COVID-19 Salgını Döneminde Ev İşçilerinin Derinleşen Sorunları: İstanbul Örneği

Yıl 2021, Sayı: 64, 183 - 206, 29.12.2021

Ceyhun Güler

https://doi.org/10.26650/JECS2021-880507

Öz

Covid-19 salgını küresel düzeyde toplumsal ve ekonomik anlamda çok sayıda sorunun ortaya çıkmasına neden olmuştur. İşsizlik, iş gücüne katılımın azalması, gelir kaybı, sosyal korumadan yoksunluk ve virüs bulaşma riski ise çalışma yaşamı içerisinde salgınla bağlantılı ortaya çıkan sorunlar arasında yer almıştır. Çoğunlukla kayıt dışı çalışan güvencesiz gruplar bahsi geçen sorunlardan çok daha yoğun etkilenmişlerdir. Ev işçileri de bu güvencesiz gruplar arasında bulunmaktadır. Kayıt dışılık ve güvencesizlik ev işçilerini salgın döneminde çok daha kırılgan ve savunmasız hale getirmiştir. Bu çalışmada ev işçilerinin salgın döneminde yaşadıkları sorunları, gerçekleştirilen derinlemesine görüşmeler aracılığıyla işçilerin deneyimleri üzerinden anlaşılması amaçlanmıştır. Bahsedilen amaç doğrultusunda İstanbul’da yaşayan 35 kadın ev işçisi ile yarı yapılandırılmış sorular aracılığıyla online platformlar veya telefon görüşmeleri üzerinden derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Araştırma kapsamında kendileriyle görüşme gerçekleştirilen ev işçilerinin Covid-19 salgını döneminde yaşadıkları sorunlar ve maruz kaldıkları hak ihlalleri mülakat verileri üzerinden betimsel bir şekilde analiz edilmeye çalışılmıştır. Araştırma bulguları ev işçilerinin, çalışma hakkı ve diğer temel insan hakları bağlamında çok sayıda hak ihlaline maruz kaldıklarını göstermiştir. İş ve gelir kaybı, sosyal korumadan yoksunluk, iş yükünün ağırlaşması, ücretli izin hakkına erişememe, mesai saatlerinin uzaması vb. ev işçilerinin dikkat çektikleri sorunlardan olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ev İşi, Ev İşçisi, Covid-19 Salgını, Küresel Salgın, İşsizlik

Deepening Problems of Domestic Workers During the COVID-19 Outbreak: The Case of Istanbul

Öz

The COVID-19 outbreak has caused social and economic problems at a global level. Unemployment, reduced participation in the workforce, loss of income, lack of social protection, and infection are among employment-related problems, impacting insecure groups, mostly working informally adversely. Domestic workers included in these groups were particularly vulnerable during the pandemic due to informality and insecurity. This study aims to understand the issues faced by 35 women domestic workers in Istanbul throughout the pandemic by conducting in-depth interviews using semi-structured questions via online platforms or phone calls. The problems and rights violations experienced by domestic workers were evaluated descriptively through interview data within the study’s scope. Research findings show that domestic workers are subjected to numerous rights violations related to the right to work and other fundamental human rights. Among the issues raised in interviews, loss of work and income, lack of social protection, heavy workload, and inability to access paid leave emerged.

Anahtar Kelimeler

Domestic work, Domestic workers, COVID-19 outbreak, Global epidemic, Unemployment

