Etik İlkeler ve Yayın Politikası

Yayın Etiği

Journal of Aviation Research (JAR), yayın sürecinde Havacılık alanı ve sektörüne ilişkin güncel gelişmeleri bütüncül ve kapsayıcı bir biçimde inceleyerek bilginin bilimsel yöntemle tarafsız biçimde üretilmesi, geliştirilmesi ve paylaşılmasını hedeflemektedir.
Bilimsel eserler, bilimsel yöntemler neticesinde ortaya çıkan, bilimsel yöntemin uygulanmasını ve yansızlığını sağlayan çalışmalardır. Bu eserlerin ortaya çıkarılması aşamasında yayın sürecinin tüm bileşenlerinin; yayıncı/lar, editör/ler, yazar/lar, hakem/ler ve okuyucunun/ların etik ilkelere uymaları gerekmektedir. Bu kapsamda JAR yayın etiği ile açık erişim politikası da, Yayın Etiği Komitesi’nin (Committee on Publication Ethics, COPE) açık erişimde yayınladığı kılavuzlar ve politikalar doğrultusunda (Örneğin “Yayın Etiği Komitesi (COPE) Davranış Kuralları ve Dergi Editörleri İçin En İyi Uygulama Kılavuzları; “Code of Conduct and Best Practice Guidelines for Journal Editors” ve “COPE Best Practice Guidelines for Journal Editors”; ICMJE Recommendations, CSE White Paper on Publication Ethics, WAME resources, WMA policies ve ORI; WMA Helsinki Bildirgesi) yayın sürecinin tüm bileşenlerinin etik ilkelere uymasını gerektirmektedir.
Dergiye gönderilen ve/veya kabul edilen bilimsel eserlerde kullanılan verilerin manipüle edilmesi, çarpıtılması ve uydurma verilerin kullanılması gibi durumlar tespit edilirse, bilimsel çalışmaların yazarlarının çalıştığı kurum/lara bu durum resmi yollardan bildirilecek ve eser reddedilecektir. JAR, editörya ve/veya hakemler tarafından verilen dönütlere göre yazarlardan analiz sonuçlarına ilişkin çıktı dosyalarını isteme hakkına sahiptir.

Araştırma Etiği (ETİK ONAM BELGESİ)

JAR, insan ve hayvan haklarının korunması kapsamında ulusal ve uluslararası etik kural ve ilkelere tam uygunluk prensibini benimsemiştir. JAR’da değerlendirmeye alınan makalelerde, aşağıda belirtilen maddeler uyarınca söz konusu araştırmalar için Etik Kurul Onayı gerekmektedir:
• Anket, mülakat, odak grup çalışması, gözlem, deney, görüşme teknikleri kullanılarak katılımcılardan veri toplanmasını gerektiren nitel ya da nicel yaklaşımlarla yürütülen her türlü araştırmalar,
• İnsan ve hayvanların (materyal/veriler dahil) deneysel ya da diğer bilimsel amaçlarla kullanılması,
• İnsanlar üzerinde yapılan klinik araştırmalar,
• Hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalar,
• Kişisel verilerin korunması kanunu gereğince retrospektif çalışmalar.

Yayıncının Etik Sorumlukları

JAR, 2019 yılından bu yana, yayın kurulu ya da editörler kurulu yönetiminde Havacılık alanında yayın yapan bir dergidir. Dergi yayıncıları, bilimsel eserlerin etik ilkeleri doğrultusunda yayınlanması gerektiğini taşıyan ve kar amacı gütmeyen ücretsiz yayın yapmayı ilke edinmişlerdir.
• Bilimsel bir çalışmada görev alan paydaşlardan yayıncının da bütün bu etik ilkeler kapsamında hareket etmesi gerekir.
• Yayıncı, elinde bulundurduğu iletişim gücünü hiçbir bireysel çıkar gözetmeden kullanmak ve hedef kitlesini doğru yönlendirmekle yükümlüdür.
• Yayıncı, dergisinde yayınlanan her çalışmanın mülkiyet ve telif hakkını korur ve yayınlanmış her ürünün arşivlenmesi görevini üstlenir.
• Kişiler etik olmayan bir durumla karşılaştıklarında yayıncıyla iletişime geçmekten çekinmemelidir.

Editörlerin Etik Görev ve Sorumlulukları

• Dergiye gönderilen eserlerden, derginin amaç ve kapsamına uygun olmayan çalışmaları reddetmek.

• Makalelerle ilgili olumlu ya da olumsuz karar verirken, makalelerin özgün değeri, alana katkısı, araştırma yönteminin geçerli ve güvenirliği, anlatımın açıklığı ile derginin amaç ve kapsamını göz önünde tutmak.

