İlkokul Öğrencilerinin “Yuva” Kavramına İlişkin Bilişsel Yapıları: Hayat Bilgisi Dersinde Nitel Bir Analiz Örneği

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 9, 1 - 30, 13.05.2017

Gülay Ekici , Havva Ilgın Bilici

Öz

Bu çalışmanın amacı, ilkokul öğrencilerinin “yuva” kavramına ilişkin bilişsel yapılarını analiz etmektir. Çalışma nitel araştırma modeli kapsamında durum çalışması deseni kullanılarak hazırlanmıştır. Amaçlı çalışma grubu seçilen araştırma toplam 75 ilkokul öğrencisinin katılımıyla hazırlanmıştır. Verilerin toplanmasında bağımsız kelime ilişkilendirme testi ve çizimler kullanılmıştır. Kodlayıcılar arasındaki ortalama güvenirlik % 96 olarak bulunmuştur. Elde edilen veriler içerik analizine göre analiz edilmiştir. Araştırma verileri toplam 5 kategori ve 2 alt kategori altında toplanmıştır: Yuvada yaşayanlar kategorisi,  Yuva olarak yaşanılan yerler kategorisi, Yuvadaki eşyalar ve nesneler kategorisi, Yuvada yapılan faaliyetler kategorisi ve Yuvaya yönelik duygular kategorisi. Bu kapsamda baba ve anne vurguları ön plana çıkmıştır. Diğer taraftan yuva kavramının hayvanlarla ilişkilendirildiği çizimlerde özellikle kuş ve ağaç çizildiği belirlenmiştir. Çizimlerle birlikte yazdıkları cümlelerde ise, daha fazla aile fertlerine yönelik olumlu duygular ve evde (yuvada) aileleriyle birlikte yaşamanın verdiği mutluluğu vurgulayan cümlelerle açıklamalar yapılmıştır.

Kaynakça

• Anagün, Ş., Ağır, O., & Kaynaş, E. (2010). İlköğretim öğrencilerinin fen ve teknoloji dersinde öğrendiklerini günlük yaşamlarında kullanım düzeyleri. 9. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu, Elazığ.
• Ausubel, D.P. (1968). Educational psychology: A cognitive view. New York: Holt, Rinehartand Winston.
• Aydın, M.Z. (2012). Okulda çalışan herkesin görevi olarak değerler eğitimi. Web: http://www.degeregitimi.com/makaleler/makaleler.html adresinden 7 Kasım 2013 tarihinde alınmıştır.
• Aykaç, N. (2011). Hayat bilgisi dersi öğretim programında kullanılan yöntem ve tekniklerin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Sinop ili örneği). Kastamonu Eğitim Dergisi, 19 (1), 113-126.
• Backett-Milburn, K., & McKie, L. (1999). A critical appraisal of the draw and write technique. Health Education Research Theory & Practice, 14 (3), 387-398.
• Bahar, M., Johnstone A.H., & Sutcliffe, R.G. (1999). Investigation of students’ cognitive structure in elementary genetic through word association tests. Journal of Biological Education, 33(3), 134-141.
• Bahar, M., & Kılıçlı, F. (2001). Kelime ilişkilendirme testi yöntemi ile Atatürk ilkeleri arasındaki bağların araştırılması. X. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Belet, D. (1999). İlköğretim okullarında uygulanan hayat bilgisi programının değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi. Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Bilgin, N. (2006). Content analysis techniques and case studies in social sciences. Ankara: Siyasal Publication.
• Bodur, H. (2010). İlköğretim ikinci sınıf hayat bilgisi dersinde içerik temelli eleştirel düşünme öğretiminin öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerine etkisi. Yüksek lisans tezi. Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Bogdan, R.C., & Biklen, S.K. (2007). Qualitative research for education. Boston: Pearson Education, Inc.
• Borthwick, A. (2011) Children’s perceptions of, and attitudes towards, their mathematics
• lessons. In Proceedings of the British Society for Research into Learning Mathematics, ed. C. Smith, 31(1):37–42. http://www.bsrlm.org.uk/IPs/ip31-1/BSRLM-IP-31-1-07.pdf adresinden 05 Eylül 2014 tarihinde alınmıştır.
• Cardellini, L., & Bahar, M. (2000). Monitoring the learning of chemistry through word association tests. Australian Chemistry Research Book, 19, 59- 69.
• Christensen, P., & James, A. (2000). Research with children. London: Falmer Press.
• Cohen, L., & Manion, L. (1997). Research methods in education. London: Routledge.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education. New York, NY: Routledge.
• Corbin, J., & Strauss, A. (2008) Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Los Angeles, Calif. & London: Sage,
• Coyne, I. (1997). Sampling in qualitative research. purposeful and theoretical sampling: Merging or clear boundaries. Journal of Advanced Nursing, 26 (3), 623-630.
• Çakır, G. (2007). Yeni Hayat bilgisi programında yer alan kazanımların önerilen etkinlikler çerçevesinde gerçekleştirilebilme düzeyinin belirlenmesi. Yüksek lisans tezi. Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Çiftçi, S. (2009). Kelime çağrışımlarının cinsiyet değişkenine göre gösterdiği temel nitelikler üzerine bir deneme. Turkish Studies, 4 (3), 633-654.
• Daymon, C., & Holloway, I. (2003). Qualitative research methods in public relations and marketing communications. London: Rout ledge.
• Datta, Lois-ellin (1990). Case study evaluations. Washington, DC: U.S. General Accounting Office, Transfer paper 10.1.9.
• Demir, S. (2007). İlköğretim okulu Hayat bilgisi dersi programının öğretmen görüşlerine göre incelenmesi (Kayseri ili örneği).Yayımlanmamış doktora tezi.İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Denzin, N.K. (1978). Sociological methods. New York: McGraw-Hill.
• Dündar, H. (2007). Kavram analizi stratejisinin ilköğretim üçüncü sınıf hayat bilgisi dersinde öğrencilerin kavram öğrenme başarısı ve derse ilişkin tutumlarına etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Ekiz, D. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Ekiz, D. (2010) Öğretim programlarının temel öğeleri. S. Çepni ve S. Akyıldız (Edt.). Öğretim ilke ve yöntemleri, (ss. 44-54), Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Eraslan, L. (2011). Öğretim programlarında aile eğitimi (Hayat bilgisi dersi örneği). Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 203-216.
• Ercan, F., Tasdere, A., & Ercan, N. (2010). Observation of cognitive structure and conceptual changes through word associations tests. Journal of Turkish Science Education, 7(2), 138-154.
• Gilbert, J. K., Boulter, C., & Rutherford, M. (1998a). Models in Explanations, part 1, Horses for courses? International Journal of Science Education, 20, 83-97.
• Gilbert, J. K., Boulter, C., & Rutherford, M. (1998b). Models in Explanations, part 2, Whose voice? Whose ears? International Journal of Science Education, 20, 187–203.
• Given, L.M. (Ed.) (2008). The sage encyclopedia of qualitative research methods. Sage: Thousand Oaks, CA, Vol.2, pp.697‐698.
• Gökçe, O. (2006). İçerik analizi: Kuramsal ve pratik bilgiler. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Guichard, J. (1995). Designing tools to develop the conception of learners. International Journal of Science Education, 17, 243-253.
• Gussarsky, E., & Gorodetsky, M. (1988). On the chemical equilibrium concept: Constrained word associations and conception. Journal of Research In Science Teaching, 25 (5), 319-333.
• Gussarsky, E., & Gorodetsky, M. (1990). On the concept “chemical equilibrium”: the asociative framework. Journal of Research In Science Teaching, 27 (3), 197-204.
• Hauslein, P.L., Good, R.G., & Cummins, C.L. (1992). Biology content cognitive structure: From science student to science teacher. Journal of Research in Science Teaching, 29, 939-964.
• Hill, C.E., Thompson, B.J., & Williams, E.N. (1997). A guide to conducting consensual qualitative research. The Counseling Psychologist, 25, 517-572.
• Hovardas, T., & Korfiatis, K.J. (2006). Word associations as a tool for assessing conceptual change in science education. Learning and Instruction, 16, 416-432.
• Hruschka, D.J., Schwartz, D., St.John, D.C., Picone-Decaro, E., Jenkins, R.A., & Carey, J.W. (2004). Reliability in coding open-ended data: Lessons learned from HIV behavioral research. Field Methods, 16 (3), 307-331.
• Işıklı, M., Taşdere, A., & Göz, N.L. (2011). Investigation teacher candidates’ cognitive structure about principles of Ataturk through word association test. Uşak University Journal of Social Science, 4 (1), 50-72.
• Johnstone, A.H,. & Moyniyan, T.F. (1985). The relationship between performances in Word association tests and achievement in chemistry. European Journal of Science Education, 7 (1), 57-66.
