Politics of Space in The Context of The Right to the City and Gender: The Case of KYK Residences in Erzincan

Yıl 2020, Sayı: 61, 85 - 105, 30.06.2020

Suat Tuysuz Melek Eryentü Gürel Recep Gülmez

https://doi.org/10.26650/JECS2019-0086

Öz

In Turkey “termination of a mixed university student residence” policy was put into practice by the Ministry of Youth and Sports in 2013. This policy has created an actual situation that proposes the placement of male students in the residences that are close to the center, and the female students in the student residences in locations that can be considered deserted and remote for women in Erzincan. The sample of this study is composed of 459 people, including both male and female students, who live in all Higher Education Student Loan and Housing Board (HESLHB) residences in the city. The surveys conducted on the sample form the data of the research. The data were analyzed with independent sample t-test and ANOVA test. The findings show that the policy on the termination of mixed residences, which may be referred to as the gendering of space, creates gender inequity. The results of the study show that the visibility of female students in public-urban areas has been limited in line with conservative and patriarchal policies which delimits their right to the city. However, it shows that this results in the fact that male students are pushed into a more financially disadvantaged position.

Anahtar Kelimeler

Right to city, gender, politics of space, student residence, KYK, Erzincan

Kent Hakkı ve Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Mekânın Siyaseti: Erzincan KYK Yurtları Örneği

Öz

Türkiye’de 2013 yılında Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından “karma yurtların sonlandırılması” politikası uygulamaya konulmuştur. Söz konusu politika hareketli ve merkeze yakın yerlere kadın öğrencilerin; ıssız, sapa değerlendirilebilecek bölgelerdeki yurtlara ise erkek öğrencilerin yerleştirilmesini öneren ve mekânı cinsiyetlendiren fiili bir durum yaratmıştır. Mekan siyasetine işaret eden ve kentsel mekana dolaylı müdahale olarak ifade edilebilecek bu kararın yarattığı fiili durum kent hakkı, toplumsal cinsiyet, muhafazakarlık ve patriarkal politikalarla ilişkilendirilerek ele alınacaktır. Araştırmanın bulguları kentteki KYK yurtlarında kalan 459 kişilik bir örnekleme dayalıdır. Veriler SPSS programında kullanılan T testi ve ANOVA testleriyle analiz edilmiştir. Bulgular mekânın cinsiyetlendirilmesi olarak da ifade edilebilecek karma yurtların sonlandırılmasına ilişkin politikanın, toplumsal cinsiyet açısından eşitsizlik yarattığını göstermektedir. Araştırma, söz konusu politikanın muhafazakar ve patriarkal politikalarla uyumlu olacak şekilde kadın öğrencilerin kamusal-kentsel alandaki görünürlüğünü sınırlandıran ve kent hakkından faydalanmalarını kısıtlayan; erkek öğrencileri ise daha çok maddi açıdan dezavantajlı bir pozisyona iten bir durum yarattığını göstermektedir. Uygulanan politikanın kent hakkından yeterince yararlanamayan kitlesel bir boyut barındırdığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kent hakkı, toplumsal cinsiyet, mekan siyaseti, KYK, Erzincan

