Türk Havacılığında Girişimcilik Faaliyetleri: Türkiye’de Yerli Uçak Üretimi Çalışmaları Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 2, 190 - 208, 29.08.2021

Gülaçtı Şen

https://doi.org/10.51785/jar.928440

Öz

Günümüzde insanlığın ortak birikimi olarak değerlendirilen havacılık, 1903 yılında Wright kardeşlerin havadan ağır ilk motorlu uçağı icat etmesiyle farklı bir boyut kazanmıştır. Havacılığın askeri alanda kullanılmaya başlanması, ardından sivil havacılığın gelişimi ile ülkelerin kendi havacılık faaliyetlerinin hız kazanması günümüz havacılığının şekillenmesinde etkili olmuştur. Geçmişten günümüze havacılık girişimi faaliyetlerinde ülkelerin uçak üretimi girişimleri de önemli bir konu olmuştur. Hem uçak üretiminde hem de diğer havacılık çalışmalarında, Türk havacılığının bireysel ve toplumsal olarak girişimcilik faaliyetleri oldukça önemlidir. Türkiye’de havacılıkta girişimcilik faaliyetleri özellikle 1920 – 1950’li yıllarda ön planda olmuş ve 1923 yılında Türkiye’de Cumhuriyet’in ilanıyla Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde bu faaliyetler artmış, hatta ilk yerli uçak üretimi de gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada, 1920 – 1950 yılları arasında Türk havacılığında girişimcilik faaliyetleri adı altında gerçekleştirilen yerli uçak üretimi çalışmaları aktarılmıştır. Buna ilaveten 1950 yılından 2000 yılına kadar Türk havacılığında yerli uçak üretimi ile ilgili çalışmaların neden sekteye uğradığı açıklanmaya çalışılmıştır. 2000’li yıllardan sonra Türkiye’de havacılık faaliyetlerinin hız kazanmasıyla, yerli uçak üretimi girişimleri tekrar gündeme gelmiş ve yerli uçak üretimi çalışmaları başlamıştır. Bu çalışmanın amacı, Türkiye Cumhuriyeti’nde havacılıkta girişimcilik faaliyetleri çerçevesinde geçmişten günümüze yerli uçak üretimi çalışmalarını değerlendirmek ve bu doğrultuda günümüzde planlanan yerli uçak üretimi projelerini ortaya koyarak literatüre katkı sağlamaktır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden biri olan durum çalışması yöntemi uygulanmıştır. Günümüzde Türkiye Cumhuriyeti’nde gerçekleştirilen üretimler ve planlanan projeler ortaya konulduğunda ve geçmişteki yerli uçak üretimi girişimleri göz önüne alındığında, Türk havacılığının yerli uçak üretiminde başarılı olacağı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Girişimcilik, Türk Havacılığı, Yerli Uçak Üretimi, Havacılık Endüstrisi

Entrepreneurship Activities in Turkish Aviation: A Research on Indigenous Aircraft Manufacturing Operating in Turkey

Öz

Aviation, which is considered as the common accumulation of humanity today, gained a different dimension in 1903 when the Wright brothers invented the first heavier-than-air-powered aircraft. The use of aviation in the military field, followed by the development of civil aviation and the acceleration of countries' own aviation activities have been effective in shaping today's aviation. Aircraft production initiatives of countries have also been an important issue in aviation initiative activities from the past to the present. The individual and social entrepreneurial activities of Turkish aviation are very important in both aircraft production and other aviation works. entrepreneurial activities in aviation in Turkey, especially in 1920 - in the 1950s been at the forefront and in 1923 these activities have increased in the leadership of the Great Leader Mustafa Kemal Ataturk, the proclamation of the Republic of Turkey, even the first domestic aircraft production was also performed. In this study, domestic aircraft production studies carried out under the name of entrepreneurial activities in Turkish aviation between 1920 and 1950 are presented. In addition, it has been tried to explain why the studies on domestic aircraft production in Turkish aviation from the 1950s to the 2000s were interrupted. After the 2000s, with the development of the aviation activities in Turkey, domestic aircraft production initiatives have been raised again and began domestic aircraft production work. The purpose of this study, in the framework of entrepreneurial activity in the Republic of Turkey to assess the present domestic aviation aircraft production work in the past and putting out domestic aircraft production projects currently planned in this direction, is to contribute to the literature. In the study, the case study method, one of the qualitative research methods, was used. When the productions and planned projects carried out in the Republic of Turkey today, and the domestic aircraft production initiatives in the past are taken into account, it is seen that Turkish aviation will be successful in domestic aircraft production.

