Examining The Attitudes and Intentions of Airline Passengers Towards The Online Services Offered By Airline Companies During The Pandemic Period With The Technology Acceptance Model

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 20, 01.06.2024

Şeref Abay , Ozan Öztürk

Öz

In this study, the attitudes and intentions of airline passengers towards the online services provided by airline companies during the pandemic period were examined using the technology acceptance model. Relevant literature was reviewed, and the model of the research was developed by explaining the concepts of the "technology acceptance model" and "interface quality" in line with the study's objectives. Interface quality was considered as an external variable in the research model. Data required to test the developed model in line with the research objectives were collected through an online survey method applied to 490 individuals in Turkey who indicated that they used online services offered by airline companies for the first time during the pandemic period. The collected data were transferred to SPSS and AMOS programs. While exploratory factor analysis and correlation analysis were conducted using the SPSS package program, confirmatory factor analysis and structural equation modeling were performed using the AMOS package program.
The results of the study align with previous research focusing on the technology acceptance model. It was found that the attitudes and intentions of airline passengers towards the online services provided by airline companies are positively oriented. Based on the findings from the research, recommendations are provided for researchers and practitioners in the industry.

Anahtar Kelimeler

Interface Quality, Online Services, Technology Acceptance Model

Havayolu Yolcularının Pandemi Sürecinde Havayolu İşletmelerinin Sunduğu Çevrimiçi Hizmetlere İlişkin Tutum ve Niyetlerinin Teknoloji Kabul Modeli ile İncelenmesi

Öz

Bu çalışmada, pandemi sürecinde havayolu yolcularının havayolu işletmelerinin çevrimiçi olarak sunduğu hizmetlere yönelik tutum ve niyetleri teknoloji kabul modeliyle incelenmiştir. Çalışmanın amacına uygun olarak ilgili alan yazın taranmış ve “teknoloji kabul modeli” ile “arayüz kalitesi” kavramları açıklanarak araştırmanın modeli geliştirilmiştir. Arayüz kalitesi araştırmanın modelinde dışsal değişken olarak ele alınmıştır. Araştırmanın amacına uygun olarak geliştirilen modelin test edilmesi için gereksinim duyulan veriler, pandemi döneminde havayolu işletmelerinin sunduğu çevrimiçi hizmetleri ilk kez kullandığını belirten Türkiye’deki 490 kişiye çevrimiçi anket yöntemi uygulanarak toplanmıştır. Araştırma kapsamında toplanan veriler SPSS ve AMOS programlarına aktarılmıştır. SPSS paket programı ile açıklayıcı faktör analizi, korelasyon analizi gerçekleştirilirken, AMOS paket programı yardımıyla ise doğrulayıcı faktör analizi ve yapısal eşitlik modellemesi gerçekleştirilmiştir.
Araştırmanın sonucunda teknoloji kabul modelini ele alan çalışmalar ile paralel sonuçlara ulaşılmıştır. Havayolu yolcularının havayolu işletmelerinin sunduğu çevrimiçi hizmetlere ilişkin tutum ve niyetlerinin pozitif yönde olduğu saptanmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulardan yola çıkarak, araştırmacılara ve sektördeki uygulayıcılara önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Arayüz Kalitesi, Çevirim İçi Hizmetler, Teknoloji Kabul Modeli

