Milli Mücadele Döneminde TBMM Hükümeti’nin İdari Taksimat Alanında Yaptığı Düzenlemeler

Yıl 2020, , 721 - 758, 22.06.2020

İbrahim Tavukçu

https://doi.org/10.21551/jhf.753239

Cited By: 2

Öz

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılmasından kısa bir süre sonra TBMM Hükümeti kurulmuş ve Kurtuluş Savaşı’nın idaresini ele almıştır. Hükümet bu dönemde bir yandan işgallere karşı varlık mücadelesi verirken bir yandan da idari taksimat ve mülki teşkilatı düzenlemeye dönük çalışmalar yapmıştır. Bu kapsamda Hükümet’in kurulmasından kısa bir süre sonra sancaklar müstakil hale getirilmeye başlanmış, birçok kaza sancak yapılmış, bazı nahiyeler kazaya dönüştürülürken bazı kazalar ise lağv edilmiştir. Bu dönemde Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun kabulü ile birlikte mülki yapılanmada da değişikliğe gidilmiş, mülki idare bölümleri dört kademeden üç kademeye indirilmiştir. Bu düzenlemeler ile Milli Mücadele döneminde idari taksimat ve mülki teşkilat büyük oranda değişikliğe uğramıştır. Bu çalışmada, TBMM Zabıt Cerideleri ve arşiv vesikaları esas alınarak, Milli Mücadele döneminde yapılan idari taksimatın hangi gerekçelere dayandığı, bu düzenlemeler yapılırken hangi hususlara dikkat edildiği, mebusların bu düzenlemelere hangi açılardan baktığı incelenmiş, bu veriler üzerinden hükümetin idari ve mülki yapılanma politikasını belirleyen ya da etkileyen unsurlar ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İdari Taksimat, Milli Mücadele, Mülki Teşkilat, TBMM Hükümeti, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu

Arrangements of the Parliamentary Governments in the Field of Administrative Dissatisfaction in the National Struggle Period

Öz

Shortly after the opening of Turkey’s Grand National Assembly and the government established the first Parliament has addressed the administration’s War of Independence. Five governments served during the National Struggle period. In this period, while governments struggled for independence, they also worked on regulating administrative division and civil service. In this context, shortly after the establishment of the first TBMM Government, the sanjaks started to become detached, many accidents were made, some districts were transformed into accidents while some accidents were abolished. In this period, with the adoption of the Organization Law, a change was made in the civil structure and the administrative units were reduced from four levels to three levels. With these arrangements, the administrative division and the civil service have been heavily altered during the National Struggle. In this study, the reasons of the administrative division made during the National Struggle period based on the Turkish Grand National Assembly and archive documents, which aspects were taken into consideration while making these arrangements, the aspects of the parliamentary views of these regulations, and the administrative and property of the Parliamentary Governments in the National Struggle period Elements that determine or affect the structuring policy have been tried to be revealed.

Key words: Administrative Divisions, Civil Organization, Government of Parliament, National Struggle, Organization Law.

Anahtar Kelimeler

Administrative Divisions, Civil Organization

Kaynakça

• Kaynakça T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• BCA, 30.10.0/66.439.12-1.
• BCA, 30.10.0/66.439.12-4.
• BCA, 30.18.1-1.14.2
• BCA, 30.18.1/1.2.4
• BCA, 30.18.1/3.16.5.
• BCA, 30.18.1/1.4.5.
• BCA, 30.18.1/1.4.6.
• BCA, 30.18.1/1.18.11.
• BCA, 30.18.1/3.28.11.
• BCA, 30.18.1/2.21.12.
• BCA, 30.18.1/1.9.12.
• BCA, 30.18.1/1.4.13.
• BCA, 30.18.1/2.28.14.
• BCA, 30.18.1/1.4.16.
• BCA, 30.18.1-1.15.18
• BCA, 30.18.1/1.19.17.
• BCA, 30.18.1/1.1.20.
• BCA, 30.18.1/2.36.15.
• BCA, 30.18.1/3.34.16.
• BCA, 30.18.1/20.40.11.
• Resmi Yayınlar Düstur, 1. Tertip, Cilt 1; 2. Tertip, Cilt 5. Kanunlar Dergisi, Cilt I-III. Resmi Gazete, 07.02.1921, No: 1. Resmi Gazete, 21.03.1921, No: 7. Resmi Gazete, 04.04.1921, No: 9. Resmi Gazete, 11.04.1921, No: 10. Resmi Gazete, 11.09.2014, No: 29116. TBMMZC, Devre I, Cilt 2, 3, 4, 5, 6, 10, 11,12.
• İnceleme-Araştırma Eserler
• Akın, Rıdvan. “1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun Hukuk Tarihimizdeki Yeri”, I. Türk
• Hukuk Kongresi Tarihi Bildirileri, (İstanbul: On İki levha Yayıncılık, 2014): 509-607.
• Aydın, Mahir. “Elviye-i Selase”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (İstanbul, 1995), C.11: 68.
• Cavlak, Tuncer. Cumhuriyet Döneminde İdari Taksimat ve Mülki Teşkilat, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Elazığ, 1990.
• Erdeha, Kamil. Milli Mücadelede Vilayetler ve Valiler, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1975. Gencer, Ali İhsan. “Berlin Antlaşması”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (İstanbul, 1992), C.5: 516-517.
• Güler, Birgül Ayman. “Yerel Yönetimleri Güçlendirmek mi ? Adem-i Merkeziyetçilik mi?”, Çağdaş Yerel Yönetimler, C. 9, sy. 2, (2000):14-29.
• Keskin, Nuray. Devletin Toprak Üzerinde Örgütlenmesi: Türkiye’de İllerin Yönetimi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara, 2007.
• Keskin, Nuray E (2007 b). “Cumhuriyet Döneminde Toprağa Dayalı Örgütlenme: İl Yönetimi Sisteminin Kuruluşu”, Memleket Siyaset Yönetim, sy 3, (2007/5): 119-174.
• Keskin, Nuray E. “1920: Bağımsız ve Halka Doğru Yönetim”, Açıklamalı Yönetim
• Zamandizini (1919-1928), C. I, (Ankara: Ankara Üniversitesi Yayını, 2012) : 195-453.
• Korkud, Selahaddin Aslan. “Osmanlı İmparatorluğu’nda 1909’dan 1918 arasında İdare Teşkilat ve Amirleri Hakkında Bir İnceleme”, Türk İdare Dergisi, 36/293-294, (1965): 3-16.
• Kurat, Akdes Nimet. “Brest-Litovsk Müzakereleri ve Barışı”, Belleten, sy.123, (1967): 375-413.
• Mardin, Şerif. “Adem-i Merkeziyet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.1 (1988): 364-366.
• Ortaylı, İlber. Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını, 2000.
• Ortaylı, İlber. Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, Ankara: Cedit Neşriyat, 2007.
• Önen, Nizam - Reyhan Cenk. Mülkten Ülkeye Türkiye’de Taşra İdaresinin Dönüşümü (1839- 1929), İstanbul: İletişim Yayınları, 2011.
• Özbudun, Ergun. 1921 Anayasası, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2008. Selek, Sabahattin. Anadolu İhtilali, İstanbul: Burçak Yayınevi, 1968.
• Tanör, Bülent. Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2009.
• Türk İstiklal Harbinde Ayaklanmalar (1919-1921), T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı, Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1971.
• Yalçın, Durmuş. “Milli Mücadele’de İdareciler, Günümüzün ve Geleceğin İdarecileri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, sy 21, ( Temmuz 1991): 407-477.