Anahtar Kelimeler

Entrepreneurship, Turkish Aviation, Indigenous Aircraft Manufacturing, Aviation Industry

Kaynakça

• Adıgüzel, B. (2006). Türk Havacılığında İz Bırakanlar. Türk Hava Kurumu Kültür Yayınları, No:7. Ankara.
• Akdemir, Y. (2005). Atatürk Dönemi Havacılığı. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Türk İnkilap Tarihi Enstitüsü, Ankara.
• Akpınar, D. (2017). Kayseri Tayyare Fabrikası. Tarih Okulu Dergisi (TOD), Yıl 10, Sayı XXXI, ss. 203-233.
• Aşkın, A., Selin, N. ve Sercan, Ö. V. (2011). Tarihsel Süreçte Girişimcilik Kavramı ve Gelişimi. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:2).
• Aydın, A.F. (2011). Tayyareden Uçağa: Milli Hava Sanayinin Kuruluşunda Türk Halkının Yaptığı Bağışlar. Karadeniz Araştırmaları Dergisi, Sayı 31, s:51-84.
• Bocutoğlu, E. ve Dinçaslan, M. (2014). 1925-1950 Döneminde Türk Havacılık Endüstrisi ve İkinci Dünya Savaşı Sonrası Konjonktürün Türk Havacılık Endüstrisine Etkileri. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:7, Trabzon.
• Canlı, A. (2017). Cumhuriyet Dönemi Havacılık Eğitimine Dair Bir Örnek: İnönü Havacılık Kampları. Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 26, s. 371-395.
• Deniz, M. (2018). Başarısızlıkla Sonuçlanan Bir Girişim: Tayyare ve Motor Türk Anonim Şirketi (TOMTAŞ). Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1).
• Dervişoğlu, F. (2014). İstikbalini Göklerde Arayan Ülke Ve Türk Havacılık Sahasında Alman Menfaatleri Işığında Bir Ortaklık: Tomtaş. Cumhuriyet International Journal of Education-CIJE e–ISSN: 2147-1606 Vol 3 (3), 68 – 82.
• Erdemli, M.G. (2011). Dünden Bugüne Türk Havacılık Tarihi ve Eskişehir. (Yüksek Lisans Tezi) Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Erel, C. (2014). Türkiye’de Endüstrinin Gelişiminde İz Bırakanlar Selahattin Reşit Alan. Kokpit’ten Bakış, 46-53.
• Genç, Ö. (2018). Türk Hava Kurumu (THK) Etimesgut Uçak Fabrikası. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara.
• Gerede, E. (2015). Havayolu Taşımacılığı ve Ekonomik Düzenlemeler Teori ve Türkiye Uygulaması. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Yayınları. Editör: Doç.Dr.Ender Gerede. ISBN: 978-975-493-067-2, 1. Basım, Ankara.
• Güney, S. (2008). Girişimcilik Temel Kavramlar ve Bazı Güncel Konular. Siyasal Kitabevi, Genişletilmiş, 3.Baskı, Ankara.
• Güngör, M. (2019). Cumhuriyetin Kuruluşundan Bugüne Yerli Uçak Üretimi ve Havayolu Taşımacılığı. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Hisrich, R., Langan-Fox, J. ve Grant S. (2007). Entrepreneurship Research and Practice: A Call to Action for Psychology. American Psychologist 62(6):575-89, DOI: 10.1037/0003-066X.62.6.575.
• https://tr.sputniknews.com/ekonomi/201805281033615934-temel-kotil-tai-yerli-ucak/ (Erişim Tarihi: 23.04.2021).
• https://www.art.gov.tr/hakkimizda (Erişim Tarihi: 24.04.2021).
• https://www.baykarsavunma.com/vizyon.html (Erişim Tarihi: 20.04.2021).
• https://www.dunya.com/ekonomi/turkiyenin-yerli-ucagi-projesini-almanya-kapti-haberi-452166 (Erişim Tarihi: 23.04.2021).
• https://www.gulactisen.com.tr/thornburg-raporlari-turkiye-nasil-yukselir-ve-turkiyenin-bugunku-ekonomik-durumunun-tenkidi.html (Erişim Tarihi: 20.04.2021).
• https://www.lojiport.com/yerli-ucak-projesi-trjet-sessiz-sedasiz-sona-erdi-99643h.htm (Erişim Tarihi: 23.04.2021).
• https://www.tusas.com/uploads/prof-dr-unver-kaynak-makale.pdf (Erişim Tarihi: 20.04.2021).
• Kline, S. (2011). Türk Havacılık Kronolojisi. Dönence Yayınları, 1. Baskı, ISBN 9757054275.
• Korkmaz, Y., İyibilgin, O. ve Fındık, F. (2016). Geçmişten Günümüze İnsansız Hava Araçlarının Gelişimi. SAÜ Fen Bilimleri Dergisi, Cilt 20, Sayı 2, 103-109.
• Kotha, S. (2010). Spillovers, Spill-ins, and Strategic Entrepreneurship: America’s First Commercial Jet Airplane and Boeing’s Ascendancy in Commercial Aviation. Strategic Entrepreneurship Journal, 4: 284-306.
• Kuratko, D. F. (2003). Entrepreneurship education: Emerging trends andchallenges for the 21st century. In 2003 Coleman Foundation White Paper Series for the United States Association of Small Business and Entrepreneurship(pp. 1–39). Muncie, IN: Ball State University, Col-lege of Business, The Entrepreneurship Program.
• Meydan, S. (2013). Akl-ı Kemal. 4.Cilt, inkılâp Kitabevi, ISBN: 978-975-10-3323-9.
• Milli Savunma Sanayi, (2021). http://www.millisavunma.com/hurkus-c-yeni-nesil-hafif-saldiri-ucagi/ (Erişim Tarihi: 06.04.2021).
• Neneh, B.N. (2019). From Entrepreneurial Alertness to Entrepreneurial Behavior: The Role of Trait Competitiveness and Proactive Personality. Personality and Individual Differences, Volume 138. s.s. 273–279.
• SNC. (2021). https://www.sncorp.com/press-releases/snc-forms-trjet/ (Erişim Tarihi: 23.04.2021).
• Soysal, A. (2010). Türkiye’de Kadın Girişimciler: Engeller ve Fırsatlar Bağlamında Bir Değerlendirme. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. Cilt 65, Sayı 1, 83-114.
• TEI. (2021). https://www.tei.com.tr/tr/kurumsal/hakkimizda (Erişim Tarihi: 20.04.2021).
• TUSAŞ. (2021). https://www.tusas.com/kurumsal/hakkimizda (Erişim Tarihi: 21.03.2021).
• TUSAŞ. (2021). https://www.tusas.com/urun/milli-muharip-ucak (Erişim Tarihi: 06.04.2021).
• UTED Dergi. 2021. http://uteddergi.com/eski%C5%9Fehir-tayyare-fabrikas%C4%B1-1930-ve-tayyare-m%C3%BChendisi-selahattin-alan/ (Erişim Tarihi: 18.11.2019).
• Yalçın, O. (2009). Mühürdarzade Nuri Bey’in (Demirağ) Hayatı ve Çalışmaları (1886-1957). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 44, s. 743-769.
• Yalçın, O. (2010). Türk Havacılık Tarihinde Bağış Uçakları ve Havacılık Sanayii Kurulmasına Tesirleri. Akademik Bakış, Cilt 3, Sayı 6.
• Yalçın, O. (2012). Kuruluşundan Günümüze Türk Hava Kurumu. Akademik Bakış, Cilt 6, Sayı 11.
• Yavuz, İ. (2013). THK Etimesgut Uçak Fabrikası 1939-1950. Mühendis ve Makina Dergisi, 54 (636), 33-34.
• Yavuz, İ. (2019). Mustafa Kemal’in Uçakları Türkiye’nin Uçak İmalat Tarihi (1923-2012). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 10. Basım, İstanbul.
• Yılmaz, F. (2020). Türkiye’de Sivil Havacılık Sektörünün Tarihsel Gelişimi ve 2003-2018 Yılları Arasında Sektörün Değerlendirilmesi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD). ISSN:2148-9963.
• Yusufoğlu, N.T. ve Pilehvarian, N.K. (2017). Beşiktaş Tayyare Fabrikası (1936-1943). Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi E-Dergisi. Cilt 12, Sayı 2. 249-262.