Kaynakça

• Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organization behavior and human decision processes, 50 (2), 179–211.
• Aktaş, D. D. G. Ö. . D. D. M., Özer, G., Özcan, M. & Aktaş, S. (2010). Muhasebecilerin bilgi teknolojisi kullanımının teknoloji kabul modeli (TKM) ile incelenmesi. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 5 (19), 3278-3293. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/jyasar/issue/19131/203019
• Alhusseın, H. ve Atılgan, K. Ö. (2021). İnternet sitesi tasarımının müşteri güveni, müşteri memnuniyeti ve satın alma niyetine etkisi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11 (1), 351-375. DOI: 10.18074/ckuiibfd.840405
• Al-Qeisi, K., Dennis, C., Alamanos, E., ve Jayawardhena, C. (2014). Website design quality and usage behavior: Unified theory of acceptance and use of technology. Journal of Business Research, 67(11), 2282-2290.
• Avcı, İ. ve Yıldız, E. (2021). Covid-19 pandemi sürecinde uzaktan eğitimi kullanan öğrencilerin memnuniyet ve davranışlarının teknoloji kabul modeli çerçevesinde incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (3), 814-830. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/gumus/issue/65088/886553
• Bakkaloğlu, A. ve Toraman, Y. (2022). Bireylerin elektronik para tutumlarının teknoloji kabul modeli çerçevesinde incelenmesi. Journal of Economic Policy Researches, 9 (2), 475-494. DOI: 10.26650/JEPR1099057
• Bayram, N. (2010). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: amos uygulamaları. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Bayraktar, S. (2019). Türk Hava Yollari Web Sayfasinin Görsel-İçerik Çözümlemesi. Uluslararası Turizm Ekonomi Ve İşletme Bilimleri Dergisi, 2(2), 276-284.
• Bozkurt, B. , Aydoğan, S. ve Aktan, M. (2021). Elektrikli scooter kiralamada algılanan tüketici faydası: tüketici yenilikçiliğin rolü. Aurum Journal of Social Sciences, 6 (2), 171-195. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/aurum/issue/67556/934405
• Carter, L. ve Bélanger, F. (2005). The utilization of e-government services: Citizen trust, innovation and acceptance factors. Information Systems Journal, 15(1), 5– 25.
• Chang, C. C. (2013). Exploring the determinants of e-learning Systems continuance intention in Academic libraries. Library Management, 34(1), 40-55.
• Chariton, C. A. (2004). Enhancing usability of web sites providing airline flight and fare information. University of Colorado at Denver.
• Chiu, C. C., ve Yang, H. E. (2016). The impact of website design features on behavioral intentions. International journal of scientific & technology research, 5(9), 71-78.
• Çavuşoğlu, S. ve Dayanç Kıyat, G. B. (2021). Tüketicilerin mobil (TV) uygulamalara karşı tutumlarının davranışsal niyetleri üzerindeki etkisi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24 (46), 1043-1058. DOI: 10.31795/baunsobed.838746
• Çelik, K., ve Taş, A. (2021). E-ticarette mobil alışveriş uygulamalarını kullanmaya devam etme niyetinin araştırılması: genişletilmiş teknoloji kabul modeli. Third Sector Social Economic Review, 56(3), 1997-2019.
• Davis, F. D. (1993). User acceptance of information technology: System characteristics, user perceptions and behavioral impacts. International Journal of Man-Machine Studies, 38(3), 475-487.
• Davis, F.D. (1989). Perceived usefulness, perceived ease of use and user acceptance of technology. MIS Quarterly, 13(3), 319-340.
• Davis, F.D., Bagozzi. R. P. and Warshaw. P. R. (1989). User acceptance of computer technology: A comparison of two theoretical models. Management Science, 35 (8), 982-1003.
• DeLone, W. H. ve McLean, E. R. (2003). The deLone and mcLean model of information systems success: a ten-year update. Journal of Management Information Systems, 19(4), 9-30.
• Durmuş, İ. ve Yıldız, S. (2020). Tüketicilerin web sitelerine yönelik algılanan fayda, algılanan kalite, tutum ve online satın alma davranışları: teknolojik ürünler örneği. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 20 (40), 201-216. DOI: 10.30976/susead.771841
• Efiloğlu Kurt, Ö. (2015). Üniversite öğrencilerinin uzaktan eğitime bakış açılarının teknoloji kabul modeli ve bilgi sistemleri başarı modeli entegrasyonu ile belirlenmesi. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 7 (3), Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/uaifd/issue/21604/232056
• Eyel, C. Ş. ve Şen, B. (2020). Influencer pazarlama ve tüketicilerin influencerlara yönelik tutumlarının satın alma niyeti üzerindeki etkisi. Atlas Sosyal Bilimler Dergisi, 7-29. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/atlas/issue/56617/747439
• Fang, Y., Chiu, C. ve Wang, E. T. G. (2011). Understanding customers’ satisfaction and repurchase intentions. Internet Research, 21 (4), 479–503.
• Farahat, T. (2012). Applying the technology acceptance model toon line learning in the Egyptian universities. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 64, 95-104.
• Guritno, S. ve Siringoringo, H. (2013). Perceived usefulness, ease of use, and attitude towards online shopping usefulness towards online airlines ticket purchase. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 81, 212-216.
• Güllülü, U. ve Dağcı Büyük, H. (2017). Açık hava reklamlarına yönelik tutumu oluşturan inanç faktörlerinin satın alma niyeti üzerindeki etkisi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21 (1), 331-346. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/ataunisosbil/issue/35347/425797
• Güreş, N., Arslan, S., & Yalçin, R. (2013). Türk Havayolu İşletmelerinin Web Sitelerinin Değerlendirilmesine Yönelik Bir Araştırma. Niğde Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 173-185.
• Hair, J.F. , Lukas, B. , Roberts, K. , ve Lee-Lukas, S. (2014). Marketing Research. McGraw-Hill, Australia.
• Hussein, Z. (2017). Leading to intention: The role of attitude in relation to technology acceptance model in e-learning. Procedia Computer Science, 105, 159-164.
• İslamoğlu, A. H. (2009), Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. İstanbul: Beta Yayınları.
• İslamoğlu, A. H. ve Alnıaçık, Ü. (2016). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (Spss uygulamalı). (5). İstanbul: Beta Yayınları.
• Joo, J., ve Sang, Y. 2013. Exploring koreans’ smartphone usage: an integrated model of the technology acceptance model and uses and gratifications theory. Computers in Human Behavior, 29: 2512-2518.
• Kalkan, A. (2011). Kişisel tutum, öznel norm ve algılanan davranış kontrolünün girişimcilik niyeti üzerindeki etkisi: üniversite öğrencileri üzerine bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (14), 189-206. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/sbe/issue/23234/248070
• Kalyoncuoğlu, S. (2018). Tüketicilerin online alışverişlerindeki sanal kart kullanımlarının teknoloji kabul modeli ile incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (2), 193-213. DOI: 10.32709/akusosbil.434874
• Kuan, H. H., Bock, G. W. ve Vathanophas, V. (2008). Comparing the effects of website quality on customer initial purchase and continued purchase at e-commerce websites. Behaviour and Information Technology, 27(1), 3-16.
• Krouska, A., Troussas, C., Sgouropoulou, C. (2023). Extended Technology Acceptance Models for Digital Learning: Review of External Factors. In: Krouska, A. , Troussas, C., Caro, J. (eds) Novel ve Intelligent Digital Systems: Proceedings of the 2nd International Conference (NiDS 2022). NiDS 2022. Lecture Notes in Networks and Systems, vol 556. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-031-17601-2_6
• Lee, M. K., Cheung, C. M. ve Chen, Z. (2005). Acceptance of internet-based learning medium: The role of extrinsic and intrinsic motivation. Information and management, 42 (8), 1095-1104.
• Lee, Y., Kozar, K. A. ve Larsen, K. R. (2003). The technology acceptance model: Past, present and future. Communications of the Association for Information Systems, 12 (1), 752-780.
• Majooni, A., Masood, M., ve Akhavan, A. (2018). An eye-tracking study on the effect of infographic structures on viewer’s comprehension and cognitive load. Information Visualization, 17(3), 257-266.
• Nagy, J. T. (2018). Evaluation of online video usage and learning satisfaction: An extension of the technology acceptance model. International Review of Research in Open and Distributed Learning, 19 (1).
• Nakip, M. (2006). Pazarlama araştırmaları teknikler ve spss destekli uygulamalar. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Oliver, R.L. (2010). Satisfaction: A behavioral perspective on the consumer: A behavioral perspective on the consumer (2nd ed.). Routledge.
• Oyefolahan, I. O., Musa Onuja, A. ve Abubakar Zubairu, H. (2018). An analytical approach to accessibility and usability evaluation of nigerian airlines websites. American Journal of Computer Science and Information Technology, 06(02). Doi:10.21767/2349-3917.100021
• Özkan, E. ve Yeşilırmak, S. (2020). Uzaktan eğitim sürecinin bilgi sistemleri başarı modeli ve teknoloji kabul modeli ile incelenmesi: ostim teknik üniversitesi örneği. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 6 (3), 639-650 Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/usaysad/issue/58836/849239
