikleri ve kişi-iş uyumunun iş tatmini üzerine etkileri: Taşeron çalışanlar üzerine bir araştırma. Journal of Organizational Behavior Review, 2(1), 12-30.
• Schriesheim, Chester A., Castro Stephanie L., Zhou, Xiaohua T. ve Yammarino, Francis J., (2001). The folly of theorizing “A” but testing “B” a selective level-of-analysis review of field and a detailed leader member exchange illustration. The Leadership Quarterly, (12), 515-551.
• Shappell, S. A. ve Wiegmann, D. A. (2000). The human factors analysis and classification system–HFACS.
• Spector, P.E. ve S.M. Jex (1998). Development of four self-report measures of job stressors and strain: interpersonal conflict at work scale, organizational constraints scale, quantitative workload inventory and physical symptoms inventory. Journal Of Occupational Health Psychology, 3(4), 256-367.
• Şahin, S. ve Çankir, B. (2018). İş tatmininin iş performansina etkisinde çalışmaya tutkunluğun aracı rolü: Satış ve pazarlama sektöründe bir araştirma. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 389-402.
• Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş. Ankara: Ekinoks
• Tekin, E. (2018). Lider-üye etkileşiminin çalışan performansı üzerindeki etkisinde örgütsel vatandaşlık davranışının aracılık rolü. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 8(16), 343-364.
• Torun, A. ve Ercan, S. N. (2006). Küçük İşletmelerde İş-Aile Çatışmaları, Çalışma Hayatından Duyulan Memnuniyet ve Firma Başarısıyla İlgili Algılar. G. Gençyılmaz (der.), (3), 17-18.
• Töngür, A. (2016). İş yükü, kişilerarası çatışma ve performans: Bankacılık sektörünün karşılaştırmalı analizi. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(13).
• Turunç, Ö. (2010). Organizasyonlarda kontrol algılamalarının örgütsel özdeşleşme ve iş performansına etkisi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi,11(1), 251-269.
• Uludağ, G. (2019). Lider üye etkileşiminin işgören performansına etkisi üzerine bir alan araştırması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(2), 719-739.
• Uyar, T. (2013). Türk iş havacılığı sektörü teknisyenlerinde iş tatmini. İşletme Araştırmaları Dergisi, 5(3), 258-288.
• Uzuntarla, Y., Ceyhan, S., ve Fırat, İ. (2017). Çalışan performansının incelenmesi: Sağlık sektörü örneği. Gülhane Tıp Dergisi (59), 16-20
• Wallace, J. E. (1999). Work-to-nonwork conflict among married male and female lawyers. Journal of Organizational Behavior, (20), 797- 816.
• Wang, H., Law, K. S., Hackett, R. D., Wang, D. ve Chen, Z. X. (2005). Leader-member exchange as a mediator of the relationship between transformational leadership and followers' performance and organizational citizenship behavior. Academy of Management Journal, 48(3), 420-432.
• Yürür, S. ve Ünlü, A. G. O. (2011). Duygusal emek, duygusal tükenme ve işten ayrılma niyeti ilişkisi. Isguc The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 13(2).