Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde 27 Yıl Malatya Milletvekili Mahmut Nedim ZABCI (1923-1950)

Yıl 2021, , 155 - 179, 29.03.2021

Mehmet Serkan Şahin

https://doi.org/10.21551/jhf.884017

Öz

Türkiye Büyük Millet Meclisi 23 Nisan 1920 günü Ankara’da açıldı. Bu meclis Birinci Dünya Savaşı sonrası işgal edilen Anadolu’nun kurtuluş mücadelesini yönetti. Lozan Antlaşması ile bu hedefini gerçekleştiren TBMM 1923 yılında Cumhuriyet rejimini kabul ederek Türkiye tarihinde yeni bir dönemi başlattı. Yenilenen seçimlerin ardından aynı yıl açılan ikinci dönem TBMM yeni devletin temel yapılarının inşa sürecini başlattı. Atatürk inkılaplarının büyük bir kısmı bu dönemde hayata geçirildi. Takip eden dönemde TBMM düzenli olarak dört yılda bir yenilendi. Erken Cumhuriyet döneminde parlamentoda görev yapan milletvekilleri yoğun olarak askeri ve sivil bürokrasi ile yerel eşrafa dayanıyordu. Milli Mücadele’ye destek veren bu kesimler yeni devletin oluşum sürecinin de temel aktörleri oldular. 1923-1950 yılları arası mecliste görev yapan Mahmut Nedim Zabcı da askeri bürokrasiden gelen bir isimdi. Zabcı TBMM’de yirmi yedi yıl boyunca aralıksız bir şekilde Malatya’yı temsil etti. Bu yönü ile İsmet İnönü’den sonra Cumhuriyet tarihinde en uzun süre Malatya milletvekili olan isim oldu. Zabcı Cumhuriyetin ilk çeyrek asrında mecliste bulunarak yeni devletin doğuş sürecine bizzat tanıklık etti ve katkıda bulundu. Zabcı bu süreçte büyük oranda tek parti rejimi içerisinde görev yapmakla birlikte çok partili rejime geçiş sürecini de yaşadı. Mahmut Nedim Bey uzun siyasi kariyerinde gerek ülkenin gerekse seçim bölgesi Malatya’nın sorunlarını meclis gündemine taşımaya ve çözüm yolları aramaya gayret etti. Zabcı 1950 seçimleri öncesinde parti içinde yapılan adaylık yoklamasında sıralamaya giremedi. Böylece yedi dönem boyunca devam eden Malatya milletvekilliği son buldu. Bu çalışmada Malatya milletvekili Mahmut Nedim Zabcı’nın TBMM bünyesinde yirmi yedi yıl süren parlamento hayatı konu edilmektedir. Zabcı’nın genel kurul konuşmaları ile birlikte başkanlık divanına sunduğu önerge ve kanun teklifleri ele alınacaktır. Böylece Mahmut Nedim Bey’in yasama faaliyetleri geniş bir şekilde incelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

TBMM, Mahmut Nedim Zabcı, Malatya, Tek Parti Dönemi

27 Years In The Grand National Assembly of Turkey Mahmut Nedim ZABCI Deputy of Malatya (1923-1950)

Öz

Grand National Assembly of Turkey in Ankara was opened in 23 April 1920. This assembly directed the liberation struggle of Anatolia, which was occupied after the First World War. Acknowledging the Treaty of Lausanne in 1923 with the goal of performing the Parliament of the Republic regime has launched a new era in the history of Turkey. The second term, which was opened in the same year after the renewed elections, started the process of building the basic structures of the new state. Most of Atatürk's revolutions were realized in this period. In the following period, TBMM was renewed regularly every four years. Deputies serving in the parliament in the early Republican period were heavily based on the military and civil bureaucracy and local notables. These groups, who supported the National Struggle, became the main actors in the formation process of the new state. Mahmut Nedim Zabcı, who served in the parliament between 1923-1950, was also a name from the military bureaucracy. Zabcı represented Malatya in the Turkish Grand National Assembly continuously for twenty seven years. With this aspect, he became the longest Malatya deputy in the history of the republic after İsmet İnönü. Zabcı personally witnessed and contributed to the birth process of the new state by attending the parliament in the first quarter of the century. During this period, Zabcı mostly worked within the single-party regime, but also experienced the transition to a multi-party regime. Mahmut Nedim Zabcı, in his long political career, tried to bring the problems of both the country and the constituency of Malatya to the agenda of the parliament and to seek solutions. Zabcı failed to rank in the party nomination roll prior to the 1950 elections. Thus, the Malatya deputy, which had been continuing for seven terms, ended. In this study, the parliamentary life of Malatya Deputy Mahmut Nedim Zabcı, which lasted for twenty seven years within the body of the Turkish Grand National Assembly, is the subject. The proposals and bills submitted by Zabcı to the presidential board together with the speeches of the general assembly will be discussed. Thus, the legislative activities of Mahmut Nedim Zabcı will be studied extensively.

