Kenesari Rebellion (1837-1847)

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 3, 208 - 220, 23.12.2017

Yunus Emre Tansü , Ali Özdemir

https://doi.org/10.21551/jhf.360131

Cited By: 3

Öz

XVIIth. In the second quarter of the century, while the clan manged to split the geography of the tree major internal conficts and external pressures as a result of the patronage of the Tsarist Russian government has ben forced to accept. XVIIIth. Until the beginning of the century, have succeeded in adhering to the government of Tsarist Russia the Khanates. But Tsarist Russia status of Kazakh people and the regulation issued in 1822. According to this law the Tsarist Russian government wanted to get completely under the patronge and Kazakh geographical area to govern. Kazakh Khanates on Tsarist Russia as it used to be deprived of the possibility to manage country, as the parent of the geography of Tsarist Russia the Kazakh government to use to build a castle on Kazakh territory, the Kazakh people the seizure of their lands, and most importantly deprived of their national independence against rebellion caused. 

The man who gave the most important resistance against the Tsarist Russia government of middle-cüz Khanate of Sultan Abılay Khan, the grandson of to Kenesarı Khan. Kenesarı Khan colonial activities against the Tsarist Russian in the middle-cüz as the leader of his side jonied. The military force gave it the name of the national organization he founded as a state he served in the war of national independence against the Tsarist Russians by doing restoration and reform. Over the years 1842-1845 Kenesarı Khan the Tsarist Russians in the Kazakh Khanate against those gentlemen who Sultan network and some successful period. The edge in the years 1845-1847 Kenesarı Khan blood he lost and has ben the period when the rebellion was suppressed. Kenesarı Khan the suppression of the rebellion and murder of his own race and religion was carried out by the Ormon Kyrgyz Khan. 

Anahtar Kelimeler

Kazakstan, Tsarist Russia, Kenesarı Khan, Kyrgyz Khanate

Kenesarı İsyanı (1837-1847)

Öz

Özet

XVII.
yüzyılın ikinci çeyreğinde Türkistan’da Kazakların yaşadığı bölge üç büyük
Hanlığa bölünmüş şekilde yönetilirken iç çatışmalar ve dış baskılar sonucunda
Çarlık Rusya hükümetinin himayesini kabul etmek zorunda kalmıştır. Türk
Hanedanları XVIII. yüzyılın başlarına kadar Çarlık Rusya’ya bağlı kalarak Hanlıklarını
yönetmişlerdir. Fakat Çarlık Rusya, 1822’de Kazak halkı statüsü ve yaşam tüzüğü
çıkartmıştır. Çarlık Rusya bu kurallara göre Türkistan’ı yönetmek ve Türkistan’ın
Kazak Türklerinin yaşadığı coğrafi bölgesini tamamen himaye altına almak
istemiştir. Kazak Hanlıkları artık eskisi gibi Çarlık Rusya’ya bağlı şekilde
ülkelerini yönetme imkanları ellerinden alınması, Çarlık Rusya hükümetinin Kazak
coğrafyasını üst olarak kullanması, Kazak topraklarında kale inşa etmeleri,
Kazak halkın topraklarına el koyması ve en önemlisi de milli bağımsızlıkları
ellerinden alınması isyan etmelerine neden olmuştur.

            Çarlık Rusya hükümetine karşı en önemli direnişi veren
kişi Orta-Cüz Hanlığın Sultanı olan Abılay Han’ın torunu Kenesarı Han’dır. Çarlık
Rusya’nın sömürgecilik faaliyetlerine karşı çıkan Kenesarı Han, Orta-Cüz’ün lideri
olarak kendi safında Cüzleri birleştirmiş, milli kuvvet adını verdiği askeri
teşkilat kurmuş, bir devlet gibi yönetmenlikler ve reformlar yaparak Çarlık
Rusya’ya karşı milli bağımsızlık savaşı yapmıştır. 1842-1845 yılları Kenesarı
Han’ın Çarlık Rusya’ya, Ağa Sultanlara, Beylere ve bazı Kazak Hanlıklarına
karşı başarılı olduğu dönem olmuştur. 1845-1847 yılları ise Kenesarı Han’ın kan
kaybettiği ve isyanın bastırıldığı dönem olmuştur. Kenesarı Han isyanının
bastırılması ve öldürülmesi ise Kırgız Hanı Ormon Han tarafından
gerçekleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kazakistan, Çarlık Rusya, Kenesarı Han