• Başvurusu yapılan makaleleri önemli sorunu olmadığı sürece ön değerlendirme aşamasına almak, hakem önerilerini göz önünde bulundurmak, ciddi sorun olmadıkça önceki editör(ler)ce verilen kararları değiştirmemek, yapıcı eleştirilerle katkı sağlamak.
• Derginin benimsemiş olduğu Çift kör hakemlik ve değerlendirme süreci politikalarını uygulamak, hakemlerin kimlik bilgilerini gizli tutmak, her makalenin yansız ve süresi içinde değerlendirilmesini sağlamak.
• Bağımsız akran değerlendirmesinin yapılmasını sağlamak için yazar/ların kurumlarından bağımsız hakem atamaları gerçekleştirmek.
• Makaleleri alan editörleri ve hakemlerin uzmanlık alanlarını dikkate alarak göndermek, değerlendirmelerin yansız ve bağımsız yapılmasını desteklemek.
• Cinsiyet, dini veya politik inançlar, yazarların etnik veya coğrafi kökenleri üzerine ayrım yapılmaksızın görevlerini yerine getirirken dengeli, objektif ve adil bir şekilde hareket etmek.
• Dergiye gönderilen çalışmaları içeriğine göre değerlendirmek, hiçbir yazara ayrıcalık göstermemek.
• Olası çıkar çatışmalarını önlemek adına gerekli önlemleri almak ve varsa mevcut beyanları değerlendirmek. Ortaya çıkan bir çıkar çatışması durumunda Dergi, belirsizlik giderilene kadar makalenin değerlendirme sürecini askıya alır; bu bağlamda Dergi, başvuru yapan yazardan makalesi ile ilgili Etik Kurul İzni, Görüşmeci Gönüllü Onam Formları ve ibraz edilmesi gereken belgeleri talep etme yetkisine sahiptir.
• Sponsorlu çalışmaları veya özel konulardaki çalışmaları diğer çalışmalarla aynı şekilde ele almak.
• Etik ihlali niteliğinde bir şikayet olması durumunda, derginin politika ve prosedürlerine bağlı kalarak gerekli prosedürleri uygulamak. Yazarlara, gelen şikâyete cevap vermek için bir fırsat vermek, çalışma kime ait olursa olsun gerekli yaptırımları uygulamaktan kaçmamak.
• Olumsuz sonuçları içeren çalışmaları da dikkate almak.
• Düzeltme, açıklama, özür, tekzip niteliğindeki içerikleri yayınlamak konusunda sorumlu ve hassas davranmak.

Hakemlerin Etik Sorumlulukları

JAR makale değerlendirme sürecinde, yazar(lar)ın hakemleri, hakemlerin yazarları tanımadıkları iki yönlü kör hakemlik ilkesi uygulanır, hakemler yazarlar ile doğrudan iletişim kuramaz; makale değerlendirme formları ve metin üzerinde belirtilen notlar ile düzeltme istemleri dergi yönetim sistemi üzerinden editörlerce yazar(lar)a iletilir.
JAR’a başvurusu yapılan makaleleri değerlendirecek hakemler şu etik sorumlulukları taşımalıdır:
• Hakemler, Editörün karar verme sürecine katkıda bulunmak için makaleyi objektif olarak sadece çalışmanın içeriğini zamanında incelemeli ve sadece uzmanlık alanı ile ilgili çalışmaları değerlendirmeyi kabul etmelidir.
• Hakemler, değerlendirmeyi yansızlık ve gizlilik içinde yapmalıdır. Bu ilke gereğince inceledikleri makaleleri değerlendirme sürecinden sonra yok etmeli, ancak yayınlandıktan sonra kullanmalıdırlar. Uyruk, cinsiyet, dinsel inanç, siyasal inanç ve ticari kaygılar, değerlendirmenin yansızlığını bozmamalıdır.
• Hakemler, çıkar çatışması-çıkar birliği olduğunu anladıklarında, makaleyi değerlendirmeyi reddederek, editörlere bilgi vermelidir.
• Hakemler, değerlendirmeyi akademik görgü kurallarına uygun biçimde, yapıcı ve nazik bir dille yapmalı; hakaret ve düşmanlık içeren kişisel yorumlardan kaçınmalıdır.
• Hakemler değerlendirmesini kabul ettikleri makaleyi süresi içinde değerlendirmelidirler.
• Hakem/ler, hazırlamakta oldukları ya da değerlendirmede olan bir çalışmalarına çok benzer bir çalışma söz konusuysa, değerlendirmeyi reddetmelidir.
• Hakemler, editör ve yazar tarafından sağlanan bilgilerin gizliliğini korumalı, gizlilik ilkesi gereği incelediği çalışmayı değerlendirme sürecinden sonra yok etmeli, kör hakemliğe aykırı bir durum varsa editöre bildirmeli ve çalışmayı değerlendirmemelidir.
• Potansiyel çıkar çatışmalarının (mali, kurumsal, işbirlikçi ya da yazar ve yazar arasındaki diğer ilişkiler) farkında olmalı ve gerekirse bu yazı için editörü uyarmalıdır.
• Çalışmanın ve değerlendirme sürecinin gizliliğini korumaya devam etmelidir.
• Esas yorumlarını ve geribildirimlerini etkileyebilecek bir durumun ortaya çıkması halinde dergiyi bilgilendirmelidir.
• Revizyon ve yeniden değerlendirme ile ilgili dergiden gelen taleplere karşılık vermeye çalışmalıdır.