Anahtar Kelimeler

Grand National Assembly of Turkey, Mahmut Nedim Zabcı, Malatya, One-Party Period

Kaynakça

• TC Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi'nde yer alan Başbakanlık Muamelat Genel Müdürlüğü kataloğu ve Cumhuriyet Halk Partisi kataloğunda yer alan konu ile ilgili belgeler
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Arşivi'nde Malatya milletvekili Mahmut Nedim Zabcı'ya ait dosyada yer alan seçim mazbataları ve tercüme-i hal kağıtları
• Emekli Sandığı Genel Müdürlüğü Arşivi'nde Malatya milletvekili Mahmut Nedim Zabcı'ya ait dosyada bulunan belgeler
• TBMM Resmi Yayınları: 1923-1950 yıllarını kapsayan TBMM Zabıt Cerideleri ve Tutanak Dergileri
• Akandere, Osman, Millî Şef Dönemi Çok-Partili Hayata Geçişte Rol Oynayan İç ve Dış Tesirler 1938-1945, İz Yayıncılık, İstanbul, 1998.
• Avcı, Cemal, III. Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Yapısı ve Faaliyetleri (1927-1931), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2000.
• Çavdar, Tevfik, “Serbest Fırka”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C. 8, İstanbul, 1983.
• Demirel, Ahmet, Tek Partinin İktidarı Türkiye’de Seçimler ve Siyaset (1923-1946), İletişim Yayınları, İstanbul, 2013.
• Dursun, Tuncay, Tek Parti Dönemindeki Cumhuriyet Halk Partisi Büyük Kurultayları, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2002.
• Kabasakal, Mehmet, Türkiye’de Siyasal Parti Örgütlenmesi 1908-1960, Tekin Yayınevi, İstanbul, 1991.
• Karpat, Kemal H., Türk Demokrasi Tarihi Sosyal, Ekonomik, Kültürel Temeller, Afa Yayınları, İstanbul, 1996.
• Kili, Suna / Şeref Gözübüyük, Sened-i İttifak’tan Günümüze Türk Anayasa Metinleri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2006.
• Koçak, Cemil, Türkiye’de İki Partili Siyasî Sistemin Kuruluş Yılları (1945-1950) İkinci Parti, C. 1, İletişim Yayınları, İstanbul, 2010.
• Koçak, Cemil, Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945), C. 1, İletişim Yayınları, İstanbul, 2012.
• Olgun, Kenan, “Türkiye’de Cumhuriyetin İlanından 1950’ye Genel Seçim Uygulamaları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. XXVII, S. 79, 2011, s. 1-35.
• Öz, Esat, Otoriterizm ve Siyaset Türkiye’de Tek-Parti Rejimi ve Siyasal Katılma (1923-1945), Yetkin Yayınları, Ankara, 1996.
• Öztürk, Kazım, Türk Parlamento Tarihi (TBMM II. Dönem 1923-1927), C. 3, TBMM Vakfı Yayınları, Ankara, 1995.
• Pekdoğan, Celal, Milli Mücadelede Malatya ve Çevresi (Demografik, İdarî, Siyasi ve Sosyo-Ekonomik Açıdan) 1918-1922, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 1992.
• Sezgin, Ömür / Gencay Şaylan, “Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C. 8, İstanbul, 1983.
• Şahin, Mehmet Serkan, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Malatya Milletvekilleri ve Siyasi Faaliyetleri (1923-1950), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Kahramanmaraş, 2016.
• Timur, Taner, Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş, İmge Kitabevi, Ankara, 2003.
• Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasi Partiler 1859-1952, İstanbul, 1952.
• Tuncer, Erol, 1946 Seçimleri, TESAV Yayınları, Ankara, 2008.
• Tunçay, Mete, “Cumhuriyet Halk Partisi (1923-1950)”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C. 8, İstanbul, 1983.
• ---------------Uran, Hilmi, Hatıralarım, Ankara, 1959.
• Uyar, Hakkı, Tek Parti Dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi, Boyut Kitapları, İstanbul, 1999.
• Yetkin, Çetin, Karşıdevrim 1945-1950, Yeniden Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Yayınları, İstanbul, 2006.
• Yükseliman, Nihan, Parti Devlet Bütünleşmesi, Gelenek Yayınları, İstanbul, 2002.