Kaynakça

• Kaynakça
• AŞLAR, Halit, (2016), Yakın Kırgız Tarihinin Efsanevî Kahramanı Ormon Han Ve Caparkul Toktonaliev’in “Han Ormon” Adlı Romanı Üzerine, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, Sayı. 6, s. 1002-1017
• AUYESSOVA Lazzat, ( 2010), Kazakistan’da Sovyet Siyaseti, İstanbul, İ. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi
• Berikan Tarih Ansiklopedisi, (2002), Kazakistan Cumhuriyeti, Ankara, Cilt. 5, s. 408-414
• BORANBAYEVA, Gülnur Smagulkızı, (2004), “SSCB Dönemi ve Bağımsızlık Sonrası Kazakistan Cumhuriyeti’ndeki Kazak Dilinin Genel Durumu”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt. 1, s. 20-41.
• Büyük Ansiklopedi, (1990), Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, İstanbul, Milliyet Yayınları, Cilt. 8, s. 2987-2990
• CAKIPBEKOV, Canıbek, (2005), Kazak, Kırgız Halkları Arasındaki Siyasi Askeri İlişkiler (XIX Asrın İlk Yarısı), Sayı. 17, s. 101-117
• CEBECİ, Ahmet, (1975), Türkistan’da İsyanlar, Ankara, Töre Aylık Fikir ve Sanat Dergisi, Sayı. 50, s. 23-26
• ÇEÇEN, Anıl, (2003), Türk Devletleri, Ankara, Yeni Avrasya Yayınları, s. 459-460
• DEVLET, Nadir, (1999), Rusya Türklerin Milli Mücadele Tarihi (1905-1917) Ankara, Türk Tarih Kurumu
• DEVRİŞEVA, Halide, (2007), İşgal Döneminden (18.yy.) Günümüze Kadar Rusların Kazaklara Karşı Yürüttüğü Politikalar, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi
• DOĞAN, Orhan- ERDOĞAN, Aysel, (2017), Batı Türkistan Hanlıkları (Kuruluştan Yıkılışa), Ankara, Berkan Yayınevi, s.125-140
• ERCİLASUN, Güljanat Kurmangaliyeva, (2015), Kazak ve Kırgız Tarihçiliğinde Kenesarı Kasımulı Araştırmaları ve Ermukhan Bekmakhanov’un Rolü, Sovyet Tarih Yazıcılığı Ve Kazakistan Tarihinin Meseleleri Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, İstanbul, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Türk Dünyası Belediyeler Birliği, s. 71-89
• ERDEM, Teyfik, (2001), Abay Yolu Romanının Sosyolojik Açıdan İncelenmesi, Gazi Üniversitesi İBB Fakültesi
• HAYİT, Baymirza, (1995), Türkistan Devletlerin Milli Mücadele Tarihi, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, s. 182-192
• HAYİT, Baymirza, (1975), Türkistan Rusya ve Çin Arasında, Çev; SADAK, Abdülkadir, Ankara, Otağ Yayınları, s. 182-192
• KARA, Abdulvahap, (2013), Kazakistan Bağımsızlık Tarihinin Dönüm Noktalarını Oluşturan Liderler, Tarih Boyunca Liderlik ve Liderlik Anlayışı Semineri, İstanbul üniversitesi, http://www.abdulvahapkara.com/kazakistan-bagimsizligi
• KARA, Füsun-HAYKIR, Yavuz, (2014), Rus Kolonizasyonuna Karşı Kazak Mukavemeti, Ankara, Turkish Studies İnternational Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish or Turkic, Sayı. 9, s. 619-629
• KAFKASYALI, Ali, (2012), Bağımsızlıkların 20. Yüzyılda Kazakların İstiklal Mücadelesi Tarihine Bir Bakış, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Sayı. 12, s. 167-192
• ÖLÇEKÇİ, Tamara, (2009), Kazak Halkının Kenesarı Kasımoğlu’nun Başkanlığında Ruslara Karşı Verdiği Milli Bağımsızlık Mücadelesi (1837-1847), Ankara, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Sayı. 51, s. 124-133
• ÖZDEMİR Emin, (2007), 20. Yüzyılın Baslarında Kazakistan’da Fikir Hareketleri, Gazi Üniversitesi, Ankara, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı, Türkiye Cumhuriyeti Bilim Dalı, Doktora Tezi
• SARAY, Mehmet, (2002), “Kütüphane” TVD İslam Ansiklopedisi, Ankara, Cilt. 25, s.121-125 SABOL Steven, (2015), Ermukhan Bekmakhanov ve Kenesarı Kasımulı Ayaklanması, Sovyet Tarih Yazıcılığı ve Kazakistan Tarihinin Meseleleri Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, İstanbul, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Türk Dünyası Belediyeler Birliği, s. 95-102
• SABOL Steven, (2003), Kazak Rus Sömürgeciliğine Karşı Direnç: Kenesary Kasymov İsyanı Yorumlama, 1837–1847, Central Asian Survey, Sayı. 22, s. 230-250
• TAMİR, Ferhat, (2014), Özbek ve Kazak Boylarının Tarihi Üzerine Notlar, Ankara, Kardeş Kalemler Aylık Avrasya Edebiyat Dergisi, Avrasya Yazarlar Birliği, Sayı. 91
• ÜNAL, Fatih, (2010), Rus Emperyalizmine Karşı Stepte Büyük Başkaldırı Sultan Kenesarı, İstanbul, İlgi Kültür Sanat Yayıncılık
• ÜNAL, Fatih, (2000), Kazakistan’ın Rus İşgaline Uğramasına İle Türkiye’nin Birinci Dünya Harbi Sonunda Uğradığı İşgalin Mukayesesi: Sultan Kenesarı İle Atatürk’ün Verdiği Mücadeleler, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi