Çocukların Mekân Algısında Lynch'in İmgesel Elemanlarına Dayalı Olarak Algısal Tercihlerin ve Hiyerarşinin Değerlendirilmesi

Yıl 2025, Cilt: 1 Sayı: 1, 3 - 16, 28.02.2025

Çisem Seyhan , Şeyda Bülbül Arıoğlu

Öz

Bu çalışma, çocukların kentsel mekân algılarını Lynch'in imgesel elemanları (yollar, işaret öğeleri, düğüm noktaları, bölgeler ve sınırlar) çerçevesinde inceleyerek, algısal tercihlerin ve hiyerarşinin değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Trabzon İli Ortahisar İlçesinde, 10-12 yaş grubundaki 256 öğrenciyle yapılan anket ve zihinsel haritalama çalışmalarıyla, çocukların yollar, işaret öğeleri, düğüm noktaları, bölgeler ve sınırlar gibi imgesel elemanlara olan algısal tercihlerinin sıralaması analiz edilmiştir.
Bulgular, çocukların algısında işaret öğeleri ve düğüm noktalarının belirgin bir şekilde öne çıktığını göstermektedir. Buna karşılık, sınır ve izler kategorilerinin daha az temsil edilmesi, bu elemanlara yönelik algının görece zayıf olduğunu ortaya koymaktadır. Ayrıca, cinsiyet farklılıklarının çocukların algısal tercihlerinde etkili olduğu tespit edilmektedir. Kız çocukları işaret öğelerine ve düğüm noktalarına daha fazla vurgu yaparken, erkek çocuklar bölgesel unsurlara ağırlık vermektedir.
Sonuçlar, mekân algısında çocukların işaret öğeleri ve düğüm noktalarına daha fazla odaklandığını ancak imgesel elemanları sıralamada Lynch'in algı modeli ile belirgin farklılıklar gösterdiğini ortaya koymaktadır. Çocukların mekân algısında cinsiyet farkının da önemli bir rol oynadığı görülmektedir. Lynch'in algı modeline göre yetişkinlerin imgesel elemanları algılama biçimi ile çocukların mekân algılarındaki sıralamanın uyumlu olmadığı sonucuna varılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk, Mekân, Lynch, İmge, Algı

Kaynakça

• Burkut, E. B., & Köseoğlu, E. (2022). An investigation into the home environments of 10–14 age group children in the cognitive maps. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 19, 369–397.
• Eraydın, Z. (2016). Kentsel markalaşma stratejilerinin kent belleği ve kent imgesi üzerine etkileri: Ankara örneği. İdealkent, 7(19), 80–115.
• Filomena, G., Verstegen, J. A., & Manley, E. (2019). A computational approach to ‘The Image of the City’. Cities, 89, 14–25.
• Göregenli, M. (2013). Çevre psikolojisi: İnsan-mekân ilişkileri. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Halseth, G., & Doddridge, J. (2000). Children's cognitive mapping: A potential tool for neighbourhood planning. Environment and Planning B: Planning and Design, 27(4), 565–582.
• Kosslyn, S. M., Pick Jr, H. L., & Fariello, G. R. (1974). Cognitive maps in children and men. Child Development, 45(3), 707–716.
• Lynch, K. (1960). Kent imgesi. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Pinciotti, P., & Weinstein, C. S. (1988). Environmental experiences and children’s drawings. Children’s Environments Quarterly, 5(1), 21–28.
• Seyhan, Ç. (2021). Çocukların zihin haritalarında kentsel mekân imgesi: Trabzon ili Ortahisar ilçesi örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Seyhan, Ç., & Bülbül Arıoğlu, Ş. (2024). Evaluating urban image from children's perspective: The case of Trabzon Ortahisar. Planlama, 34(2).
• Topcu, K. D., & Topcu, M. (2012). Visual presentation of mental images in urban design education: Cognitive maps. Procedia- Social and Behavioral Sciences, 51, 573–582.
• Torun, A. O., Akın, I. Z., Bingöl, H., Defeyter, M. A., & Severcan, Y. C. (2024). Children’s perspectives of neighbourhood spaces: Gender-based insights from participatory mapping and GIS analysis. Urban Planning, 9(1).
• Türkoğlu, H. D. (2002). Kentsel imge: İstanbul’dan bulgular. İTÜ Dergisi/A Mimarlık, Planlama, Tasarım, 1(1), 57–64.
• Tversky, B. (2003). Structures of mental spaces: How people think about space. Environment and Behavior, 35(1), 66–80.
• Yavuzer, H. (2019). Çocuk psikolojisi. Remzi Kitabevi.
• Zhou, X., Li, D., & Larsen, L. (2016). Using web-based participatory mapping to investigate children’s perceptions and the spatial distribution of outdoor play places. Environment and Behavior, 48(7), 859–884.