Kaynakça

• Akduran, Ö., Yakar-Önal, A. ve Günlük-Şenesen, G. (2018). Kentsel haklar ve hizmetlere erişimde toplumsal cinsiyet eşitliği haritalama ve izleme raporu. Ankara: CEİD Yayınları.
• Akkoyunlu-Ertan, K. (2014). Kent ve kentli hakları. Ankara: TODAİE Yayınları.
• Aktaş, G. (2017). Kadın açısından kente ilişkin mekan pratikleri. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (27), 136–149.
• Alkan, A. (1999). Toplumsal cinsiyet ve kent planlaması. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 54(4), 1–29.
• Alkan, A. (2009). Giriş: cinsiyet dinamiklerinin peşinden mekanın izini sürmek. A. Alkan (Ed.), Cins cins mekân içinde (ss. 7–35). İstanbul: Varlık Yayınları.
• Alp, A. (2013, 8 Ağustos). Kız-erkek ortak yurt kalmayacak. Erişim adresi: http://www.hurriyet.com.tr/gundem/ kiz-erkek-ortak-yurt-kalmayacak-24504666
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., & Yıldırım, E. (2012). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: SPSS uygulamaları (7 ed.). Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Beebeejaun, Y. (2017). Gender, urban space, and the right to everyday life. Journal of Urban Affairs, 39(3), 323–334.
• Bhasin, K. (2003). Toplumsal cinsiyet: Bize yüklenen roller. İstanbul: Kadav Yayınları.
• Bora, A. (2009). Rüyası ömrümüzün çünkü eşyaya siner. A. Alkan (Ed.), Cins Cins Mekan içinde (ss. 63–76). Istanbul: Varlık Yayınları.
• Buckingham, S. (2010). Examining the right to the city from a gender perspective. In Ana Sugranyes & C. Mathivet (Edt.), Cities for all proposals and experiences towards the right to the city (pp. 59–64). Chile: Habitat International Coalition.
• Butler, J. (2009). Toplumsal cinsiyet düzenlemeleri. Cogito, 58(Feminizm), 73–91.
• Connel, R. W. (1998). Toplumsal cinsiyet ve iktidar: Toplum, kişi ve cinsel politika (C. Soydemir, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Çakır, S. (2010). Mekânın kadınlar açısından kurgulanışına kuramsal ve tarihsel süreç içinde bakmak. İçinde A. Akpınar, G. Bakay, & H. Dedehayır (Edt.), Kadın ve mekân (ss. 133–149). İstanbul: Turkuvaz Kitap ve Yayıncılık.
• Demirkanoğlu, Y. (2018). Türkiye’de muhafazakâr sağ ve kadın MSP’den AK Parti’ye değişen siyasal panorama. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Deniz, A. (2018). Feminist coğrafya: Cinsiyetin coğrafyası & coğrafyanın cinsiyeti. N. Özgen (Ed.), Sosyal coğrafya içinde (ss. 251–284). Ankara: Pegem Akademi.
• Doan, P. L. (2010). The tyranny of gendered spaces–reflections from beyond the gender dichotomy. Gender, Place & Culture, 17(5), 635–654.
• Doğan, A. E. (2007). Eğreti kamusallık: Kayseri örneğinde islamcı belediyecilik. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Dökmen, Z. Y. (2010). Toplumsal cinsiyet, sosyal psikolojik açıklamalar (K. Ay, Çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Dubiel, H. (1998). Yeni muhafazakarlık nedir? (E. Özbek, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Fenster, T. (1999). Gender and human rights: Implications for planning and development. In T. Fenster (Ed.), Gender, planning and human rights (ss. 3–21). New York: Routledge.
• Fenster, T. (2005). Gender and the city: the different formations of belonging. In L. Nelson & J. Seager (Edt.), A companion to feminist geography (ss. 242–256). Oxford: Blacwell.
• Göle, N. (2011). Modern mahrem: Medeniyet ve örtünme. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Güler, M. (2011). Kentsel haklar, kapitalizm ve katılım. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 66(1), 49–71.
