Calculation of Human Development Indices in Turkish Provinces. A Comprehensive Panel Dataset for the 2009- 2018 Period

Yıl 2020, Sayı: 61, 1 - 40, 30.06.2020

Nadide Yiğiteli Devran Şanlı

https://doi.org/10.26650/JECS2019-0068

Öz

The human development index was designed in 1990 to evaluate countries’ development levels within the framework of UNDP. Following this, a series of indices were developed to analyze the different dimensions of human development. While these indices make intercountry comparisons, they do not allow evaluation at a local level. However, determining human development at the local level has great importance. For this purpose, using UNDP methodology, four different indices were calculated at the province level covering the period between 2009 and 2018. In this respect, a comprehensive data set is presented to the literature. The results show that, although provinces have progressed in all aspects of human development, they have not yet been able to reach a very high human development category. The primary factor restraining human development levels is found to be low degrees of education in the provinces. Although regional and gender inequalities both in education and in income distribution have decreased, they are nonetheless still quite high. The most developed provinces by the HDI index are Ankara, Istanbul, and Kocaeli, whereas the lowest provinces are Van, Şanlıurfa, and Ağrı. By the inequality-adjusted HDI no province has as yet reached a very high human development level. While the minimum loss due to inequality was seen in Muğlathe province, the highest loss is in Hakkari.

Anahtar Kelimeler

Human Development Index (HDI), Inequality-Adjusted Human Development Index (IHDI), ender Development Index (GDI), Gender Inequality Index (GII)

Türkiye’de İllere Göre İnsani Gelişme Endekslerinin Hesaplanması: 2009-2018 Kapsamlı Bir Panel Veri Seti

Öz

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı çerçevesinde ülkelerin kalkınmışlık düzeyini değerlendirmek amacıyla 1990 yılında insani gelişme endeksi oluşturulmuştur. Sonraki yıllarda ise insani gelişmenin değişik boyutlarını analiz eden farklı endeksler geliştirilmiştir. Söz konusu endeksler ülkelerarasında bir karşılaştırma yapmakta iken yerel düzeyde değerlendirmeye imkân vermemektedir. Diğer yandan, Türkiye özelinde illerin insani gelişme durumlarının her yönüyle tespit edilmesi büyük önem arz etmektedir. Bu amaçla çalışmada, UNDP metodolojisini kullanarak, 81 il düzeyi ve 2009-2018 dönemini kapsayan bir süreç için dört farklı endeks oluşturulmuştur. Bu yönüyle, literatüre geniş ve özgün bir veri seti sunulmaktadır. Sonuçlar incelendiğinde, insani gelişmenin her alanında illerin ilerleme gösterdiği ancak çok yüksek insani gelişme kategorisine ulaşılamadığı görülmektedir. İnsani gelişme değerlerini baskılayan temel etken ise illerin düşük eğitim düzeyleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Eğitim ve gelir dağılımı alanlarında bölgesel eşitsizlikler ve cinsiyet eşitsizlikleri, azalmasına rağmen hala oldukça yüksek seviyelerdedir. HDI endeksinde en gelişmiş iller Ankara, İstanbul ve Kocaeli; en alt sıradaki iller ise Van, Şanlıurfa ve Ağrı olarak tespit edilmiştir. Eşitsizlik uyarlanmış HDI endeksinde ise hiçbir ilimiz çok yüksek insani gelişme düzeyine ulaşamamaktadır. Eşitsizlik kaybının en az olduğu il Muğla iken en çok olduğu il ise Hakkari’dir.