• Knight, S.L., Nolan, J., Lloyd, G., Arbaugh, F., Edmondson, J., & Whitney, A. (2013). Quality teacher education research: How do we know it when we see it? Journal of Teacher Education, 64(2), 114-116.
• Kostova, Z., & Radoynovska, B. (2008). Word association test for studying conceptual structures of teachers and students. Bulgarian Journal of Science and Education Policy (BJSEP), 2(2), 209-231.
• Köseoğlu, F., & Bayır, E. (2011). Examining cognitive structures of chemistry teacher candidates about gravimetric analysis through word association test method. Trakya University Educational Faculty Journal, 1(1), 107-125.
• Kurt, H., Ekici, G., Aksu, Ö., & Aktaş, M. (2013). Determining cognitive structures and alternative conceptions on the concept of reproduction (The case of pre-service biology teachers). Creative Education, 4 (9), 572-587.
• Kuş, E. (2003). Nicel-nitel araştırma teknikleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Leblebici, D.N., & Kılıç, M. (2004). İçerik analizi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Lichtman, M. (2010). Qualitative research in education. Los Angeles:Sage Publications, Inc.
• Lincoln, Y.S., & Guba, E.G. (1985). Naturalistic inquiry. Beverly Hills, CA: Sage.
• McMillan, J.H. (2000). Educational research: Fundamentals for the consumer. New York: Longman.
• Merriam, S. (1998). Qualitative research and case study applications in education. Revised and expanded from case study research in education. USA: JB Printing.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) (2005). 1-5.sınıflar öğretim programları. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) (2009a). İlköğretim 1, 2 ve 3. sınıflar Hayat bilgisi dersi öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: Devlet Kitapları Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) (2009b). Hayat bilgisi dersi öğretim program. Ankara.
• Miles, M.B., & Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Ocak, G., & Beydoğan, H.Ö. (2005). İlköğretim okulları 3. sınıf Hayat bilgisi ders içerik standartlarının öğretmen görüşlerine göre bazı değişkenler açısından yeterlilik düzeyi (Standart belirleme-Erzurum örneği). Milli Eğitim Dergisi, 165, 109-132.
• Onur, V. (2009). İlköğretim Hayat bilgisi programının eleştirel düşünceye yönelik kazanımlarının ulaşılabilirlik düzeyi. Yüksek lisans tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Özatlı, N.S., & Bahar, M. (2010).Öğrencilerin boşaltım sistemi konusundaki bilişsel yapılarının yeni teknikler ile ortaya konulması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Dergisi, 10 (2), 9-26.
• Özen, Y., Güleryüz, K., & Özen, H.B. (2012). İlköğretim 1-3. sınıf Hayat bilgisi, 4-5 Sosyal bilgiler dersindeki değerler ve değerler eğitiminin incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1 (4), 277-286.
• Özkan, H. (2009). 2005 Hayat bilgisi 3. sınıf programı içeriği hakkındaki öğretmen görüşlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Balıkesir ili örneği). Yüksek lisans tezi. Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
• Öztürk, C. (2006). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi, Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Patrick, P.G., & Tunnicliffe, S.D. (2010). Science teachers’ drawings of what is inside the human body. Journal of Biological Education, 44 (2), 81-87.
• Patton, M.Q. (1990). Qualitative evaluation and research methods. USA: Sage.
• Patton, M.Q. (1999). Enhancing the quality and credibility of qualitative analysis. HSR: Health Services Research, 34 (5), 1189-1208.
• Patton, M.Q. (2002). Qualitative research & evaluation methods. London: Sage Publications, Inc.
• Poggenpoel, M., & Myburgh, C. (2003). The researcher as research instrument in educational research: A possible threat to trustworthiness? Education, 124, 418-421.
• Preece, P.F.W. (1977). Development trend in the continued word associations of physics students. Journal of Research in Science Teaching, 14 (3), 235-239.
• Pridmore, P., & Bendelow, G. (1995). Images of health: Exploring beliefs of children using the ‘draw-and-write’ technique. Health Education Journal, 54 (4), 473-88.
• Prokop, P., Fancόvicόva, J., & Tunnicliffe, S.D. (2009). The effect of type of instruction on expression of children’s knowledge: How do children see the endocrine and urinary system? International Journal of Environmental & Science Education, 4 (1), 75-93.
• Punch, K.F. (2005). Introduction to social research–quantitative & qualitative approaches. London: Sage.
• Ratcliff, D. (1995). Validity and reliability in qualitative research.