Yazarların Etik Sorumlulukları

JAR’a makale başvurusu yapan yazar(lar)ın bilimsel araştırma etik sorumlulukları:

• Yazar(lar), başka yerde yayımladıkları ya da yayımlanmak üzere gönderdikleri bir makalesini, aynı anda JAR’a göndermemelidir.
• Yazar(lar), JAR’a özgün makale göndermelidir.
• Yazar(lar), makale yazımı sırasında yararlandıkları kaynaklara etik ilkeler doğrultusunda uygun atıf tekniklerle atıf yapmalıdır.
• Makaleye katkı sağlamayan kişilerin adı, yazar olarak yazılmamalı, yayımlanmak üzere başvurusu yapılan bir makalenin yazar sırasını değiştirme, yazar çıkartma, yazar ekleme önerilmemelidir. Makale sisteme yüklenme aşamasında yazar isimleri sorumlu yazar tarafından yüklenmektedir. Dergi Editör kurulu sistemsel değişiklik yapmamaktadır.
• Yazar/lar, yayınlanma başvurusu yapılan makaleyle ilgili çıkar çatışması-çıkar birliği olan kişileri editörlere bildirmelidir
• Değerlendirme sürecinde yazar(lar)dan makalelerine ilişkin bilgi ya da ham veri istenmesi durumunda istenilen bilgileri Editörlere sunmalıdırlar.
• Yazar(lar), makalelerinde kullandıkları verilerin kullanım haklarına, araştırma-çözümlemelerle ilgili izinlerin ya da üzerinde araştırma yaptıkları katılımcıların onayının alındığını belgelemelidirler. Yöntem kısmında mutlaka gönüllü onamı hakkında bilgi sunulmalıdır.
• Yazar(lar), değerlendirme ve erken görünüm aşamasındaki ya da elektronik ortamda yayımlanmış makalesiyle ilgili hatayı fark ettiklerinde bilgi vermek, düzeltmek ya da geri çekmek için 5 gün içerisinde editörle iletişime geçmelidir.
• Yazar(lar), etik kurul kararı gerektiren deney, anket, ölçek, görüşme, gözlem, odak grup çalışması gibi nicel ya da nitel yöntemlerle veri toplamayı gerektiren araştırmalar için etik kurul onayı aldığını; etik kurul adı, karar tarihi ve sayısı aday makalenin ilk-son sayfasında ve yöntem bölümünde belirtmeli, etik kurul kararını gösteren belgeyi makalenin başvurusuyla birlikte sisteme yüklemelidir.
• Yazar(lar), veri toplama sürecinde etik ilkelere özen gösterdiklerinin kanıtlarını (başkalarının ölçek, anket, fotoğraf gibi belgelerinin kullanılması için kendilerinden izin alınması veya gönüllü onam formu kullanıldığı gibi) makale içinde sunmalıdır. Makalelerde araştırma ve yayın etiği ile fikir ve sanat eserleri için telif hakları düzenlemelerine uyulduğu belirtilmelidir. Araştırma insan ve hayvan denekler üzerinde gerçekleştirilmiş ise araştırmanın uluslararası bildiriler, kılavuzlar vb., uygun gerçekleştirildiği bildirilmelidir (Helsinki Deklearasyonu).
• Yazar(lar)dan derleme makaleler için etik kurul onayı istenmez. Bununla birlikte etik kurul kararı gerektirmeyen eserlerde, etik kurul kararının gerekmediği, makalenin ilk-son sayfasında ve yöntem bölümünde belirtilmelidir.