Kaynakça

• Alper, Y. (2014), Türkiye sosyal güvenlik sistemi: sosyal sigortalar hukuku, Bursa: Dora. google scholar
• Arıkan, R. (2011), Araştırma yöntem ve teknikleri, Ankara: Nobel Yayınları. google scholar
• Balaban Salı, J. (2018), Verilerin toplanması. Ali Şimşek (Ed.), Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri içinde (s.134 -161). Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir. google scholar
• Bedir, G. (2016), Ev hizmetlerinde 10 günden az çalışanların sigortalılığı ve Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmesi. Mali Çözüm, ISMMMO, Ocak- Şubat 2016, 225-229. google scholar
• Birgün (2019), 1 milyon ev işçisinin yüzde 99’u sigortasız: İş tanımımız yok adımız ‘kadın’. Erişim adresi: https:// www.birgun.net/haber/1-milyon-ev-iscisinin-yuzde-99-u-sigortasiz-is-tanimimiz-yok-adimiz-kadin-256265 (12.01.2021). google scholar
• Bora, A. (2010), Kadınların sınıfı: ücretli ev emeği ve kadın öznelliğinin inşası. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Boydak, A. B. (2018), Sosyal güvenlik hukuku açısından ev hizmetlerinde çalışanların durumu. Sosyal Güvelik Dergisi, 8 (1), 145-158. google scholar
• Dinçer, C. G. (2015), Türkiye- Gürcistan bağlamında göçmen kadın emeği: güvencesizliğin ve belgesizliğin mekanı olarak ev içi alan. Lülüfer Körükmes ve İlkay Südaş (Ed.), Göçler ülkesi içinde (s. 95-113). İstanbul: Ayrıntı. google scholar
• Doğan, G. (2017), Ankara’ daki Bazı Ev İşçisi Kadınların İşle İlgili Sağlık Ve Sosyal Risklerinin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi). Başkent Üniversitesi/Tıp Fakültesi/Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Ankara. google scholar
• DW (2020), Ev işçileri pandemide geçim kaynaklarını kaybetti. Erişim adresi: https://www.dw.com/tr/ev-i%C5%9F%C3%A7ileri-pandemide-ge%C3%A7im-kaynaklar%C4%B1n%C4%B1-kaybetti/av-55882338 (12.02.2021). google scholar
• Erdoğdu, S. ve Toksöz, G. (2013), Türkiye’ de ev işçileri: kadınların görünmeyen emeğinin görünen yüzü. Ankara: Uluslararası Çalışma Ofisi. google scholar
• EUROSTAT (2021), EUROSTAT Data. Retrieved from https://ec.europa.eu/eurostat/web/main/data/database (08.02.2021). google scholar
• Fana M., Perez S. T., & Fernandez-Ma^as E. (2020), Employment impact of Covid-19 crisis: from short term efects to long terms prospects., Journal of Industrial and Business Economics, Vol. 47, 391-410. google scholar
• Güler, C. (2021), Ev İşçiliğinin Türkiye’deki Görünümü: Kapsam, Boyut ve Sorunlar, ILO Ankara Ofisi. Erişim adresi: https://www.ilo.org/ankara/publications/WCMS_803900/lang--tr/index.htm (25.07.2021). google scholar
• Güzel, A., Okur, A. R. ve Caniklioğlu, N. (2020), Sosyal güvenlik hukuku. (18. Baskı). İstanbul: Beta. google scholar
• IDWF (2020), International Domestic Workers Federation statement on protecting domestic workers rights and fighting the Coronavirus Pandemic. Retrieved from https://idwfed.org/en/updates/global-idwf-statement-on-protecting-domestic-workers-rights-and-fighting-the-coronavirus-pandemic (12.02.2021). google scholar
• IDWF (2020b), IDWF solidarity fund to fight COVID-19, Retrieved from https://idwfed.org/en/covid-19/the-idwf/ solidarity-fund (12.01.2021). google scholar
• ILO (2010), Decent work for domestic workers. International Labour Conference, 99th Session, Geneva: Internatonal Labour Office. google scholar
• ILO (2011), C-189, Domestic Workers Convention, 2011 (No. 189). Retrieved from https://www.ilo.org/dyn/ normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO:12100:P12100_INSTRUMENT_ID:2551460:NO , (11.02.2021). google scholar
• ILO (2013), Domestic workers across the world: global and regional statistics and the extent of legal protection. Geneva: ILO. google scholar
• ILO (2015a), ILO global estimates on migrant workers: results and methodology, special focus on migrant domestic workers. Geneva: International Labour Office. google scholar
• ILO (2015b), Who are domestic workers?. Retrieved from https://www.ilo.org/global/topics/domestic-workers/who/ lang--en/index.htm (10.02.2021). google scholar
• ILO (2019a), Domestic workers. Retrieved from https://www.ilo.org/global/topics/care-economy/domestic-workers/ lang--en/index.htm (10.02.2021). google scholar
• ILO (2020a), COVID-19 crisis and the informal economy Immediate responses and policy challenges. Retrieved from https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_protect/---protrav/---travail/documents/briefingnote/ wcms_743623.pdf (11.02.2021). google scholar
• ILO (2020b), Beyond contagion or starvation: giving domestic workers another way forward. Retrieved from https:// www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_protect/---protrav/---travail/documents/publication/wcms_743542. pdf (11.02.2021). google scholar
• ILO (2020c), Impact of the COVID-19 crisis on loss of jobs and hours among domestic workers. Retrieved from https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_protect/---protrav/---travail/documents/publication/ wcms_747961.pdf (11.02.2021). google scholar
• ILO (2021a), Making decent work a reality for domestic workers: Progress and prospects ten years after the adoption of the Domestic Workers Convention, 2011 (No. 189). Geneva: ILO Office. Retrieved from https:// www.ilo.org/global/topics/domestic-workers/publications/WCMS_802551/lang--tr/index.htm (25.07.2021). google scholar
• ILO (2021b), Who are domestic workers?. Retrieved from https://www.ilo.org/global/topics/domestic-workers/ WCMS_209773/lang--en/index.htm (12.07.2021). google scholar
• ILO (2021c), ILO Monitor: COVID-19 and the world of work. Seventh edition Updated estimates and analysis, 25 January 2021, Retrieved from https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/@dgreports/@dcomm/documents/ briefingnote/wcms_767028.pdf (02.07.2021). google scholar
• ITUC (2020a), Putting people first 12 governments show the world how to protect lives, jobs and incomes. Brussels: ITUC. google scholar
• ITUC, (2020b), Social protection with health care - data from selected countries, May 2020, Retrieved from https:// www.ituc-csi.org/IMG/pdf/ituc_covid-19_countrycasestudies_en.pdf (24.04.2021). google scholar
• ITUC (2020c), Letter to the International Finance Corporation - urgent measures to protect workers and the real economy, Retrieved from https://www.ituc-csi.org/IMG/pdf/letter_to_ifc_.pdf (24.07.2021). google scholar
• ITUC (2020d), Letter to the World Bank Group - building universal social protection, health coverage and sustainable development in COVID-19 response, Retrieved from https://www.ituc-csi.org/IMG/pdf/letter_to_ wb_group_re_building_universal_social_protection_health_coverage_and_sustainable_development_in_ covid-19_response.pdf (24.07.2021). google scholar
• ITUC (2020e), G20 Labor and Employment Ministers’ Meeting on COVID-19, Retrieved from https://www.ituc-csi. org/IMG/pdf/g20_labor_and_employment_ministers_meeting_on_covid-19.pdf (24.07.2021). google scholar
• ITUC (2020f), ITUC global covıd-19 survey 20 april — 23 april 2020 key findings. Brussels: ITUC. google scholar
• ITUC (2021), ITUC campaign brief: a new approach to global governance of occupational health and safety. Retrieved from https://www.ituc-csi.org/IMG/pdf/ituc_campaign_brief_osh_en.pdf (25.04.2021). google scholar
