Dijital Okuryazarlık Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması ve Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Dijital Okuryazarlık Durumları

Yıl 2017, Sayı: 12, 19 - 29, 25.07.2017

Mutlu Tahsin Üstündağ , Erhan Güneş , Eralp Bahçivan

Öz

Dijital okuryazarlık için yapılmış en
kısa tanım “dijital çağda hayatta kalma becerisi”  şeklindedir (Eshet-Alkalai, 2004). Ng
(2012)’ye göre bir bireyin dijital okuryazar olmasının göstergesi; yeni veya
gelişmekte olan teknolojilere adaptasyonudur. Bu nedenlerle dijital çağda öğrenen
ve öğreten bireylerde bu becerileri geliştirmek 21. yüzyılda oldukça önemlidir.
Günümüzde ülkeler geleceğin şekillenmesinde kaliteli eğitimin büyük rol
oynayacağının farkındadırlar ve buna göre eğitim politikalarını gözden
geçirmektedirler. Bu nedenle eğitimde teknolojiden daha fazla yararlanma adına
adımlar atılmaktadır. Türkiye’de Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 2010
yılından itibaren yürütülen FATİH (Fırsatları Artırma ve Teknolojiyi
İyileştirme Hareketi) projesinin temel amacı okullarda teknolojik fırsatları
artırmak ve etkili olarak teknolojiyi eğitim ortamlarına entegre etmeyi
sağlamaktır. Projenin teknolojik fırsatları artırdığı gerçeğinin yanı sıra
eğitim ortamlarında etkili kullanımına ilişkin eksikliklerine vurgu yapan
araştırmalar da yer almaktadır. Projenin başarısını etkileyen en önemli
paydaşlar şüphesiz ki öğretmen, öğretmen adayları ve öğrencilerdir. Öğretmen,
öğretmen adayları ve öğrencilerin dijital okuryazarlık durumlarının
belirlenmesi, gerekli öğretmen eğitim programlarının şekillendirilmesi ve
öğretmenlerin öğrencilerine teknolojik liderlik yapabilmeleri açısından
önemlidir. Bu nedenle bu çalışmanın iki amacından ilki Ng (2012) tarafından
geliştirilmiş olan dijital okuryazarlık ölçeğinin Türkçeye uyarlanması ve diğer
amaç ise fen bilgisi öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık yeterliklerinin
araştırılması olmuştur. Araştırmaya 13 devlet üniversitesinden 3. ve 4. sınıfta
okuyan 979 fen bilgisi öğretmen adayı katılmıştır. Açımlayıcı faktör analizi
sonucunda ölçek maddelerinin faktör yükleri 0.46 ile 0.74 arasında değişkenlik
göstermiştir. Ölçekte; tek faktörde 10 madde yer almakta ve toplam
değişkenliğin %40’ını açıklamaktadır. Ölçeğin güvenirliğine ilişkin Cronbach
Alpha değeri 0.86 olarak bulunmuştur. Yapılan dijital okuryazarlık ölçeği
uyarlama çalışmasının geçerli ve güvenilir olduğu belirlenmiştir. Bununla
birlikte araştırmanın bulguları fen bilgisi öğretmen adaylarının dijital
okuryazarlık becerilerinin genel olarak iyi olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