• Güler, Z. (2016). Muhafazakarlık: Kadim geleneğin savunusundan faydacılığa. H. B. Örs (Ed.), 19. yüzyıldan 20. yüzyıla modern siyasal ideolojiler içinde (ss. 115–162). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Günindi-Ersöz, A. (2015). Özel alan/kamusal alan dikotomisi: Kadınlığın “doğası” ve kamusal alandan dışlanmışlığı. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 18(1), 80–102. Harvey, D. (2016). Sosyal adalet ve şehir (M. Moralı, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Heywood, A. (2007). Siyasi ideolojiler. Ankara: Adres Yayınları.
• Kara, S. (2017, 30 Aralık). KYK il müdür terzi “Kız öğrencilerimize pozitif ayrımcılık yapıyoruz”. Habertürk. Erişim adresi: https://www.haberturk.com/yerel-haberler/57579244-kyk-il-muduru-terzi-kiz-ogrencilerimizepozitif-ayrimcilik-yapiyoruz
• Kaypak, Ş. (2014). Toplumsal cinsiyet bakış açısından kente bakmak. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(1), 344–357.
• Keleş, R. (2004). Kentleşme politikası. Ankara: İmge Kitapevi. Kılınç, A. (2016). Kentsel alanda mekansal düzenleme ve kadının kent kullanım hakkı: Hopa örneği. Karadeniz Araştırmaları, 52, 95–117.
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın üretimi. İstanbul: Sel Yayıncılık. Lefebvre, H. (2015). Şehir Hakkı (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Marshall, G. (2003). Sosyoloji sözlüğü (O. Akınhay & D. Kömürcü, Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat.
• McDowell, L. (1993). Space, place and gender relations: Feminist empiricism and the geography of social relations. Progress in human geography, 17(2), 157–179.
• Mirioğlu, G. (2018). Kentlere feminist coğrafya perspektifinden bakmak. Ege Coğrafya Dergisi, 27(2), 183–194.
• Oakley, A. (2005). The Ann Oakley reader: Gender, women and social science Briston: The Policy Press.
• Okin, S. M. (1998). Gender, the public, and the private. İçinde A. Phillips (Ed.), Feminism & politics (ss. 116–141). New York: Oxford University Press.
• Özgüç, N. (1998). Kadınların coğrafyası. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Pasinlioğlu, Y. (2002). Yüksek öğretimde yurtkur. (Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi Erzurum.
• Peet, R. (1998). Modern geographic thought. Oxford: Blackwell.
• Pektaş, E. K., & Akın, F. (2010). Avrupa kentsel şartları perspektifinde bir kentli hakkı olarak “katılım hakkı” ve Türkiye. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(2), 23–49.
• Scott, J. W. (2007). Toplumsal cinsiyet: Faydalı bir tarihsel analiz kategorisi (A. T. Kılıç, Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Serter, G. (2018). Muhafazakar kentin inşası. İstanbul: Notabene Yayınları.
• Şolt, H. B. H. (2018). Toplumsal cinsiyet yönüyle kadın kentlilerin hakları ve kentsel hizmetler. Sosyal Araştırmalar ve Davranış Bilimleri, 4(6), 358–371.
• Tartanoğlu, S. (2017, 13 Ağustos). MEB özel karma yurtları kapatıyor. Cumhuriyet. Erişim adresi: http://www. cumhuriyet.com.tr/haber/egitim/802580/MEB_ozel_karma_yurtlari_kapatiyor.html
• Töreli, C. (2002). Yurtkur. Ankara: Yurtkur Yayınları. Tuncer, S. (2015). Dışarı çıkmak: Özelden kamusala feminist bir saha hikâyesi. Moment dergi, 2(2), 30–58.
• Tümtaş, M. S., Dericioğulları, A., & Ergun, C. (2016). Kentsel mekandaki kadınlarda toplumsal cinsiyet eşitsizliği algısı ve kadına yönelik şiddet: Diyarbakır örneği. M. S. Tümtaş, A. Dericioğulları, & C. Ergun (Edt.), Kente dair içinde (ss. 427–449). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Uslu, R. (2018). Sosyal politika çerçevesinde barınmada Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu’nun (KYK) rolü ­ Ankara ili örneği (Yüksek Lisans ), Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara.
• Yüceşahin, M., & Yazgan, P. (2017). Kentler toplumsal cinsiyetsiz değildir: Türkiye’de kentsel mekanın üretiminin feminist bir eleştirisi. Kadın/Women 2000, 18(1), 85–106.