• İlendemli, M. (2018), Dünyada ve Türkiye’de ev işçiliğinin çalışma biçimleri ve kadın istihdamına etkileri. (Uzmanlık Tezi) T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Ankara. google scholar
• Karaca Gökçek, N. ve Kocabaş, F. (2009), Ev hizmetlerinde çalışanların karşılaştıkları sorunların Türkiye açısından değerlendirilmesi. Kamu-İş, 10 (4), 161-176. google scholar
• Kaya, E. (2018), Ev hizmetlerinde sağlık ve güvenlik. Çalışma Ortamı Dergisi, Sayı: 155, 18-20. google scholar
• L7 (2020), LABOUR 7 (L7), Key Demands in response to the COVID-19 Epidemic, 1 April 2020, Retrieved from https://www.ituc-csi.org/IMG/pdf/l7_covid-19_en.pdf (24.07.2021). google scholar
• Manav, A. E. (2015), Ev hizmetlerinde çalışanların sigortalılığı. TBB Dergisi, Sayı: 120, 509-538. google scholar
• Memiş, E. ve İzdeş, Ö. (2018), Türkiye’de yaşlı bakımı ve kadın istihdamı. Çağla Ünlütürk Ulutaş (Ed.), Feminist sosyal politika: bakım, emek, göç içinde (s.99-138). İstanbul: Notabene. google scholar
• Memiş, E. ve Özay, Ö. (2011), Ev içi uğraşlardan iktisatta karşılıksız emeğe: Türkiye üzerinde yapılan çalışmalara ilişkin bir değerlendirme. Serpil Sancar (Ed.), Birkaç arpa boyu: 21. yüzyıla girerken Türkiye’ de feminist çalışmalar içinde (s. 249-278). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları. google scholar
• NDWA (2020), Resources for domestic workers on the Coronavirus Pandemic. Retrieved from https://membership. domesticworkers.org/coronavirus/get-support/ (09.02.2021). google scholar
• Özbay, F. (2012), Türkiye’de ev emeğinin dönüşümü: ondokuzuncu yüzyıldaki Osmanlı ev kölelerinden günümüzdeki kaçak göçmen işçilere. Ahmet Makal ve Gülay Toksöz (Ed.) Geçmişten günümüze Türkiye’ de kadın emeği içinde (s. 116-158) Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınevi. google scholar
• Öztürk, M. (2010), Ücretli iş ve ücretsiz bakım hizmeti ekseninde kadın emeği: 1980’lerden 2000’lere. Saniye Dedeoğlu ve Melda Yaman Öztürk (Ed.), Kapitalizm, ataerkillik ve kadın emeği: Türkiye örneği içinde (s. 2578). İstanbul: Sav. google scholar
• SGK (2021), SGK istatistik yıllıkları. Erişim adresi: http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/kurumsal/istatistik/ sgk_istatistik_yilliklari (10.02.2021). google scholar
• Sözer, A. N. (2019), İşçi, Bağımsız çalışan ve kamu görevlileri bakımından Türk Sosyal Sigortalar Hukuku. (4. Baskı) İstanbul: Beta. google scholar
• Tılıç R. ve Kalaycıoğlu, S. (2012), Çocuk ve yaşlı bakıcıları: enformel sektördeki kadınlar. Saniye Dedeoğlu ve Adem Yavuz Elveren (Ed.), Türkiye’de refah devleti ve kadın içinde (s.301-327). İstanbul: İletişim. google scholar
• Tijdens, K., & Klaveren, M. V. (2011), Domestic workers: their wages and work in 12 countries. Amsterdam: WageIndicator Foundation. google scholar
• Tire, O. (2016), Türkiye’de ev işçilerinin dünü ve bugünü. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (9), 3443. google scholar
• Ünlütürk Ulutaş, Ç. (2010), Evin içi işyeri: ev hizmetleri, ücretli emek ve göçmen kadın emeği. Saniye Dedeoğlu ve Melda Yaman Öztürk (Ed.), Kapitalizm, ataerkillik ve kadın emeği: Türkiye örneği içinde (s. 277-303). İstanbul: Sav. google scholar
• Ünlütürk Ulutaş, Ç. ve Durusoy Öztepe, N. (2013), Ev hizmetlerinde mesleki sağlık ve güvenlik sorunu. Çalışma İlişkileri Dergisi, 4 (2), 44-57. google scholar
• Yıldırımalp, S. (2014), Türkiye’de ev hizmetinde çalışanların sorunları. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4 (1) 45-59. google scholar