ölçek uyarlama, dijital okuryazarlık, öğretmen adayları

Kaynakça

• Aviram, A. & Eshet-Alkalai, Y. (2006). Towards a theory of digital literacy: Three scenarios for the next steps. Retrieved March 11, 2017 from http://www.eurodl.org/materials/contrib/2006/Aharon_Aviram.htm
• Banoğlu, K., Madenoğlu, C., Uysal, Ş. & Dede, A. (2014). FATİH projesine yönelik öğretmen görüşlerinin incelenmesi (Eskişehir ili örneği). Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(1), 39-58.
• Costello, B. A., & Osborne, J. W. (2005). Best practices in exploratory factor analysis: four recommendations for getting the most from your analysis. Practical Assessment Research & Education, 10(7), 1-9.
• Çelik, H., & Karamustafaoğlu, O. (2016). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Fizik Kavramları Öğretiminde Bilişim Teknolojilerinin Kullanımına Yönelik Öz-Yeterlik ve Görüşleri. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 10(1).
• Çetin, O., & Güngör, B. (2014). İlköğretim öğretmenlerinin bilgisayar öz-yeterlik inançları ve bilgisayar destekli öğretime yönelik tutumları. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(1), 55-78.
• Ekici, S., & Yılmaz, B. (2013). FATİH projesi üzerine bir değerlendirme. Türk Kütüphaneciliği, 27(2), 317-339.
• Ertmer, P. A. (1999). Addressing first- and second-order barriers to change: Strategies for technology integration. Educational Technology Research and Development, 47(4), 47-61.
• Eshet-Alkalai, Y. (2004). Digital literacy: A conceptual framework for survival skills in the digital era. Journal of Educational Multimedia and Hypermedia, 13(1), 93-106.
• Eshet-Alkalai, Y. (2005). Thinking skills in the digital era. In: Haward, C., Bottcher, J. V., Justice, L., Schenk, K., Rogers, P. L., Berg, G, A. (eds.) (2005). Encyclopedia of distance learning, Vol. I. London, Idea Group Inc., (pp. 1840-1845).
• Fraenkel, J. R., & Wallen, N. E. (1996). How to design and evaluate research in education. McGraw-Hill, Inc.
• Gilster, P. (1997). Digital literacy. New York: John Wiley.
• Gui, M., & Argentin, G. (2011). Digital skills of internet natives: Different forms of digital literacy in a random sample of northern Italian high school students. New media & society, 13(6), 963-980.
• Hargittai, E. (2005). Survey measures of web-oriented digital literacy. Social Science Computer Review, 23(3), 371-379.
• Kara, F. N., Aydın, F., Bahar, M., & Yılmaz, Ş. (2014). Fen bilgisi öğretmen adaylarının teknolojiye ilişkin görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1).
• Keleş, E. & Turan, E. (2015). Öğretmenlerin fırsatları arttırma ve teknolojiyi iyileştirme hareketi (FATİH) hakkındaki görüşleri. Turkish Journal of Education, 4(2), 17-28.
• Kıyıcı, M. (2008). Öğretmen adaylarının sayısal okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. (Unpublished Phd dissertation), Anadolu University, Eskişehir, Turkey.
• Knobel, M. (2011). Schools of education must fuel a digital revolution in teaching. Retrieved March 10, 2017, from Edutopia from: http://www.edutopia.org/digital-generation schools-education-technology
• Li, Y., & Ranieri, M. (2010). Are ‘digital natives’ really digitally competent? A study on Chinese teenagers. British Journal of Educational Technology, 41(6), 1029-1042.
• Ng, W. (2012). Can we teach digital natives digital literacy?. Computers & Education, 59(3), 1065-1078.
• OECD. (2016). PISA 2015: PISA results in focus. Retrieved from https://www.oecd.org/pisa/pisa-2015-results-in-focus.pdf
• Rodríguez-de-Dios, I., Igartua, J. J., & González-Vázquez, A. (2016). Development and validation of a digital literacy scale for teenagers. In Proceedings of the Fourth International Conference on Technological Ecosystems for Enhancing Multiculturality (pp. 1067-1072). ACM.
• Stevens, J. (1996). Applied multivariate statistics for the social science (3rd ed.). Mahwah, NJ: Erlbaum.
• Şad, S. N. & Nalçacı, Ö. İ. (2015). Öğretmen adaylarının eğitimde bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanmaya ilişkin yeterlilik algıları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1).
• Thompson, P. (2013). The digital natives as learners: Technology use patterns and approaches to learning. Computers & Education, 65,12-33.
• Vavik, L., & Salomon, G. (2015). Twenty first century skills vs. disciplinary studies. Handbook of Research on Technology Tools for Real-World Skill Development, 1, 1-12.
• Voogt, J., Erstad, O., Dede, C., & Mishra, P. (2013). Challenges to learning and schooling in the digital networked world of the 21st century. Journal of Computer Assisted Learning, 29(5), 403-413.
• Withrow, F. (2004). Literacy in the digital age: Reading, writing, viewing, and computing. Lanham, MD: Scarecrow Education.