Tanzimat Döneminde Üsküp ve Prizrin Sancaklarında Meydana Gelen Mera, Yaylak ve Kışlak Meseleleri

Yıl 2022, , 382 - 401, 28.06.2022

Arzu Taşcan

https://doi.org/10.21551/jhf.1110657

Öz

Osmanlı Devleti’nde hayvancılık sektörünün yakından alakalı olduğu mera, yaylak ve kışlak arazileri büyük ve küçükbaş hayvanlar için doğal besin/yem kaynakların başında gelmektedir. Bu araziler Osmanlı’nın hem Anadolu ve hem de Rumeli coğrafyasında taşıdıkları hayati önem itibariyle ekonomisi özellikle hayvancılığa dayalı köyler arasında zaman zaman bazı anlaşmazlıklara konu olmuştur. Bu çalışmada konu edindiğimiz Üsküp ve Prizrin’ndeki mera anlaşmazlıklarına dair tespit edilen belgelerde bazen bir veya birkaç köy halkının, bazen şahısların mahallinde çözüme kavuşturulamayan meseleleri devlet merkezine taşıdıkları, buradan haklarının teslim edilmesi için hüküm istedikleri görülmektedir. Rumeli Ahkâm Defterlerinde ve Başkanlık Osmanlı Arşivi’nin farklı fonlarında Üsküp ve Prizrin sancakları ile bu sancaklara bağlı kazalarda, Tanzimat döneminde mera, yaylak ve kışlaklar nedeniyle ortaya çıkmış olan problemlere dair veriler bu çalışmada ele alınacak, Arazi Kanunnamesi’nden önce bu meselelerin çözülmesi noktasında ne gibi kararlar alındığı kanunun maddeleri bağlamında değerlendirilecektir. Kanunnameden sonraki tarihlerde meydana gelen olaylarda ise kanunun mera ile ilgili maddelerinin uygulanıp uygulanmadığı belirlenecektir.

Anahtar Kelimeler

Üsküp, Prizrin, Mera meseleleri, 1858 Tarihli Arazi Kanunu

Rangelands, Yaylag and Kislag (Winter and Summer Grazing Lands) Issues Occurring in the Sanjaks of Skopje and Prizrin During the Tanzimat Period

Öz

Rangelands, yaylag and kislag (Winter and Summer Grazing Lands) which are closely related to the livestock sector in the Ottoman Empire, are among the leading natural food/feed sources for large and small cattle. These lands have been the subject of some disputes from time to time, especially among the villages whose economy is based on animal husbandry, due to the vital importance they carry in both Anatolia and Rumelia geography of the Ottoman Empire. In the documents determined regarding the rangelands, yaylag and kislag disputes in Skopje and Prizrin, which we have studied in this study, it is seen that sometimes one or more villagers and sometimes individuals bring the problems that cannot be solved locally to the state headquarters, seek their rights and demand a decision. In this study, the data about the problems that arose due to the pastures during the Tanzimat period, in the Skopje and Prizrin sanjaks and the districts connected to these sanjaks, in the Rumeli Ahkam Registers and in the different funds of the Presidency Ottoman Archives. In addition, what kind of decisions were taken to resolve these issues before the Land Law will be evaluated in the context of the articles of the law. In the events that occur after the land law, it will be determined whether the articles of the law related to pasture are applied or not.

Anahtar Kelimeler

Skopje, Prizrin, Rangelands Issues, 1858 Dated Land Law

Kaynakça

• Akgün, M. Zerrin, “Mer‘a, Yaylak ve Kışlaklar”, Türk Hukuku ve Toplumu Üzerine İncelemeler, Editörler: Adnan Güriz, Peter Benedict, Türkiye Kalkınma Vakfı Yayınları, Sevinç Matbaası, Ankara 1974, s. 295-363.
• Aykonu, Mustafa Sadrettin, Türk Hukuk Tatbikatında Mer‘a, Yaylak ve Kışlaklar I, Adalet Dergisi, Sayı 1, Yıl 1962, s. 49-57.
• Coşkun, Aynur Aydın, Şentürk, Birben, Gökçe Üstüner, “Hukuksal Açıdan Yayla Kavramı ve Yapılaşma Usul ve Esasları”, Yargıtay Dergisi, Cilt 33, Sayı 4, Ekim 2007, s. 521-552.
• Çaçan, E. ve Yüksel, A., “Çayır ve Meraların Bölgesel Kalkınma Üzerindeki Etkisi”, ÜNİDAP Uluslararası Bölgesel Kalkınma Konferansı, Bildiriler Kitabı, 28-30 Eylül 2016, Muş 2016, s. 521-531.
• Günay, Hacı Mehmet, “Metrûk”, İslam Ansiklopedisi, Cilt 29, TDV, Ankara 2004, s. 416-417.
• Güneş, Yusuf, Üstüner Birben, “1858 Tarihli Arazi Kanunnamesi Üzerine Bir Tartışma”, Hasan Kalyoncu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 2, Aralık 2012, s. 58-70.
• Halil, Cin, Türk Hukukunda Mer‘a, Yaylak ve Kışlaklar, Turhan Kitabevi, Ankara 1980.
• Kapan, Gazi, “Mera Kanunu ve Getirdikleri”, Çağdaş Yerel Yönetimler, Cilt 7, Sayı 2, Nisan 1998, s. 49-63.
• Karayalçın, Yaşar, “Kanunlarımız, Doktrin ve Uygulama Açısından Mer‘a ve Yaylaklar, «Emval-i Metrûke»”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 32, Sayı 1, 1975, s. 41-70.
• Kenanoğlu, M. Macit, “1858 Arazi Kanunnamesi ve Uygulanması”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, Sayı 1, 2006 (Bahar), s. 107-138.
• Şakıyan, İ. Ruhi, Türk Mera Hukuku, Yeni Matbaa, Isparta 1971.
• Tanzimat Sonrası Arazi ve Tapu, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2014.
• Uluocak, Nihat, “Mera ve Mera Amenajmanı ile İlgili Kavramlar ve Bazı Önemli Terimler”, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Cilt XXV, Sayı I, Yıl 1975, s. 147-168.