Gıda ve Beslenme Okuryazarlığı Ölçeklerin İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 1, 13 - 20, 30.12.2019

Bircan Ulaş Kadıoğlu

Öz

Gıda
ve beslenme okuryazarlığı konusunda yürütülen çalışmaların sayısı son yıllarda
dikkat çekici bir artış göstermektedir. "Gıda okuryazarlığı" terimi,
gıda ile ilgili beceri ve bilginin yeterliliği fikrini açıklamaktadır. Gıda
ve beslenme okuryazarlığı bireylerin gıda, beslenme, besin seçimi, besin
tüketimi, sağlıklı beslenme, gıda güvencesi ve güvenliği gibi konularda doğru
bilgi, tutum ve beceri sahibi olmalarını, bu konularda doğru kararlar
almalarını ve uygun davranışlar göstermelerini içerir. Bu çalışmanın amacı; gıda ve beslenme okuryazarlığını tüm
toplumda ve çeşitli risk gruplarında saptamaya yönelik geliştirilmiş ölçeklerin
incelenmesidir. Fırat Üniversitesi internet erişim ağı üzerinden ‘gıda
ve beslenme, gıda okuryazarlığı, beslenme
okuryazarlığı, ölçek’ anahtar kelimeleri kullanılarak PUBMED ve Google
Akademik arama motorlarında tarama yapıldı. Konu ile ilgili yayınlar gözden
geçirildi ve geçerlilik, güvenilirlik çalışmaları yapılan ölçekleri içeren tam
metin makaleler çalışma kapsamda değerlendirildi. Literatürde yetişkinlere veya
çocuklara özgü olarak geliştirilmiş gıda ve beslenme okuryazarlığını saptamaya
yönelik ölçeklere rastlanmaktadır. Çeşitli kronik hastalıklarda çocuk ya da
yetişkin hastalara yönelik ölçekler vardır. Bu çalışmada, Gıda ve Beslenme
okuryazarlığını saptamaya yönelik geliştirilmiş sekiz farklı ölçek incelendi. Gıda
ve beslenme okuryazarlığı, son yıllarda araştırmalarda gittikçe artan oranda
kullanılmaktadır. Bu alandaki araştırmalar artıyor olmasına rağmen, ülkemizde gıda
ve beslenme okuryazarlığını ölçmek için kullanılabilecek kabul gören bir
yönteme rastlanmamıştır. Bu çalışma ileriki çalışmalarda farklı gıda ve
beslenme okuryazarlığı ölçekleri geliştirilmesine katkı sağlayabilir. 

Anahtar Kelimeler

Gıda okuryazarlığı, beslenme okuryazarlığı, okuryazarlık

Investigation of Scales for Food and Nutrition Literacy

Öz

The number of studies conducted on food and nutrition literacy is seen
as a notable increase in recent years. The term “food literacy” describes the
idea of proficiency in food related skills and knowledge. Food and nutrition
literacy includes that individuals have proper knowledge, attitude and skills
in matters such as food, nutrition, food selection, food consumption, healthy
nutrition, food safety and safety, and make appropriate decisions and take
appropriate actions in these matters. The aim of this study is to investigate
the improved scale for determining the food and nutrition literacy in the whole
community and in various risk groups. Through the internet access network of
Firat University, PUBMED and Google Academic search engines were screened using
food and nutrition, food literacy, nutrition literacy, scale keywords.
Publications related to the subject were reviewed, and full-text articles
containing scales on validity, reliability studies were evaluated within
framework of the study. In the literature, there are scales for identifying
food and nutrition literacy developed specifically for adults or children. There are scales for children or adults in various
chronic diseases. Improved 8 different scales for detecting food and nutrition
literacy were examined in this study. Food and nutrition literacy is
increasingly used in recent researches. Though research in this area is
growing, there is no accepted method to measure food and nutrition literacy in
our country.
This study may contribute to the development of
different food and nutrition literacy scales in the future studies.

Anahtar Kelimeler

Food literacy, nutrition literacy, literacy

Kaynakça

• Aslantekin, F., Yumrutaş, M. (2014). Sağlık Okuryazarlığı ve Ölçümü TAF Preventive Medicine Bulletin, 13(4): 327-334.
• Aktaş N., Özdoğan, Y. (2016) Gıda ve Beslenme Okuryazarlığı. Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 20(2): 146-153.
• Carbone E.T., Zoellner, J.M. (2012) Nutrition and Health Literacy: A Systematic Review to Inform Nutrition Research and Practice. J Acad Nutr Diet. 112:254-265.
• Diamond J.J. (2007) Development of a reliable and construct valid measure of Nutritional Literacy in adults. Nutrition Journal, 6(5): 1-4.
• Doustmohammadian A., Omidvar N., Keshavarz-Mohammadi N., Abdollahi M., Amini M., Eini-Zinab H. (2016) Developing and validating a scale to measure Food and Nutrition Literacy (FNLIT) in elementary school children in Iran. PLoS ONE 12(6)
• Gibbs H.D., Ellerbeck E.F., Gajewski B., Zhang C., Sullivan DK. (2017) The Nutrition Literacy Assessment Instrument is a Valid and Reliable Measure of Nutrition Literacy in Adults with Chronic Disease. J Nutr Educ Behav.
• Gibbs H.D., Ellerbeck E.F., Befort C., Gajewski B., Kennett A.R., Christifano D., Sullivan DK. (2016) Measuring Nutrition Literacy in Breast Cancer Patients: Development of a Novel Instrument. J Cancer Educ. 31(3): 493–499.
• Gibbs H.D., Camargo J.M.T.B., Owens S., Gajewski B., Cupertino A.P. (2017) Measuring Nutrition Literacy in Spanish-Speaking Latinos: An Exploratory Validation Study. Journal of Immigrant and Minority Health. https://doi.org/10.1007/s10903-017-0678-1
• Gibbs H.D., Kennett A.R., Kerling E.H., Yu Q., Gajewski B., Ptomey L.T., Sullivan DK. (2016) Assessing the Nutrition Literacy of Parents and its Relationship with Child Diet Quality. J Nutr Educ Behav. 48(7): 505–509. doi:10.1016/j.jneb.2016.04.006.
• Krause C.G., Beer-Borst S., Sommerhalder K., Hayoz S., Abel, T. (2018) A short food literacy questionnaire (SFLQ) for adults: Findings from a Swiss validation study. Appetite, 120; 275-280.
• Truman, E., Lane, D., Elliott, C. (2017) Defining food literacy: A scoping review. Appetite, 116: 365-371.
• Tsai T., Lee S.D. (2017) Development and validation of a Weight-Specific Health Literacy Instrument (WSHLI). Obesity Research & Clinical Practice https://doi.org/10.1016/j.orcp.2017.11.003
• Silk K.J., Sherry J., Winn B., Keesecker N., Horodynski M.A., Sayir A.(2008) Increasing Nutrition Literacy: Testing the Effectiveness of Print, Web site, and Game Modalities. J Nutr Educ Behav. 2008;40:3-10
• Velardo S. (2017) Nutrition Literacy for the Health Literate. J Nutr Educ Behav. 49:183
• Velardo S. (2015) The Nuances of Health Literacy, Nutrition Literacy and Food Literacy. J Nutr Educ Behav. 47:385-389.
• Vidgen H.A., Gallegos D. (2014) Defining food literacy and its components. Appetite 76 (2014) 50–59