• Özbek, V., Alnıaçık, Ü., Koç, F., Akkılıç, M. E. ve Kaş, E. (2014). Kişilik özelliklerinin teknoloji kabulü üzerindeki doğrudan ve dolaylı etkileri: akıllı telefon teknolojileri üzerine bir araştırma. International Review of Economics and Management, 2 (1), 36-57.
• Özçifçi, V. (2020). Sosyal medyanın tüketicilerin satın alma niyeti üzerindeki etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (1), 206-223. DOI: 10.31592/aeusbed.634148
• Paçan Özcan, H. , Sabah Çelik, Ş. ve Özer, A. (2019). Bireysel müşterilerin mobil bankacılık kullanım niyetini etkileyen faktörler. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9 (2), 475-506. DOI: 10.18074/ckuiibfd.590493
• Patrick Y.K. Chau (2015). An empirical assessment of a modified technology acceptance model. Journal of Management Information Systems, 13:2, 185-204, DOI: 10.1080/07421222.1996.11518128
• Powell, C. M. (2016). Twelve Years in the Life of Airline Websites. SAGE Open, 6(2), 215824401663789. doi:10.1177/2158244016637892
• Rogers E.(2003). The diffusion of ınnovations. Fifth Edition. The Free Press, New York.
• Serçemeli, M. ve Kurnaz, E. (2016). Denetimde bilgi teknoloji ürünleri kullanımının teknoloji kabul modeli (tkm) ile araştırılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 45 (1), 43-52. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/iuisletme/issue/30530/330269
• Şeker, Y. ve Hoş, S. (2021). Muhasebe meslek mensuplarının dijital muhasebe uygulamalarını kullanımlarına ilişkin bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21 (4), 953-972. DOI: 10.18037/ausbd.1039477
• Şimşek Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş, temel ilkeler ve lisrel uygulamaları. Ankara. Ekinoks Yayıncılık.
• Telli, S. G., AYDIN, S., ve Şen, D. G. (2021). Covid-19 sürecinde çevrimiçi ikinci el ürün alışverişine yönelik tutum ve satın alma niyeti üzerine bir araştırma. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 11-22.
• Turan, A. H. ve Özgen, F. B. (2009). Türkiye’de e-beyanname sisteminin benimsenmesi: Geliştirilmiş teknoloji kabul modeli ile ampirik bir çalışma. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 10 (1), 134-147.
• Turan, B. ve Haşit, G. (2014). Teknoloji kabul modeli ve sınıf öğretmenleri üzerinde bir uygulama. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 6 (1), 109-119. https://dergipark.org.tr/en/pub/uaifd/issue/21599/231950 adresinden alınmıştır.
• Türker, A. ve Türker, Ö. (2013). Turistik ürün satın alma davranışının teknoloji kabul modeli ile incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (2), 281-312. https://dergipark.org.tr/en/pub/deusosbil/issue/4633/63156 adresinden alınmıştır.
• Uyar, A. (2019). Tüketicilerin mobil uygulamalara ilişkin algılarının teknoloji kabul modeli ile değerlendirilmesi, İşletme Araştırmaları Dergisi, 11 (1), 687-705.
• Venkatesh, V., ve Davis, F. D. (2000). A theoretical extension of the technology acceptance model: Four longitudinal field studies. Management science, 46 (2), 186-204.
• Vijayasarathy, L. R. (2004). Predicting consumer intentions to use on-line shopping: the case for an augmented technology acceptance model. Information And Management, 41 (6), 747-762.
• Wang, W. T. ve Wang, C. C. (2009). An empirical study of instructor adoption of web-based learning systems. Computers and Education, 53 (3), 761-774.
• Yavuz, M.S. ve Akkılıç, M.E. (2021). Üniversite öğrencilerinin covid-19 sürecinde çevrimiçi eğitime ilişkin tutum ve niyetlerinin tespiti: teknoloji kabul modeli çerçevesinde bir araştırma. International Review of Economics and Management, 9(2), 250-271.
• Yazar, T., Geçen, F. (2018). Universal language and artistic symbolism in visual arts, The Journal of International Social Research, Volume 11, Issue 61, ISSN:1307-9581. http://dx.doi.org/10.177119/jisr.2018.2946.
• Yılmaz, Ö. (2018). Tüketicilerin online alışveriş niyetlerinin teknoloji kabul modeli bağlamında incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (3), 331-346. DOI: 10.32709/akusosbil.478718
• Devlet Havameydanı 2022 Faaliyet Raporu erişim tarihi: 01.08.2023 www.dhmi.gov.tr
• International Telecommunication Union (ITU). (2023). Measuring Digital Development – Facts and Figures 2023. https://www.itu.int/ , Erişim Tarihi: 03.01.2024.
• Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü 2022 Faaliyet Raporu erişim tarihi: 01.08.2023 www.shgm.gov.tr, Erişim Tarihi: 03.09.2023
• The Future of Airline Distribution, 2016 – 2021 By Henry H. Harteveldt, Atmosphere Research Group, IATA