• http://qualitativeresearch.ratcliffs.net/Validity.pdf adresinde 07 Ocak 2013 tarihinde alınmıştır.
• Reiss, M.J., & Tunnicliffe, S.D. (2001). Students’ understandings of human organs and organ systems. Research in Science Education, 31, 383-399.
• Roberts, P., & Priest, H. (2006). Reliability and validity in research. Nursing Standard, 20, 41-45.
• Saban, A.(2000).Öğrenme öğretme süreci yeni teori ve yaklaşımlar. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Sato, M., & James, P. (1999). "Nature" and "Environment" as perceived by university students and their supervisors. International Journal of Environmental Education and Information, 18 (2), 165-172.
• Shavelson, R.J. (1974). Methods for examining representations of a subject-matter structure in a student’s memory. Journal of Research in Science Teaching, 11, 231-249.
• Sönmez, V. (2005). Hayat bilgisi öğretimi ve öğretmen kılavuz kitabı. İstanbul: MEB.
• Stemler, S. (2001). An overview of content analysis. Practical assessment. Research & Evaluation, 7(17), 1-8.
• Şeref, A. (2008). III. sınıf yeni Hayat bilgisi dersi programı kazanımlarının gerçekleşme düzeyi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Şimşek, N. (2010). 2005 Hayat bilgisi programına önceki programlarla karşılaştırmalı bir bakış. N. Baydal (Edt.). Hayat bilgisi öğretimi. İstanbul: Lisans Yayıncılık.
• Şimşek, N. (2013). Hayat bilgisinde kişisel nitelik (değer) öğretimi. The Journal of Academic Social Science Studies (JASSS), 6 (1), 1325-1346.
• Tavşancıl, E., & Aslan, E. (2001). Sözel, yazılı ve diğer materyaller için içerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayınları.
• Tsai, C.-C. (2001). Probing students’ cognitive structures in science: the use of a flow map method coupled with a meta-listening technique. Studies in Educational Evaluation 27, 257-268.
• Tsai, C.-C., & Huang C.-M. (2002). Exploring students’ cognitive structures in learning science: A review of relevant methods. Journal of Biological Education. 36 (4), 163-169.
• Verma, G.K., & Mallick, K. (1999). Researching education: Perspectives and techniques. London: Falmer Press.
• Weber, P.W. (1990). Basic content analysis. California: Sage Publications.
• West, L.H.T., Fensham, P.J, & Garrad, J.E. (1985). Describing the cognitive structures following instruction in chemistry, in: L.H.T. West & A.L. Pines (Eds.) Cognitive structures and conceptual change (pp.29-49). Orlando, FL., Academic Press.
• West L.H.T., & Pines A.L. (1985). Cognitive structures and conceptual change. Orlando, FL, USA: Academic Press.
• White, R., & Gunstone, R. (1992). Probing understanding. New York: Falmer Press.
• Wiersma, W., & Jurs, S.G. (2005). Research methods in education: An introduction. Boston: Ally and Bacon.
• Wimmer, R.D., & Dominick, J.R. (2000). Mass media research: An introduction. Belmont: Wadsworth Publishing Company.
• Tunalı, F. (2009). Yeni İlköğretim 1., 2. ve 3. sınıf Hayat bilgisi programının uygulanmasında karşılaşılan sorunlar. Yüksek lisans tezi. Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Türe, E. (2013). 1936 İlkokul programı (hayat bilgisi dersi). F. D. Gözütok ve F. Bıkmaz (Edt.). Cumhuriyet’in ilânından 2013’e öğretim programlarının analizi hayat bilgisi örneği (s. 80-100). Ankara: Yargı Yayınevi.
• Yaşaroğlu, C. (2013). Hayat bilgisi dersi kazanımlarının değerler eğitimi açısından incelenmesi. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8/7, 849-858.
• Yıldırım, A. (2006). Yeni ilköğretim programına göre hazırlanmış Hayat bilgisi ders kitaplarına ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi (Elazığ ili örneği). Yüksek lisans tezi. Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Yıldız, N., & Mentiş Taş, A. (2015). Hayat bilgisi 1, 2 ve 3. sınıf programı ile ders kitaplarının yer temelli eğitim açısından değerlendirilmesi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 5, 273-284.
• Yin, R.K. (2002). Case study research (Design and methods).California: Sage Publication.
• Yücel Cengiz, İ., & Ekici, G. (2016). Biyoloji öğretmen adaylarının laboratuvar kavramına ilişkin görsel imajları. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5 (3), 164-177.