Anahtar Kelimeler

İnsani Gelişme Endeksi (HDI), Eşitsizlik Uyarlanmış İnsani Gelişme Endeksi (IHDI), Cinsiyete Dayalı Gelişme Endeksi (GDI), Toplumsal Cinsiyet Eşitsizlik Endeksi (GII)

Kaynakça

• Atkinson, A. B. (1970). On the measurement of inequality. Journal of Economic Theory, 2(3), 244—263. Retrieved from https://bit.ly/2YHUEM4
• Barro, R. J., & Lee, J. W. (2013). A new data set of educational attainment in the world, 1950-2010. Journal of Development Economics, 104, 184—198. https://doi.org/10.1016/j. jdeveco.2012.10.001
• Caldwell, J. C. (1976). Toward a restatement of demographic transition theory. Population and Development Review, 2(3/4), 321-366. Retrieved fromhttps://bit.ly/2jUy7xi
• Çağlar, A., Gülel, F. E., Yeşilyurt, M. E., Yeşilyurt, F. ve Karadeniz, O. (2017). Türkiye’de il, yıl ve cinsiyet kırılımlı ortalama ve beklenen okullaşma yılı. Yönetim Bilimleri Dergisi, 15(30), 619—641. Erişim adresi: https://bit.ly/2ZJz8Hx
• Dinçer B. ve Özaslan, M. (2004). İlçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması. Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• Dinçer B., Özaslan M. ve Satılmış, E. (1996). İllerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması. Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• Dinçer, B. (1996). İlçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması. Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• Dinçer, B., Özaslan, M. ve Kavasoğlu, T. (2003). İllerin ve bölgelerin sosyoekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması. Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• Doğrul, N. (2009). Gelir seviyeleri farklı illerde eğitimin ekonomik büyümeye etkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (23). Erişim adresi: http://dergipark.org.tr/dpusbe/issue/4765/65498
• Ersungur, Ş. M., Kızıltan, A. ve Polat, Ö. (2007). Türkiye’de bölgelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması: Temel bileşenler analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(2), 55—66. Erişim adresi: https://bit.ly/2PKaZk6
• Filiz, Z. (2005). İllerin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeylerine göre gruplandırılmasında farklı yaklaşımlar. Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 77—100. Erişim adresi: https://bit.ly/2LfhOGl
• Gülel, F. E., Çağlar, A., Uyar, S. G. K., Karadeniz, O. ve Yeşilyurt, M. E. (2017). Türkiye’de illere göre insani gelişme endeksi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (27), 208—216. https://dx.doi. org/10.5505/pausbed.2017.99705
• Güngör, N. D. (2010). Education, human capital inequality and economic growth: Evidence from Turkey. Regional and Sectoral Economic Studies, 10(1), 169—184. Retrieved from https://bit.ly/2LixZBs
• Hoşgör, Ş. (1997). Estimation of post-childhood life tables of provinces and regions in turkey, by using age and sex distributions and ıntercensal growth rates, (1985-1990). (Unpublished Doctoral Dissertation). Hacettepe University Institute of Population Studies, Ankara.
• Huebler, F. (2013). Education indicators in the HDI: Expected years of schooling and mean years of schooling. Workshop on Measuring Human Development. Retrieved from https://bit.ly/2GILCZm
• Kalkınma Bakanlığı (2013). İllerin ve bölgelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması (SEGE2011). Ankara: Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü.
• Kandemir, O. ve Kürkçü, M. (2016). Bir refah göstergesi olan “yaşam endeksi” bağlamında TR82 (Kastamonu, Çankırı, Sinop) bölgesinin analizi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(4), 22—35. Erişim adresi: https://bit.ly/2zKje56
• Kavas, A. (2018). Karşılaştırmalarla 81 İl İçin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Karnesi-2018. Ankara: TEPAV. Erişim Adresi: https://bit.ly/2VEZ9t8
• Meydan, M. C. ve Sarı, V. İ. (2018). İnsani Gelişme Endeksi ve Alt Endekslerinin Türkiye’deki İller İçin Ölçülmesi ve Analizi. İDEALKENT, 9(24), 387—429.