İntihal Politikası

İntihal (Aşırma), kasti olup olmaması önemsenmeksizin bilimsel yazıları etkileyen en yaygın ve ciddi bir etik sorundur. Dolayısıyla, çalışmaların başka kaynaklarla, referans gösterilmeden benzeşmesi ve bu haliyle yayına alınması etik olmamasının yanında suçtur ve kabul edilemez.
JAR, herhangi bir intihal biçimine izin vermemek için birçok tedbir almaktadır. Günümüz yayın politikasına uygun olarak, makalelerin, örtüşen ve benzer metin örneklerini (Makale kabulünden sonra) tespit etmede Benzerlik Programları kullanılmaktadır. Benzerlik puanı %20'den fazla olan makaleler, makalenin kabulünden sonra dahi tespit edilse reddedilmesine yol açabilir. Ayrıca yayın Kurulu, dergiye gönderilen çalışmalarla ilgili aşırma, atıf manipülasyonu ve veri sahteciliği iddia ve şüpheleri karşısında COPE kurallarına uygun olarak hareket edebilmektedir.

JAR' a gönderilen makalelerde intihal.net benzerlik raporu istenmektedir. Makale göndermenin 3. adımında tam metin dosyasız yüklendiğinde intihal.net'e iletilecektir. Rapor editör tarafından incelenecektir.


Çıkar Çatışması Politikası ve Telif Hakkı Düzenlemesi

• JAR, olası çıkar çatışmalarını önlemek adına gerekli önlemleri almak ve varsa mevcut beyanları değerlendirmekle yükümlüdür. Dolayısıyla olası çıkar çatışmalarının bilimsel yayın etiğine zarar vereceğini düşünür. Dergi, çıkar çatışmalarını tespit etmek ve önlemek amacıyla tüm paydaşları için yükümlülüklerini tanımlar. Olası bir çıkar çatışması durumunda Dergi, belirsizlik giderilene kadar makalenin değerlendirme sürecini askıya alır; bu bağlamda Dergi, başvuru yapan yazardan makalesi ile ilgili Etik Kurul İzni, Görüşmeci Gönüllü Onam Formları ve ibraz edilmesi gereken belgeleri talep etme yetkisine sahiptir.
• Yazar/lar, kendi eserleri üzerinde telif hakkına sahiptir ve yazısının ilk kez yayınlanma hakkı JAR’a aittir; Creative Commons Attribution ilkeleri gereğince çalışmanın yazar ve dergi kaynak gösterilerek paylaşılmasına izin verilmektedir.
• Yazar/lar, JAR’a eser yayını başvurusu yaparken, Telif Hakkı Devri ve Çıkar Çatışması Formu’nu (tüm yazarların imzalaması zorunludur) imzalayarak sisteme yüklemek zorundadır.

Yayın Ücreti

JAR, yazar veya yazarlardan makalelerin gönderim, değerlendirme ve yayınlanma olmak üzere hiçbir aşamasında herhangi bir yayın veya yayın masrafı adı altında işlem ücreti talep etmez. Ayrıca yazarlardan dergiye gönderdikleri çalışmalar için makale işlem ücreti alınmaz. Havacılık alanındaki yayınını ve yayımını teşvik etmek için %100 kâr amacı gütmeyen ücretsiz bir dergidir. Dahası, dergi, makale yayına kabul edildiği andan itibaren DOI numarası vererek tüm makalelerin tam metnine ücretsiz erişilmesini sağlamaktadır.

Erken Görünüm

JAR’a gönderildikten sonra değerlendirme aşamasını tamamlayarak kabul edilen ve kabulden sonraki süreçleri tamamlanan çalışmalar, bilimsel bilginin güncel bir şekilde yayılması amacıyla elektronik ortamda, DOI (Digital Object Identifier) numaralarıyla ve erken görünümde kullanıcı erişimine sunulur. Erken görünümde yayımlanan çalışmalar Editör kurulunun uygun bulduğu cilt ve sayıda sayfa sayısı verilerek yayımlanır ve erken görünümden kaldırılır. Erken görünümdeki çalışmalar normal sayıda yayımlanacak son sürüm olmayabilir. Çalışmaların yayımlanacak halinde küçük düzenlemeler yapılabilir.

Etik İlkelere Uymayan Durumun Dergi Editörlüğüne Bildirilmesi

JAR’da editörler, hakemler, yazarlar ile ilgili etik ilkelere uymayan bir davranış ya da değerlendirme sürecindeki, erken görünümdeki ya da yayımlanmış bir makale ilgili etik olmayan bir durumla karşılaşılması durumunda inaneryilmaz@gmail.com adresine eposta ile bildirilmesi gerekmektedir.

Politikaların Temel Dayanakları
• YÖK Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi
• Committee on Publication Ethics (COPE)
• Dünya Tıp Birliği (WMA) Helsinki Bildirgesi
• International Committee of Medical Journal Editors (ICMJE)
• Budapeşte Açık Erişim Bildirgesi
• Creative Commons