Development of the Beer Industry the Democratic Party in The Period (1950-1960)

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 4, 1311 - 1330, 22.12.2022

Ersin Gürdamar

https://doi.org/10.21551/jhf.1213629

Öz

Beer production and consumption remained very limited in Anatolian regions during the Ottoman period. Beer, which is a low-alcohol drink, also covered the agricultural field because it contained barley and hops. By the 1800s, the economic networks of Europe had begun to cover the Ottoman brewery sector as well. The Republican administration was determined to create added value and to care about the areas where agriculture and industry meet. It was inevitable to make investments in this area, which was underdeveloped during the Ottoman period. A Brewery was opened in Atatürk Forest Farm in 1934. The producing peasant also had the opportunity to process the product. In these years, beer export was difficult all over the world. However, domestic consumption was met by domestic means. By 1940, monopoly practice had started in beer. Thus, the negative effects of the private sector on a developing industry would be prevented.
The Democratic Party, which came to power in 1950, liquidated some products, including beer, which were in the hands of the Ministry of Monopoly, from the hands of the state and opened them to the private sector. Beer, however, was a product that not only generated income, but also improved agriculture. However, the opening of the beer sector to the private sector did not have the expected effect. Foreign capital, which could not see big profits, did not enter Turkey in the field of brewing during the Democratic Party period. In this case, the existing two factories were forced to produce more than their capacity. The Democratic Party could not implement a policy other than increasing the production capacity of the two factories. The new factory planned to be established in Yozgat could not be put into practice. The aim of this study is to detail the economic performance of the Democrat Party, which started with the liberal policy principle, in the beer example. This study is based on the minutes of the Grand National Assembly of Turkey, archive documents, the official newspaper, the relevant legislation and periodicals of the period.

Anahtar Kelimeler

Democratic Party, Economy, Barley, Beer, Brewery.

Demokrat Parti Dönemi'nde Bira Sanayisi'nin Gelişimi (1950-1960)

Öz

Bira üretimi ve tüketimi Osmanlı döneminde Anadolu topraklarında oldukça sınırlı kalmıştır. Düşük alkollü bir içki olan bira, arpa ve şerbetçi otu içermesi sebebiyle ziraat alanını da kapsamaktaydı. 1800'lü yıllar itibarı ile Avrupa'nın ekonomik ağları Osmanlı'nın biracılık sektörünü de kapsamaya başlamıştı. Cumhuriyet yönetimi katma değer üretme ve ziraat ile sanayinin buluştuğu alanları önemseme yolunda oldukça kararlıydı. Osmanlı döneminde geri kalmış olan bu alanda yatırımlar yapılması kaçınılmazdı. Atatürk Orman Çiftliği'nde 1934 yılında bir Bira Fabrikası açılmıştı. Üreten köylü aynı zamanda ürününü işleme fırsatına da sahip olmuştu. Bu yıllarda bira ihracatı tüm dünyada zordu. Bununla birlikte iç tüketim yerli imkanlarla karşılanmıştı. Birada 1940 yılına gelindiğinde tekel uygulaması başlamıştı. Böylece özel sektörün gelişmekte olan bir sanayisine yapabileceği olumsuz etkiler önlenmiş olacaktı.
1950 yılında iktidara gelen Demokrat Parti, Tekel Bakanlığı'nın elinde bulunan bira dahil bazı ürünleri devletin elinden tasfiye ederek özel sektöre açtı. Bununla birlikte bira sadece gelir getiren değil aynı zamanda tarımı geliştiren bir üründü. Ancak bira sektörünün özel sektöre açılması beklenen etkiyi yaratmadı. Büyük kârlar göremeyen yabancı sermaye Demokrat Parti döneminde biracılık alanında Türkiye'ye giriş yapmadı. Bu durumda mevcut iki fabrika kapasitesinin üstünde üretim yapmaya zorlandı. Demokrat Parti, iki fabrikanın üretim kapasitesini artırmaktan başka bir politika uygulayamadı. Yozgat'ta kurulması planlanan yeni fabrika ise uygulamaya geçirilemedi. Bu çalışmanın amacı liberal politika ilkesiyle yola çıkmış olan Demokrat Parti'nin bira örneğinde ortaya koyduğu ekonomi performansını detaylandırmaktır. Bu çalışma TBMM zabıt cerideleri, arşiv belgeleri, resmî gazete, kongre tutanakları, ilgili mevzuat ve dönemin süreli yayınlarına dayandırılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Demokrat Parti, Ekonomi, Arpa, Bira, Bira Fabrikası, Democratic Party, Economy, Barley, Beer, Brewery.

Kaynakça

• AKALIN, Güneri, Atatürk Dönemi Maliye Politikaları, Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, Ankara 2008.
• BORATAV, Korkut, Türkiye’de Devletçilik, 2. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara 2006.
• DOĞRUEL, Fatma, & DOĞRUEL, A. Suut, Osmanlı’dan Günümüze Tekel, Tekel Yayınları, İstanbul 2000.
• İNÖNÜ, İsmet, Cumhuriyet’in İlk Yılları II, Cumhuriyet Gazetesi Yayınları, İstanbul 1998.
• KOPAR, Metin, Atatürk Dönemi İktisadi Kalkınma, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 20013.
• QUATAERT, Donald, Anadolu’da Osmanlı Reformu ve Tarım 1876-1908, Çev.: Nilay Özok Gündoğan-Azat Zana Gündoğan, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2008.
• VELAY, A. du, Türkiye Maliye Tarihi, Ankara 1978.
• ALPAGUT, Leyla, Atatürk Orman Çiftliği’nde Geleneksel Bir Yapı: Bira Fabrikası Hamamı, Cyprus Internatıonal University, Folklor/Edebiyat, Cilt 16, Sayı 63, 2010/3, s. 29-52.
• CAVİD, Selim, Ankara Bira Fabrikası, İktisadi Yürüyüş, Sayı 20, 1.10.1940, s. 8-20.
• İLTER, Müfit, Bira Satışları ve Fiatları, İktisadi Yürüyüş, Yıl 1948, Cilt 9, Sayı 195, s. 5-20.
• TAHSİN, Sait, Biralık Arpalarımız, Dönüm, Sayı 10, Nisan 1933, s. 12-18.
• TAHSİN, Sait, Türkiye’de İspirtolu İçki Sarfiyatı, Dönüm, Sayı 8, 1940, s. 336-341.
• TANYELİ, Gülsün & İKİZ Deniz, İstanbul’da Bir Endüstriyel Miras Örneği: Bomonti Bira Fabrikası, TÜBA-KED 7/2009, s. 109-121.
• ŞAFAK, S. Bora, Türk Bira Sektörü Analizi ve Türk Bira Firmalarının İhracat Olanakları, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.