• Özdemir, A. İ. ve Altıparmak, A. (2005). Sosyo-ekonomik göstergeler açısından illerin gelişmişlik düzeyinin karşılaştırmalı analizi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(1), 97—110. Erişim adresi: https://bit.ly/32ozW6u
• Özpınar, E. ve Koyuncu, E. (2016). Türkiye’de insani gelişmişlik iller arasında nasıl farklılaşıyor? 81 il için insani gelişmişlik endeksi. Ankara: TEPAV. Erişim Adresi: https://bit.ly/2TzEaVS
• Permanyer, I. (2013). A critical assessment of the UNDP’s gender inequality index. Feminist Economics, 19(2), 1—32. https://doi.org/10.1080/13545701.2013.769687
• Preston S. H., Heuveline, P. & Guillot, M. (2001). Demography, measuring and modelling population processes. Blackwell Publishers: Oxford.
• Seth, S. (2009). Inequality, interactions, and human development. Journal of Human Development and Capabilities, 10(3), 375—396. https://doi.org/10.1080/19452820903048 878
• Şen, H., Çemrek, F. ve Özaydın, Ö. (2006). Türkiye’deki illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeylerinin belirlenmesi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 6(11), 155—171. Erişim adresi: https://bit.ly/30S1RLs
• Şener, Ü., & Demirdirek, H. (2014). 81 İl için Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Karnesi. Ankara: TEPAV. Erişim Adresi: https://bit.ly/2uRX2ai
• Taban, S. ve Kar, M. (2006). Beşeri sermaye ve ekonomik büyüme nedensellik analizi, 1969-2001. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 159—182. Erişim adresi: https://bit.ly/30P7olX
• Tansel, A. & Güngör, N.D. (2013). Gender effects of education on economic development in Turkey, Journal of Economic Studies, 40(6), 794—821. https://doi.org/10.1108/JES-10-2012-0140
• Tansel, A. & Güngör, N. D. (1997). The educational attainment of Turkey’s labor force: A comparison across provinces and over time, METU Studies in Development, 24(4), 531—547.
• TÜİK, (2016). İllerde Yaşam Endeksi 2015. Erişim adresi: http://tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id= 24561#
• TÜİK, (2019, Mayıs 1). Nüfus Projeksiyonları, Metaveri. Erişim Adresi: http://www.tuik. gov.tr/PreTablo.do?alt_ id=1027
• UN. (2004). World population to 2300 (Vol. 236). New York, NY: United Nations Publications. UNDP, (2018). Technical note, Human development indices and indicators: 2018 statistical update. Retrieved from https://bit.ly/2xhtfVF UNDP, (2019). Human Development Report 2019. Erişim Adresi: http://hdr.undp.org/en/2019-report
• UNDP, (2004). Ulusal İnsani Gelişme Raporu, Türkiye 2004. Erişim Adresi: https://bit.ly/2TbNakV UNDP, (2001). Ulusal İnsani Gelişme Raporu, Türkiye 2001. Erişim Adresi: https://bit.ly/2TvGSLU
• UNESCO, (2013). UIS Methodology for estimation of mean years of schooling. Retrieved from https://bit. ly/2Yi3yVh
• Ünal, C. (2008). İnsani gelişmişlik endeksine göre Türkiye’nin bölgesel farklılıkları, Coğrafi Bilimler Dergisi, 6(2), 89—113. https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000087
• Urul, A. K. (2016). 81 İl İçin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Karnesi-2016. Ankara: TEPAV. Erişim Adresi: https://bit. ly/39kCypx WHO, (2006). Definations and metadata. Retvieved from: https://bit.ly/2lvctjG
• Yaylalı, M. ve Lebe, F. (2011). Beşeri sermaye ile iktisadi büyüme arasındaki ilişkinin ampirik analizi. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 30(1), 23—51. Erişim adresi: https://bit.ly/2HBFRgi
• Yeşilyurt, M. E., Karadeniz, O., Gülel, F. E., Çağlar, A. ve Uyar, S. G. (2016). Türkiye’de illere göre ortalama ve beklenen okullaşma yılı. Pamukkale Journal of Eurasian Socioeconomic Studies, 3(1), 1—7. https://doi. org/10.5505/pjess.2016.55706
• Yıldız, E. B., Sivri, U. ve Berber, M. (2010). Türkiye’de illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması. Erişim adresi: https://bit.ly/2OrozbM